Πρωταγωνιστούν: Μαρία Βλάχου, Νατάσσα Παπαδάκη, Μαρβίνα Πιτυχούτη, Μαρία Τζανουκάκη
Σκηνοθεσία: Μαρία Τζανουκάκη
Υπόθεση: Γυναίκες – παραδειγματικά μεγέθη από την αρχαϊκή, την κλασσική και την ελληνιστική εποχή συνδιαλέγονται, καταθέτοντας το αρχετυπικό υλικό τους, σπάζοντας το φράγμα που τις θέλει περιχαρακωμένες σε ένα έργο, για να μοιραστούν μυστικά, πάθη και παθήματα, παρόμοια με αυτά που βιώνει η γυναίκα του σήμερα.
Κριτική της παράστασης: Αρχαίων γυναικών πρόσωπα και προσωπεία
“Μύθοι γυναικών…”
Το Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη φιλοξένησε για λίγες παραστάσεις το έργο: Αρχαίων γυναικών πρόσωπα και προσωπεία. Την σύνθεση των κειμένων, την μετάφραση, αλλά και την σκηνοθεσία υπογράφει η Μαρία Τζανουκάκη, ενώ τέσσερις γυναίκες ηθοποιοί ενσαρκώνουν σχεδόν πενήντα διαφορετικά γυναικεία πρόσωπα της αρχαιοελληνικής γραμματείας. Ένα κράμα διαφορετικών περσόνων αναδύεται για να αποκαλύψει τις πολλαπλές ταυτότητες του γυναικείου φύλου, που διαδραματίζει έναν διφορούμενο ρόλο στην αρχαιοελληνική πραγματικότητα.
Η παράσταση δομείται πάνω σε τέσσερις θεματικές καθοριστικές για το γυναικείο πεπρωμένο: έρωτας, μητρότητα, ιεροτελεστία, πόλεμος και πόλη. Όλοι αυτοί οι πυρηνικοί όροι ορίζουν ένα δίκτυο πολύπλοκων σχέσεων, όπου κυριαρχεί η γυναικεία αναφορικότητα. Στον έρωτα η αρχαία Ελληνίδα εμφανίζεται συνήθως ως λαβωμένο θύμα, που είναι παγιδευμένη σε έναν ανυπέρβλητο και “λυσιμελή” πόθο. Ωστόσο, αυτός ο ακαταμάχητος έρωτας της δίδει υπερφυσικές ψυχικές δυνάμεις και την ωθεί σε μεγαλειώδεις και συχνά καταστροφικές ενέργειες. Η καταπιεσμένη κοινωνικοποίησή της και οι εσωτερικευμένες και ανέκφραστες επιθυμίες απελευθερώνονται εκρηκτικά στο όνομα του έρωτα. Έτσι, η Φαίδρα αυτοκτονεί, η Δηιάνειρα δηλητηριάζει άθελά της τον Ηρακλή από τη ζήλια της και η Μήδεια οδηγείται σε παιδοκτονία παρασυρμένη από τον πόθο της ερωτικής εκδίκησης. Όλη η αναγκαστική κοινωνική αδράνεια μετασχηματίζεται σε μια χειμαρρώδη ερωτική ενεργητικότητα. Ωστόσο, σε αυτή την θεματική παρίστανται και διαφορετικού τύπου γυναίκες, επιπόλαιες και σκαμπρόζες, που προέρχονται βέβαια από ποιμενικά ειδύλλια. Εκεί ο έρωτας είναι ανάλαφρος και απροκάλυπτα σκωπτικός με έναν εμφανή κωμικό τόνο, ενώ αποστασιοποιείται από κάθε είδους τραγικά αδιέξοδα και αμετάκλητα διλήμματα.
Η μητρότητα περιλαμβάνει εξίσου όλες τις συναισθηματικές κλίμακες: η αυτοθυσία, η υποταγμένη στοργικότητα, η ολοκληρωτική αφοσίωση, διαδέχεται τον πληγωμένο εγωισμό της μάνας, κυκλοθυμικά, ξεσπάσματα, απογοητεύσεις, ενώ φθάνει ακόμη και στην παιδοκτονία. Σε κάθε περίπτωση το παιδί λειτουργεί ως μέσο για την επικύρωση των ανέκφραστων σκέψεων και επιθυμιών της γυναίκας, ενώ είναι ο μοναδικός τομέας που η γυναίκα εξασφαλίζει μια αποκλειστικότητα. Δεν είναι τυχαίο ακόμη ότι οι μητρικές παρουσίες κάνουν κυρίως λόγο για την τύχη των αγοριών τους, καθώς μέσα από την ανατροφή ενός γιού η γυναίκα καθίσταται μέτοχος των επιτευγμάτων του μελλοντικού άνδρα, δρέποντας έτσι μέρος της τιμής, που εκείνος επιδέχεται.
Η επόμενη θεματική της ιεροτελεστίας είναι εξίσου σημαντική και καθοριστική για την γυναίκα, καθώς μετά τον οίκο είναι ο μόνος χώρος, στον οποίο αναλαμβάνει αρμοδιότητες και έχει εξασφαλισμένη ένα είδος αυτοδυναμίας. Ορισμένες μάλιστα ως ιέρειες τάσσονταν σε μια συγκεκριμένη θεότητα και λάμβαναν την υπόσχεση αιώνιας παρθενίας. Βέβαια από αυτή την σειρά ηρωίδων δεν λείπουν και κωμικά πρόσωπα, που σατιρίζουν την αύξουσα τυπολατρία ορισμένων οπαδών. Τέλος, ο πόλεμος και η πόλη είναι δυο πυρήνες με τους οποίους μονάχα έμμεσα μπορούν να συσχετιστούν οι γυναίκες, καθώς απαγορευόταν κάθε είδους συμμετοχή σε αυτούς. Ωστόσο, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την γυναίκα εκ των αποτελεσμάτων τους και του τρόπου διαχείρισης τους αντίστοιχα. Σε περίπτωση πολεμικής ήττας οι γυναίκες πωλούνταν σκλάβες, ενώ ο τρόπος διακυβέρνησης της πόλης επηρέαζε και τον τρόπο διαχείρισης του οίκου. Σε αυτές τις θεματικές αποτυπώνονται πολλά παραδείγματα κωμικών προσωπείων, όπου φαίνεται η έμμεση επιρροή που ασκούν οι γυναίκες στους άνδρες τους, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της Λυσιστράτης, που οι γυναίκες απέχουν από τα συζυγικά τους καθήκοντα, για να πείσουν τους συζύγους τους να επιβάλλουν την ειρήνη.
H Μαρία Τζανουκάκη χειρίστηκε εξαιρετικά την σύνθεση των κειμένων, επιτυγχάνοντας την αρμονική μετάβαση από το ένα επικοινωνιακό και λογοτεχνικό πλαίσιο στο άλλο. Τα προσωπεία κατόρθωναν να δημιουργήσουν μια συμπαγής γυναικεία φυλή, όπου οι κωμικοί χαρακτήρες διαδέχονταν τους τραγικούς, και αυτοί τους ειδυλλιακούς. Στην αρχή κάθε ενότητας υπήρχε μια προβολή αρχαιοελληνικών έργων τέχνης, που απεικόνιζαν διάφορα γυναικεία πρόσωπα, αλλά και διαφορετικές φάσεις της καθημερινής τους ζωής, επιτυγχάνοντας έτσι οργανικές διακαλλιτεχνικές προσεγγίσεις της εκάστοτε θεματικής. Εξίσου επιτυχημένη ήταν η σκηνοθεσία όπου μεταμόρφωνε την απαγγελία κειμένων σε δραματοποιημένες σκηνές με έντονο κινησιολογικό χαρακτήρα, ενώ διάφορα σκηνικά αντικείμενα, όπως ο βωμός ή η κορδέλα που ενώνει ένα κοινό νήμα πεπρωμένου, ή το πανί που θύμιζε θέατρο σκιών ήταν ιδιαίτερα εύστοχα.
Οι τέσσερις ηθοποιοί ενσάρκωσαν αξιοπρεπώς τα πολλαπλά γυναικεία προσωπεία, ωστόσο στις συνεχείς εκφραστικές και συναισθηματικές μεταβολές των αντικρουόμενων ρόλων επέδειξαν μια ερασιτεχνική αμηχανία, όπως και στις φωνητικές απαιτήσεις των τραγουδιών. Στους κωμικούς ρόλους ξεχώρισε ιδιαίτερα η Νατάσσα Παπαδάκη αποτυπώνοντας εξαιρετικά τις κάθε είδους μιμήσεις κωμικών χαρακτήρων. Η Μαρβίνα Πιτυχούτη ήταν ιδιαίτερα πειστική στους κωμικούς ρόλους επίσης, ενώ η Μαρία Βλάχου και η Μαρία Τζανουκάκη ήταν περισσότερο ταιριαστές στους δραματικούς ρόλους. Ωστόσο, και οι τέσσερις ενσάρκωσαν τα γυναικεία προσωπεία με αυθεντικότητα και ειλικρίνεια αποδίδοντας στα στιβαρά πρόσωπα της αρχαιοελληνικής γραμματείας έναν τόνο καθημερινότητας, που κατόρθωσε να άρει την αποστασιοποίησή μας από αυτά.
Πολύ αξιόλογη ήταν η προσπάθεια για μια διαφορετική επαφή με πολλαπλά πρόσωπα από την Αρχαϊκή, Κλασσική και Ελληνιστική αρχαιότητα, των οποίων η σύνθεση έγινε με φιλολογική μαεστρία. Ακόμη αποτυπώνεται μια διαφορετική οπτική της θέσης των γυναικών στην αρχαιότητα. Τέλος δίδεται η ευκαιρία για πρώτη φορά στην ιστορία να επικοινωνήσουν και να συνομιλήσουν πρόσωπα από διαφορετικά πολιτιστικά συμφραζόμενα και από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς κύκλους. Το πεπρωμένο της γυναίκας, άλλωστε, είναι κοινό παρά τις πολλαπλές ιστορικές διαφοροποιήσεις, καθώς τα ίδια θέματα απασχολούν το γυναικείο φύλο ακόμη και σήμερα, ενώ κάθε καθημερινή γυναίκα κρύβει μέσα της βίαια ένστικτα, τραγικά διλήμματα, αλλά και μια αβάστακτη ελαφρότητα.
Πληροφορίες παράστασης Αρχαίων γυναικών πρόσωπα και προσωπεία
Συντελεστές
- Σύνθεση κειμένων/Μετάφραση/Σκηνοθεσία: Μαρία Τζανουκάκη
- Μουσική: Βάσος Αργυρίδης
- Κοστούμια: Andria Thomais Παπαδοπούλου
- Σκηνικά/Μάσκες: Βασίλης Δαρόγλου
- Βοηθοί Σκηνοθέτη: Φλώρα Παπαντωνίου, Διδώ Τζώρτζη
- Φωτογραφίες: Πέτρος Αθανασάκος
- Σχεδιασμός προγράμματος: Τάσος Μέγγος
- Hair styling: Σεραφείμ Χατζηλειάδης
- Παραγωγή: Αλέξανδρος Κακαβάς
- Ερμηνεύουν: Μαρία Βλάχου, Νατάσσα Παπαδάκη, Μαρβίνα Πιτυχούτη, Μαρία Τζανουκάκη
- Παραστάσεις: Από Σάββατο 3 έως Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2015, Καθημερινά στις 21:00
- Διάρκεια: 80 λεπτά
Πληροφορίες θεάτρου
