Στην πόλη Ζεύγμα, η αρχαιολογική έρευνα έφερε στην επιφάνεια ευρήματα και ψηφιδωτά μοναδικής τέχνης με επιρροές από την ελληνική μυθολογία. Το 80% περίπου του αρχαιολογικού της χώρου, βρίσκεται βυθισμένο από το 2000. Η πόλη-κόσμημα χαρακτηρίζεται ως «μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα» και ως «Δεύτερη Πομπηία».
Η Ζεύγμα κατά τα αρχαία χρόνια
Η πόλη Ζεύγμα, βρισκόταν στη νοτιοανατολική Μ. Ασία, ήταν τμήμα της Άνω Συρίας και άνηκε στο βασίλειο των Σελευκιδών. Ιδρύθηκε από τον στρατηγό Σέλευκο Νικάτωρ, διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 300 π.Χ. κοντά στον Ευφράτη ποταμό. Η τοποθεσία συνέβαλε καθοριστικά στην ευμάρειά της. Στην ανατολική πλευρά του ποταμού, ίδρυσε την πόλη Απάμεια. Οι δύο πόλεις συνδέονταν με μία πλωτή γέφυρα. Η ονομασία Ζεύγμα (ελληνικά: ένωση, σύζευξη), δόθηκε από τους Ρωμαίους μετά την κατάκτησή της το 64 π. Χ.
Είχε σημαντική στρατηγική και εμπορική αξία καθώς ήταν σταυροδρόμι μεταξύ ανατολικών και δυτικών πολιτισμών και η τελευταία στάση πριν το πέρασμα στην Περσική Αυτοκρατορία. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης και του μεγάλου όγκου οδικής κυκλοφορίας, ήταν σημείο συλλογής διοδίων. Ο πληθυσμός της έφτασε να αγγίζει τους 20 με 30.000 κατοίκους. Το 252 μ. Χ. ο Ρωμαϊκός στρατός ηττήθηκε από την αυτοκρατορία των Σασσανίδων της Περσίας, οι οποίοι επιτέθηκαν στην Ζεύγμα και την καταστρέψαν. Η περιοχή πέρασε στα χέρια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ως το 637 μ. Χ. οπότε και καταλήφθηκε από τους Άραβες. Έκτοτε η πόλη εγκαταλείφθηκε.
Τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης
Η αρχαία πόλη Ζεύγμα, άρχισε να απασχολεί συστηματικά τους αρχαιολόγους από το 1990 λόγω της ανόδου της στάθμης του νερού. Είχαν προηγηθεί ανασκαφικές προσπάθειες ήδη από το 1917 με επικεφαλής τον Τόμας Έντουαρντ Λόρενς και έπειτα το 1970 υπό την επίβλεψη του Τζον Βάγκνερ. Καθοριστική ήταν και η δράση των αρχαιοκάπηλων, οι οποίοι έδρασαν στη περιοχή μέχρι το 1970. Κατάφεραν να υφαρπάξουν και να διακινήσουν παράνομα πολλά ψηφιδωτά σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στη Ρωσία.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνεια περισσότερα από 50 ψηφιδωτά με θέματα κυρίως εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία, με εικόνες από τη φύση και περίτεχνα γεωμετρικά μοτίβα, χρονολογημένα στην Ύστερη Αρχαιότητα (3ος-7ος μ.Χ. αι.). Επιπλέον, βρέθηκαν τοιχογραφίες, νομίσματα με πορτρέτα διαφορετικών Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κεραμικές σφραγίδες και αγάλματα. Από τα ψηφιδωτά, ανακτήθηκαν ελάχιστα σε άριστη κατάσταση και ανάγονται στον 2ο μ. Χ. αιώνα. Ένα από αυτά, είναι οι εννέα Μούσες. Βρίσκονται στο δωμάτιο «Οίκος των Μουσών». Τα ονόματά τους είναι γραμμένα στα ελληνικά, καθώς η Ελληνιστική Κοινή ήταν τότε η γλώσσα της εποχής.
Το φράγμα Birecik
Το 2000, το 80% της αρχαίας πόλης θάφτηκε κάτω από την τεχνητή λίμνη του φράγματος Birecik στον Ευφράτη. Πιο συγκεκριμένα, η κυβέρνηση της Τουρκίας, αποφάσισε να κατασκευάσει σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από την αρχαία πόλη, φράγμα για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Κατά συνέπεια, έγινε επιτακτική η ανάγκη η επίσπευση των ενεργειών διάσωσης και των έκτακτων ανασκαφών που είχαν αρχίσει ένα χρόνο πριν.
Τούρκοι και ξένοι αρχαιολόγοι έκαναν έκκληση στην Τουρκική κυβέρνηση να καθυστερήσει τη λειτουργία του φράγματος ώστε να προβούν στη διάσωση των ευρημάτων. Διενεργήθηκαν σωστικές ανασκαφές με επιστήμονες και αρχαιολόγους από την Οξφόρδη, τη Γαλλία και την Ιταλία. Η Τουρκική κυβέρνηση αδιαφόρησε πλήρως και παράκαμψε τις προσπάθειες διάσωσης της Ζεύγμα. Το φράγμα τέθηκε σε λειτουργία και δέκα ώρες μετά τη λειτουργία του, η Ζεύγμα εξαφανίστηκε κάτω από το νερό. Περισσότερο από το 25% της δυτικής πλευράς της αρχαίας πόλης, βρίσκεται κάτω από το νερό ενώ η ανατολική έχει βυθιστεί πλήρως.
Το Μουσείο Ψηφιδωτών της αρχαίας πόλης Ζεύγμα
Τα ψηφιδωτά που ανασκάφηκαν, μεταφέρθηκαν στο Zevgma Mosaic Museum, στην πόλη Γκαζιαντέπ, νοτιοανατολικά της Τουρκίας. Αποτελεί το πρώτο μεγαλύτερο μουσείο ψηφιδωτών στην Τουρκία και το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο, μετά το Εθνικό Μουσείο Μπαρντό στην Τυνησία (Le Musee National du Bardo). Το «Zevgma Mosaic Museum», εκτείνεται σε 22000 m2 και περιέχει 17000m2 μωσαϊκών. Άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το Σεπτέμβριο του 2011. Ανάμεσα στα εκθέματα, βρίσκονται ανακατασκευασμένες αρχαίες βίλες, οι οποίες ανασκάφηκαν στις εγκαταστάσεις γύρω από τον ποταμό Ευφράτη.
Ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, εμπνευσμένα από τα Ομηρικά έπη και την Ελληνική μυθολογία, όπως ο γάμος του Διονύσου με την Αριάδνη, η αρπαγή της Ευρώπης και το παγκοσμίου φήμης ψηφιδωτό της «Γυφτοπούλας», η «Mόνα Λίζα» της ανατολής.
Το μουσείο της αρχαίας πόλης Ζεύγμα, επιχείρησε να αναπαραστήσει την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην πόλη, τον τρόπο ζωής των ανθρώπων που ζούσαν εκείνη την περίοδο, ανακατασκευάζοντας κατοικίες-βίλες σύμφωνα με την αρχιτεκτονική της εποχής. Το μουσείο, έχει διαφορετικά επίπεδα (πεζοδρόμια), έτσι οι επισκέπτες να έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τόσο τα μωσαϊκά όσο και τα άλλα ευρήματα από κοντινή απόσταση ή πανοραμικά.
Εφέ φωτισμού, διαδραστικές οθόνες και ένα «εργαστήριο» με αρχαιολόγους και συντηρητές που εργάζονται ζωντανά, μπροστά στα μάτια των επισκεπτών, συντελούν στη σύζευξη αρχαίου και σύγχρονου κόσμου. Το αποτέλεσμα αυτής της συνένωσης είναι τόσο εντυπωσιακό όσο και παιδευτικό.
Mουσείο Ψηφιδωτών της Αρχαίας Πόλης Ζεύγμ
Διαβάστε περισσότερα για τα Εικαστικά εδώ
