Το Ρατζαστάν της Ινδίας, κρατίδιο που τοποθετείται βορειοδυτικά, κοντά στην επικράτεια του Πακιστάν και της ερήμου Thar, θεωρείται η πιο ζεστή περιοχή της Ινδίας, όπου οι άνθρωποι ικετεύουν ευσπλαχνικά από τους θεούς να εναποθέσουν «υδάτινη ευλογία», για να υπομείνουν την αμείλικτη δύναμη του ήλιου. Η ιδιαιτερότητα αυτού του τόπου, παρά τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, γέννησε έναν εξαιρετικό και χαρισματικό πολιτισμό, του οποίου η κληρονομιά – πέρα από τα βασιλικά παλάτια και τα πελώρια κάστρα- παρουσιάζει απαράμιλλη ποικιλία από μουσική και χορό. Εκεί ανάμεσα στις πολυάριθμες φυλές κατοικεί και η φυλή khalbelia: ζώντας μια άκρως νομαδική ζωή οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν τη λεγόμενη κάστα των «ανέγγιχτων ανθρώπων». Ο κοινωνικός αποκλεισμός τους βρίσκεται βαθιά ριζωμένος σε μια πολύ παλιά ιστορία.
Στην αρχαιότητα ο Guru Jalandhernath (μια από τις ενσαρκώσεις του θεού Σίβα) είχε δύο μαθητές. Ζήτησε λοιπόν από τον καθένα να γεμίσουν ένα ποτήρι με την τέχνη και τη γνώση τους. Ο Gorakhnath, ευγενής φυσιογνωμία, γέμισε το ποτήρι με αμβροσία, ενώ ο Kannipav, ως θρασύτατος χαρακτήρας, τοποθέτησε μέσα σ’ αυτό δηλητήριο φιδιών και σκορπιών. Ο Guru θυμωμένος καταράστηκε τον Kannipav να ζήσει αυτός και οι απόγονοί του έξω από τα σύνορα της πόλης και να κερδίζουν το ψωμί τους σαν γητευτές φιδιών. Οι άνθρωποι της φυλής kalbelia πιστεύουν ότι αυτός ο μύθος είναι η πηγή και αιτία της περιπλανώμενης ζωής τους και έχουν αποδεχτεί να ζουν εκτός πόλης και κοινωνίας σαν να επρόκειτο για το πεπρωμένο τους, αυτό που στην Ινδία αποκαλείται ως κάρμα. Υμνούν τον Kannipav σαν ιδρυτή και γκουρού τους και θεωρούν την περιπλάνηση σαν χρέος.
Ακολουθούν πολύ ευχαρίστως όλους τους κανόνες που έχουν δοθεί σε αυτούς από τον γκουρού Kannipav, όπως:
- 1. Ζητιανεύουν για την τροφή τους.
- 2. Είναι πάντα ευτυχισμένοι και χαρούμενοι
- 3. Μπορούν πάντοτε να αποκαλούν τις γυναίκες της ηλικίας τους, ως «αδελφή» και τις γερόντισσες ως «μητέρα»
- 4. Ακολουθούν απλή και ευθεία πορεία στη ζωή.
- 5. Ποτέ δεν καταχρώνται τον κύριό τους.
- 6. Ποτέ δεν κλωτσούν τους εχθρούς τους.
- 7. Μένουν μακριά από την κλοπή.
- 8. Θάβουν τους νεκρούς τους.
Οι γητευτές φιδιών, που είναι αποκλειστικά άνδρες, προσελκύουν το φίδι με τη βοήθεια ενός ιδιαίτερου μουσικού οργάνου, γνωστό ως punji. Το punji αφήνεται στα χέρια έμπειρων μουσικών, οι οποίοι καθοδηγούν το παίξιμο τους παρατηρώντας τις κινήσεις του φιδιού, μέχρις ότου αυτό εμφανιστεί και βρουν την κατάλληλη ευκαιρία να το πιάσουν. Πιστεύουν ότι το φίδι δεν πρόκειται να τους βλάψει, εφόσον οι ίδιοι σέβονται τους κανόνες που η ίδια η φύση επιτάσσει. Το δηλητήριο του φιδιού χρησιμοποιείται για την παραγωγή «φαρμάκων» σε συνδυασμό με ποικίλα βότανα, απαραίτητα για τυχόν ασθένειες που πλήττουν την γη της ινδικής ερήμου. Επιπλέον οι γυναίκες μπορούν να φτιάξουν ένα είδος eyeliner, που ονομάζεται surma ( αλλιώς kohl, στην Αρχαία Αίγυπτο) και εκτός από την ομορφιά του ματιού προσδίδει υγεία και προστασία από τον ήλιο στα νεύρα του ματιού.
Από καταβολής κόσμου οι γυναίκες αυτής της φυλής μαθαίνουν την τέχνη του χορού και του τραγουδιού με εξαιρετική μαεστρία. Είχαν τη δυνατότητα όμως να εκτίθενται μόνο σε συγκεκριμένες γιορτές και περιστάσεις, όπως αυτή του γάμου ή του ετήσιου φεστιβάλ για το στολισμό της καμήλας. Η έκθεσή τους στα μάτια «ξένων» θεωρείτο ντροπή και προκαλούσε κοινωνική κατακραυγή έως απαγόρευση. Μέχρι που η Gulabi Sapera από την πόλη Pushkar αποφάσισε να ενισχύσει οικονομικά την κοινότητα μετά την ψήφιση νόμου, ο οποίος προέβλεπε την απαγόρευση του γητέματος των φιδιών. Ο χορός της Gulabi προκάλεσε έκσταση στους δυτικούς επισκέπτες στο Pushkar Camel Fair και της ζήτησαν να παρουσιάσει την τέχνη της έξω από τα σύνορα της Ινδίας. Οι κάτοικοι της φυλής απείλησαν την ίδια και την οικογένειά της ότι θα τους έδιωχναν από τη φυλή, όμως η Gulabi θέλοντας να αλλάξει τα κοινωνικά στερεότυπα και το σκοταδισμό των ανθρώπων το ρίσκαρε. Εκδιώχθηκε από τη φυλή και ξεκίνησε να δίνει παραστάσεις στην πρωτεύουσα του Ρατζαστάν (Jaipur) καθώς και στην Ουάσιγκτον και στη Γαλλία. Η φήμη της εξαπλώθηκε μαζί με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου της και η kalbelia κάστα άρχιζε να απολαμβάνει τον παγκόσμιο σεβασμό, γεγονός που έφερε τη Gulabi ξανά στη
φυλή έπειτα από αίτημα των κατοίκων να τους συγχωρέσει για το φέρσιμό τους. Έκτοτε ο χορός kalbelia έχει αποφέρει πολλά οικονομικά καθώς και πολιτισμικά οφέλη στη φυλή και ο ρόλος των γυναικών γίνεται ολοένα πιο ενεργός.
Παραθέτω στα αγγλικά ένα απόσπασμα από ένα βιβλίο που έγραψε ο μουσικός Titi Robin σε συνεργασία με την Gulabi:
When I was very little, about six months old, I was greatly attached to my father. He was a snake charmer and went to demonstrate his skill in the streets every day.
Each time he left, I would watch him go and start to cry as I wanted to follow him. The same thing happened every day. One evening when he came home, he discovered that I had a very high fever. He asked why I was sick, and my mother replied: “She saw you leave, she heard the pungi that you use to charm the snake and has not stopped crying since. That is why she has a fever.”
“But how could such a little child come with me? She has to stay at home so that her mother can breastfeed her, it is impossible for her to follow me.” He was very surprised at my reaction. Then he thought: “There must be a bond between her and the sap (snake).”
From that day on, every morning he took me with him and the snake.
Nevertheless, he was amazed as a child that age drinks its mother’s milk throughout the day. “Will she be able to spend the whole day without drinking?”
The first day that I left with my father, the snake was in one basket and me in the other. I spent all day next to my father, I watched the snake dance, I was not hungry, I stayed like that, with a little water to drink that my father gave me. Where I come from, we wouldn’t ever give a child milk other than her mother’s milk. I spent the whole day without eating anything.
So every day we walked the streets together, asking for charity and having the snake perform its dance. I was happy. It was then that my father began to give me a little of the milk he had for the snake, that the villagers had given him. It is traditional to give the snake milk after its dance, and I would drink from the same bowl with the sap.
From the very beginning, I was always in motion, even if I didn’t know how to walk. I moved while I watched the snake. I did not start walking particularly early, but I had so much energy that I danced all the time. As soon as I began to walk, I started to dance. When I was one, I would dance around the snake, and sometimes I would pick it up and put it around my neck, winding it around my body or on my head. Sometimes I would fall over, but I got up straightaway and carried on dancing.”
extract from the book-CD “Gulabi Sapera, Danseuse gitane du Rajasthan” Published by Naïve/Actes Sud
Ο χορός kalbelia αναφέρεται ως sapera dance, καθώς οι κινήσεις αντανακλούν μια ασυνείδητη επαφή και σχέση του χορευτή με το πλάσμα- ερπετό, που θεωρείται αφενός ως θεότητα, αφετέρου ως μέλος της οικογένειας. Η κινησιολογία του χορού περιλαμβάνει φιδίσια ευλυγισία, γρήγορες και ποικίλες στροφές, ευγενική αισθαντικότητα στα χέρια με παράλληλη χρήση mudras (=η γλώσσα των χεριών), ακροβατικούς ελιγμούς, εξαίρετη γνώση ρυθμού και μουσικότητας.
Λεπτεπίλεπτες κινήσεις οδηγούνται στην πιο αρχέγονη νομαδική δίνη του κόσμου υπό τη συνοδεία κρουστών και πνευστών (pungi, dufli, “been” κ.τ.λ.). Ανάλογα την περιοχή ο χορός εμφανίζει βέβαια παραλλαγές που τον ομορφαίνουν και τον εμπλουτίζουν με διαφορετικές ενέργειες και ποιότητες.
Φυσικά, ανάλογη είναι και η ενδυμασία του χορού, που φτιάχνεται κατεξοχήν από τις γυναίκες του Ρατζαστάν. Μακριές μαύρες (μωβ, κόκκινες ή και άσπρες) φούστες διακοσμημένες αποπνέουν ερπετοειδές ύφος, ανοιγόμενες στον στροβιλισμό της αέναης φύσης του σύμπαντος..
