Ο Δεσμώτης του ιλίγγου από τους τίτλους αρχής κιόλας αποκαλύπτει τι θα επακολουθήσει…Μυστήριο, σασπένς, υποβόσκων ερωτισμός, ανησυχητική ατμόσφαιρα. Ήρθε η ώρα λοιπόν να μιλήσουμε για το αριστούργημα του Alfred Hitchcock Δεσμώτη του ιλίγγου.
Σύνοψη:
Ο John “Scottie” Ferguson είναι αστυνομικός που κατά τη διάρκεια μιας καταδίωξης ανακαλύπτει ότι πάσχει από υψοφοβία και ιλίγγους. Η πάθησή του αυτή τον εμποδίζει να σώσει τον συνάδελφό του και ο John παραιτείται. Μετά την αποχώρησή του από το σώμα επιστρέφει στη ζωή του ένας παλιός συμφοιτητής που του ζητάει βοήθεια και τις ερευνητικές του ικανότητες, για να ανακαλύψει τι ακριβώς συμβαίνει στη σύζυγό του. Παρά τους αρχικούς δισταγμούς του ο John τελικώς αποδέχεται την πρόταση και ξεκινά να παρακολουθεί τη μυστηριώδη γυναίκα. Σιγά- σιγά ο John συνειδητοποιεί ότι την έχει ερωτευτεί. Ο έρωτας του όμως δεν αρκεί για να τη σώσει, καθώς η μελαγχολική Madeleine πέφτει στο κενό. Ο John καταλαμβάνεται από τύψεις, παθαίνει κλονισμό και καταλήγει σε ίδρυμα. Αφού βγαίνει τυχαία συναντά μία γυναίκα, τη Judy, που είναι ίδια με την αδικοχαμένη Madeleine και παθαίνει ψύχωση μαζί της, καθώς προσπαθεί να την εξομοιώσει με την αγαπημένη του. Η Judy όμως θα είναι το κλειδί στην ψυχική απελευθέρωση του John.
Δεσμώτης του ιλίγγου – Πριν τα γυρίσματα:
Βασισμένο στο μυθιστόρημα των Boileau- Narcejac “ D’ entre les morts” που κυκλοφόρησε το 1954, ο Δεσμώτης του Ιλίγγου είναι ένα έντονο ψυχολογικό θρίλερ του μαίτρ του είδους Alfred Hitchcock. Θαυμαστής της δουλειάς του γαλλικού συγγραφικού ντουέτου από καιρό, ο Hitchcock καταφέρνει να αγοράσει τα δικαιώματα του μυθιστορήματος και αποφασίζει να μεταφέρει το έργο στη μεγάλη οθόνη. Απογοητεύεται όμως σύντομα, καθώς το να βρει τον κατάλληλο σεναριογράφο αποδεικνύεται ένα έργο ιδιαίτερο δύσκολο. Απορρίπτοντας αρκετούς εξ αυτών εντοπίζει τελικά στη δουλειά του Samuel A. Taylor το ιδανικό σενάριο. Τελικώς όμως η συγγραφή του σεναρίου αποδίδεται και σε έναν ακόμη, τον Alec Coppel, έναν από τους απολυθέντες σεναριογράφους, έπειτα από διαμαρτυρία του στην Ένωση σεναριογράφων.
Στην επιλογή του άνδρα πρωταγωνιστή, εκπλήξεις δεν υπάρχουν . Ο ρόλος δίνεται απλόχερα στον χαρισματικό James Stewart, συχνό συνεργάτη μέχρι τότε του Χίτσκοκ, ο οποίος αποδίδει με ακρίβεια τον ηθικά αποφασιστικό και συνάμα ψυχικά τραυματισμένο John.
Όσον αφορά τον γυναικείο πρωταγωνιστικό ρόλο, μετά από κάποιες «ατυχίες», ο ρόλος τελικώς δίνεται στο σύμβολο του σεξ Kim Novak. Η επιλογή αυτή στέφεται με απόλυτη επιτυχία δικαιώνοντας τον σκηνοθέτη, καθώς η Kim Novak στον διπλό της ρόλο που ξεδιπλώνεται στον Δεσμώτη του ιλίγγου, ανάγεται σε εξαιρετική χιτσκοκική ηρωίδα.
Αναφορικά με τον Δεσμώτη του ιλίγγου:
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σοβαρής και ώριμης περιόδου του Hitchcock , ο Δεσμώτης του Ιλίγγου αποτελεί ένα αναμφισβήτητο αριστούργημα του σκηνοθέτη. Διηγούμενος μια πρωτότυπη ερωτική ιστορία ο σκηνοθέτης αναμιγνύει με μαεστρία το πραγματικό με το φανταστικό δημιουργώντας στους θεατές καθ’ όλη τη διάρκεια μια ανασφαλή και μπερδεμένη ατμόσφαιρα με έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις με κύρια βάση το θέμα του ιλίγγου. Ιδιαίτερη πινελιά αποτελεί η πρωτοποριακή χρήση του οπτικού εφέ dolly zoom( χρήση του ζουμ της κάμερας) όπου με την τεχνική αυτή αισθανόμαστε την ίδια έντονη σύγχυση και έλλειψη σιγουριάς με τον πρωταγωνιστή.
Ο Δεσμώτης του ιλίγγου εξιστορείται στη πόλη του Σαν Φρανσίσκο, την ηλιόλουστη κατά τ’ άλλα , μα εξαιρετικά ομιχλώδη στα μάτια των πρωταγωνιστών λόγω του σκοτεινού ψυχισμού τους∙ μια γκρίζα πόλη και στα δικά μας μάτια, που κολλάνε πάνω στα ιδιόρρυθμα γοτθικά κτίρια που θυμίζουν περισσότερο παραμυθική πόλη παρά κέντρο πολιτισμού, που μας ταξιδεύουν μπροστά στο χρόνο σε σκηνοθετικές Tim Burton εποχές . Η επιβλητική μουσική του Bernard Hermann καλύπτει την έλλειψη διαλόγου κατά τη σκηνή της παρακολούθησης, στην οποία διαπιστώνουμε με κάθε πλάνο την ψύχωση του John( James Stewart) προς τη Madeleine( Kim Novak).
Ο Hitchcock υπερβάλλει εαυτόν στη σκηνή του εφιάλτη του Stewart, ο οποίος κυριευμένος από τις τύψεις εισέρχεται σε δίνη ενοχών. Ξεκινά με την καρτουνίστικη σε σχέδια και χρώματα αποσύνθεση των λουλουδιών, εντυπωσιάζει με τη συνεχόμενη εναλλαγή του φυσικού με το κόκκινο σαν αίμα φόντο προς ενίσχυση της ενοχής του Stewart , προβάλλει σαν σε πίνακα του Andy Warhol το αποκομμένο πρόσωπο του James Stewart που έρχεται με φόρα προς το μέρος των θεατών.
Ο James Stewart στον Δεσμώτη του ιλίγγου χαρίζει μια εξαιρετική ερμηνεία, άξιας προσδοκιών, παρουσιάζοντάς μας με ακρίβεια τον ασταθή χαρακτήρα του πρωταγωνιστή. Το άλλοτε καλό παιδί του Χόλυγουντ τολμά να τσαλακώσει την προσωπική του εικόνα ως ήρωα του Β Παγκοσμίου Πολέμου επιλέγοντας έναν ρόλο διαφορετικό από αυτούς που έχει συνηθίσει στο κοινό του και καταφέρνει να αποδώσει την ταλαιπωρημένη ψυχή του πρωταγωνιστή που κλυδωνίζεται από την αίσθηση καθήκοντος και από τις σεξουαλικές του ψυχώσεις. Κάποιος μάλιστα θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι φανερώνουν και μία λανθάνουσα νεκροφιλία( sic), άποψη την οποία έχει εκφέρει και ο ίδιος ο Hitchcock σε μία σειρά συνεντεύξεων που κάνει με τον φίλο και συνάδελφό του Francois Truffaut.
Η Kim Novak, γνήσια femme fatale, κόβει την ανάσα από την πρώτη εμφάνισή της στο εστιατόριο, που ενόσω δειπνεί με το σύζυγο αφήνει ταυτόχρονα με συστολή αλλά και προκλητικά την πλάτη της ακάλυπτη. Η αισθησιακή της παρουσία γεμίζει το κενό της σιωπής της για το πρώτο τρίτο της ταινίας, αφήνοντας τους θεατές να την ακολουθούν από κοινού με τον Stewart αποσβολωμένοι από το μουσείο και τα νεκροταφεία μέχρι την γέφυρα- σημείο αναφοράς του Σαν Φρανσίσκο- Γκόλντεν Γκέιτ. Αποτυπώνει με τελειότητα το διπλό της ρόλο, τόσο την ενοχική Judy όσο και την αινιγματική και μυστηριώδη Madeleine, στην οποία προσδίδει ημίτρελη -χωρίς υπερβολή -πινελιά.
Η Barbara Bel Geddes συμπληρώνει ως ήρεμη δύναμη το καστ μέσα από τον ρόλο της πρώην αρραβωνιαστικιάς – νυν έμπιστης φίλης του Stewart Midge. Ο ρόλος αποτελεί δημιούργημα του σεναριογράφου Samuel A. Taylor, ενσωματώνεται όμως αυτόματα στην ταινία βρίσκοντας τη θέση, που της αναλογεί.
Αλήθειες για τον Δεσμώτη του ιλίγγου:
Έπειτα από εξαντλητικά γυρίσματα τριών περίπου μηνών, ο Δεσμώτης του ιλίγγου βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες διχάζοντας κοινό και κριτικούς. Ενώ όλοι επαίνεσαν το σκηνοθετικό ταλέντο του Hitchcock , οι μεν πρώτοι απογοητεύτηκαν από την πρόωρη λύση του μυστηρίου στα δύο τρίτα της ταινίας, οι δε δεύτεροι θεώρησαν το σενάριο ανούσια μεγάλο.
Ο Hitchcock χρέωσε στον Stewart την εμπορική αποτυχία της ταινίας λόγω της μεγάλης διαφοράς ηλικίας που είχε με την συμπρωταγωνίστριά του Kim Novak( 50 ετών εκείνος, 25 μόλις ετών εκείνη). Διέρρηξε τις μεταξύ τους σχέσεις, δε συνεργάστηκαν ποτέ ξανά και ενώ μάλιστα ο πρωταγωνιστικός ρόλος στην ταινία «Στην σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων» προοριζόταν για αυτόν τελικά δόθηκε στον Cary Grant.
Η Vera Miles είχε αρχικώς επιλεγεί για να ενσαρκώσει τον σκοτεινό ρόλο της Madeleine/Judy. Λόγω όμως ιδιαίτερης καθυστέρησης στην παραγωγή και μιας απροσδόκητης εγκυμοσύνης της ίδιας αναγκάστηκε να αποχωρήσει αφήνοντας ανοικτό τον δρόμο για την Kim Novak να αναλάβει ίσως τον μεγαλύτερο ρόλο της καριέρας της.
Η ταινία έλαβε τελικώς την αναγνώριση που της αξίζει και θεωρείται σήμερα μία από τις καλύτερες όλων των εποχών με αποκορύφωμα το 2012, όπου σε δημοσκόπηση κριτικών που έγινε στο Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου Sight and Sound η ταινία εκτόπισε από την κορυφή τον Πολίτη Κέιν του Orson Welles ως η καλύτερη ταινία που έγινε ποτέ.
Ενώ στο βιβλίο η ιστορία εκτυλίσσεται στο φωτεινό Παρίσι ήταν προσωπική επιλογή του σκηνοθέτη να τοποθετηθεί η υπόθεση του Δεσμώτη του ιλίγγου στο Σαν Φρανσίσκο καθώς το θεώρησε ως την ιδανική πόλη λόγω τοποθεσίας και ρυμοτομίας.
Στο Σαν Χουάν της Καλιφόρνια βρίσκεται η εκκλησία που χρησιμοποιήθηκε για την πτώση της Madeleine. Επειδή μέρος της είχε ήδη καταστραφεί πριν από χρόνια σε φωτιά, ο σκηνοθέτης με την χρήση σκηνικών και με την κατάλληλη φωτογραφία προσέθεσε το καμπαναριό.
Ο Δεσμώτης του ιλίγγου έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αρκετές ταινίες- ορόσημα στο πέρασμα των ετών. Μερικά από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ταινιών που θεωρούνται ότι έχουν στηρίξει τη βάση τους στον Δεσμώτη του ιλίγγου είναι το «Βασικό Ένστικτο», οι «12 Πίθηκοι’, το ‘Mulholland Drive’.
Μόνο δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ (Καλύτερης Σκηνογραφίας και Καλύτερης Μίξης Ήχου) απέσπασε ο Δεσμώτης του ιλίγγου χωρίς όμως να κατορθώσει να κερδίσει κανένα χρυσό αγαλματίδιο.
Δεσμώτης του ιλίγγου : πληροφορίες
- Σκηνοθεσία: Alfred Hitchcock
- Σενάριο: Samuel A. Taylor, Alec Coppel
- Πρωταγωνιστές: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes
- Έτος παραγωγής: 1958
- Χρώμα: Έγχρωμο
- Στούντιο Παραγωγής: Paramount Pictures
- Μουσική: Bernard Herrmann
- Διάρκεια: 128’
- imdb
- hitchcocktv
- theguardian
Trailer Vertigo
