Αυτό το διάστημα η Βάνα Πεφάνη σκηνοθετεί την παράσταση Αντιγόνη: Η αληθινή ιστορία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης -1. Η αεικίνητη καλλιτέχνης υπογράφει την δεύτερη της σκηνοθετική δουλειά για τη φετινή σεζόν, σκηνοθετώντας το νέο έργο της Χρύσας Ξουραφά με θέμα τον μύθο της Αντιγόνης. Λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα της παράστασης, η Βάνα Πεφάνη μίλησε στο Artic.gr για τον «σαιξπηρικό» μύθο που ανεβάζει, την ουσία του θεάτρου, τις ανάγκες που εντοπίζει στην θεατρική παιδεία και το ολοκαίνουργιο φεστιβάλ που θα φιλοξενήσει στο Underground τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.
Αναστάσης: – Έχουν γραφτεί πολλά έργα με αφορμή τον μύθο της Αντιγόνης. Ποιος είναι ο μύθος του έργου σας Αντιγόνη: Η αληθινή ιστορία;
Βάνα Πεφάνη: – Στην Αντιγόνη, έχουμε έναν μύθο εφηβείας όπου η εφηβεία είναι μία περίοδος που τα βιώνουμε όλα σε υπερβολικό βαθμό. Ερωτευόμαστε με πάθος έναν άνθρωπο σα να είναι ο μόνος άνθρωπος που θα έρθει στην ζωή μας. Στενοχωριόμαστε σα να έχει έρθει το τέλος του κόσμου. Γοητευόμαστε από τα πράγματα γιατί τα βιώνουμε για πρώτη φορά. Στο έργο μας δηλαδή βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια μίας ηρωίδας που δεν έχει προλάβει ακόμα να ζήσει. Αν η παράσταση πετύχει να θυμίσουμε στους ανθρώπους το πώς ήμασταν πριν από χρόνια, τότε η παράσταση θα έχει πετύχει τον σκοπό της.
Αναστάσης: – Ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη διαβάζοντας το έργο;
Βάνα Πεφάνη: – Νύχτα γεμάτη μάγια!
Αναστάσης: – Στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, ο Αίμωνας μόνο φαίνεται να εκφράζει αυτό τον ολοκληρωτισμό του Έρωτα. Η Αντιγόνη αντίθετα είναι ταγμένη στον σκοπό της να τιμήσει τον αδερφό της. Συμβαίνει το ίδιο και στον δικό σας μύθο;
Βάνα Πεφάνη: – Πράγματι, η Αντιγόνη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή είναι ταγμένη στην ηθική της υποχρέωση να θάψει τον αδερφό της παρά την απαγόρευση του Κρέοντα. Για την Αντιγόνη δεν υπάρχει τίποτα άλλο από την εκπλήρωση του νεκρικού εθίμου. Στον δικό μας μύθο, η Αντιγόνη δεν μετανιώνει φυσικά αυτό που έκανε και την οδήγησε στον θάνατο, αλλά βλέπουμε τι θα είχε συμβεί αν δεν είχε πεθάνει. Πώς θα ήταν ο μύθος χωρίς την αυτοκτονία της ίδιας και του Αίμονα; Θα μπορούσαμε να είχαμε ένα happy end αν ο Κρέοντας την είχε συγχωρέσει. Η Αντιγόνη μας κατεβαίνει στην Αθήνα του σήμερα γιατί έχει κατέβει πρώτος ο Αίμωνας, κατεβαίνει για ν’ αναζητήσει τον έρωτα. Με δύο λόγια, το έργο μας αναρωτιέται αν μπορούμε να υπηρετούμε τους στόχους μας αλλά ταυτόχρονα να μην απομακρυνόμαστε από την έννοια «ζωή».
Αναστάσης: – Ποια είναι η σχέση σου με το αρχαίο δράμα;
Βάνα Πεφάνη: – (σ.σ. Γελάει) Θα σου πω μόνο αυτό: Ήμουν σ’ ένα σεμινάριο αρχαίου δράματος με τον Μίνωα Βολανάκη όπου είχα μπει με οντισιόν. Μας έβαλε μία εργασία την πρώτη μέρα, πάω και του λέω «Κύριε Βολανάκη εγώ μπορώ να κάνω Σαίξπηρ;» Γυρίζει, και μου λέει με χαμόγελο «Γνωρίζετε ότι είσαστε σε σεμινάριο αρχαίου δράματος;» Και κάπως έτσι, κατέληξα να κάνω Σαίξπηρ ενώ όλοι έκαναν αρχαίο δράμα.
Αναστάσης: – Τι δυνατότητες δίνει στην παράσταση Αντιγόνη: Η αληθινή ιστορία ο υπόγειος χώρος του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης;
Βάνα Πεφάνη: – Το υπόγειο του Κακογιάννης είναι ένας από τους αγαπημένους μου χώρους. Μπορείς να κάνεις τα πάντα σε αυτόν. Έχω κάνει τέσσερις σκηνοθεσίες εδώ και ήταν όλες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους. Είναι ένας χώρος, βιομηχανικός που δεν είναι θέατρο, οπότε μπορείς να τον μεταφράσεις εσύ σε ό,τι θέλεις. Για μένα, είναι ένας μαγικός χώρος όπου μπορούν συμβούν τα πάντα. Το γκαράζ αυτό μπορεί να γίνει παραμύθι, μουσείο, καράβι και να το πιστέψω. Για κάποιον λόγο, όποια παράσταση κι αν έχω δει εγώ, την πίστεψα. Η πιο πρόσφατη παράσταση που είδα εδώ και μ’ άρεσε ήταν το Τελευταίο Ψέμα που σκηνοθέτησε ο Ένκε Φεζολλάρι. Δως μου σκληρά υλικά και θα σου φτιάξω ένα όνειρο. Είμαι άλλωστε παιδί του παγοποιείου του Κακλέα.
Αναστάσης: – Ιστορικά βέβαια, οι περισσότεροι άνθρωποι ηρωοποιήθηκαν αφότου πέθαναν…
Βάνα Πεφάνη: – Ισχύει, αλλά προσωπικά αντιτίθεμαι σε αυτό. Θα προτιμούσα ν’ αναγνωρίζαμε τους ήρωες ενώ ζουν ανάμεσά μας. Για ποιον λόγο δεν πολεμάμε πάρα πολύ για τα ιδανικά μας; Για ποιον λόγο δεν αφουγκραζόμαστε τον διπλανό μου; Δεν μιλάω για μυθικά πράγματα, αλλά για βαθιά ανθρώπινα.
Αναστάσης: – Τι θεωρείς ηρωικό εσύ σήμερα;
Βάνα Πεφάνη: – Θεωρώ ηρωικό να μην έχεις χρήματα να περάσεις την εβδομάδα σου, αλλά να δίνεις χρήματα σε ανθρώπους που δεν έχουν να φάνε την συγκεκριμένη μέρα κι εσύ πραγματικά να μην ξέρεις πως θα περάσεις τις υπόλοιπες πέντε ημέρες λέγοντας «δεν πειράζει. Έχω μακαρόνια στο ντουλάπι μου για να φάω». Θεωρώ ηρωικό το ότι δεν με ενδιαφέρει αν θα χάσω εγώ την δουλειά μου, αλλά θα πάω σε μία συγκέντρωση για ανθρώπους που έχουν χάσει ήδη την δουλειά τους, γιατί αναγνωρίζεις πως αύριο μπορεί να είσαι εσύ στην θέση τους.
Θεωρώ ηρωικό ν’ αφοσιώνεσαι σήμερα σ΄ έναν άνθρωπο, να του δίνεις τον χρόνο σου, να του δίνεις την σκέψη σου γιατί τον αγαπάς. Μερικές φορές μάλιστα, να ξεχνάς και το εγώ σου, γιατί ο άλλος είναι πιο σημαντικός για εσένα, γιατί βλέπεις και το εμείς. Όλα αυτά είναι ηρωικά, γιατί σήμερα δεν είναι καθόλου εύκολα ούτε το χαμόγελο, ούτε το ευχαριστώ, ούτε το συγγνώμη, ούτε η ευγένεια.
Αναστάσης: – Στο θέατρο, τι θεωρείς ηρωικό πια;
Βάνα Πεφάνη: – Ηρωικές θεωρώ τις θεατρικές ομάδες που δραστηριοποιούνται μερικές φορές αποκλειστικά με δικά τους μέσα για να κάνουν μία παράσταση στην Αθήνα των δύο χιλιάδων παραστάσεων τον χρόνο και το γουστάρουν. Βέβαια, θα έπρεπε κάποιος να μας βοηθάει έστω και λίγο, είτε αυτός είναι το κράτος, είτε είναι ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Νομίζω πως τώρα περισσότερο από ποτέ, πρέπει να κοιτάμε και προς τα έξω, όποια ευκαιρία μας δίνεται. Μιλώ φυσικά για τα φεστιβάλ και τα ευρωπαϊκά προγράμματα που χρηματοδοτούν ιδέες και παρέχουν πολλές φορές ευκαιρίες για δουλειά και μετεκπαίδευση σε αυτό που κάνουμε.
Είμαι σίγουρη ότι είναι ανάγκη, γιατί δε νομίζω πως πιστεύει κανείς πως με μία παράσταση στην Ελλάδα θα γίνει κατευθείαν γνωστός ανάμεσα σε τόσες παραστάσεις. Ακόμα και να μην τα καταφέρουμε, πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά την ένωση, χώρων, καλλιτεχνών, μονάδων για να έχουμε ένα πιο οργανωμένο σύστημα επαφής των καλλιτεχνών κάθε είδους (χορός, θέατρο, κινηματογράφος, συγγραφείς). Λείπει από την Ελλάδα ένας πυρήνας καλλιτεχνικός. Ας υπάρξουμε μαζί κι ας στηρίξουμε τον άλλο να κάνει κάτι, κι αύριο θα είμαστε εμείς. Δεν είμαστε αντίπαλοι. Δε θα πάρω εγώ τα εισιτήρια μίας άλλης παράστασης, ούτε η άλλη παράσταση θα πάρει τα δικά μου εισιτήρια. Πρέπει να το καταλάβουμε αυτό.
Αναστάσης: – Ετοιμάζουμε κι ένα νέο φεστιβάλ στο Underground…
Βάνα Πεφάνη: – Ναι, πρόκειται για το Underground Festival, ένα φεστιβάλ νέων ελλήνων δραματουργών. Είμαστε μία ομάδα παιδιών που γράφουν για το θέατρο. Είχαμε γνωριστεί στο 1o Studio συγγραφής θεατρικού έργου στο Εθνικό και τώρα συναντιόμαστε ξανά για να παρουσιάσουμε το έργο μας στο κοινό υπό τη μορφή δραματοποιημένου αναλογίου. Λέμε συχνά «δεν έχουμε νέο ελληνικό θέατρο», και πού το ξέρουμε; Έχουμε διαβάσει τους νέους έλληνες συγγραφείς; Θα σου πω πως έχουμε νέους συγγραφείς και γράφουνε καλά. Τον χειμώνα είχαμε ανεβάσει με τον Παναγιώτη Μπαρμπαγιάννη, το Delete, τώρα σκηνοθετώ την Αντιγόνη της Χρύσας Ξουραφά. Μ’ ενδιαφέρει πολύ ν’ ακούσουμε τους νέους συγγραφείς και να δούμε τι έχουν να πουν.
Αναστάσης: – Το ελληνικό ρεπερτόριο φαίνεται ν’ απασχολεί κατ’ αποκλειστικότητα το Underground, σωστά;
Βάνα Πεφάνη: – Μας ενδιαφέρει (σ.σ. την ίδια και τον Κώστα Αρζόγλου που διαχειρίζονται τον χώρο) αποκλειστικά το ελληνικό ρεπερτόριο και μέλημα μας είναι να υπάρξει μία νέα κοιτίδα σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων. Παλιότερα υπήρξαν τέτοιοι χώροι που φιλοξένησαν άγνωστους τότε, έλληνες συγγραφείς. Όπως το Θέατρο Τέχνης, η Στοά του Παπαγεωργίου, φυσικά δεν μπαίνει θέμα σύγκρισης . Άλλες εποχές, άλλοι άνθρωποι, άλλες ανάγκες. Πιστεύουμε πως ένας νέος θεατρικός συγγραφέας, έχοντας στο πλάι του έναν σκηνοθέτη με όραμα και έναν χώρο δεκτικό στην δουλειά της, μπορεί να προχωρήσει και να παράξει έργο. Λέμε ότι δεν έχουμε καινούργιους συγγραφείς, αλλά μένουμε κολλημένοι σε πρότυπα.
Δεν ανήκω στη νέα γενιά, αλλά μ’ ενδιαφέρει πολύ το έργο ενός συγγραφέα 20 χρονών. Με κάνει να βλέπω τα πράγματα αλλιώς. Η Τέχνη δεν είναι για εδραιώνει τα πράγματα όπως τα βλέπουμε, αλλά για να βλέπουμε τα πράγματα και με τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου. Το Underground Festival είναι η απόφαση μας να δείξουμε δείγματα γραφής από ανθρώπους που μπορεί ακόμα να μην τους έχουμε ακούσει, αλλά έχουν να δείξουν πράγματα. Η ιδέα είναι να γνωρίσουμε τους νέους αυτούς συγγραφείς στον κόσμο.
Αναστάσης: – Από τους συγγραφείς της τελευταίας δεκαετίας ποιον ξεχωρίζεις;
Βάνα Πεφάνη: – Μαυριτσάκης!
