Το νερό αποτελεί κυρίαρχο δομικό στοιχείο της “αρχιτεκτονικής” κάθε έμβιου οργανισμού του πλανήτη μας, ήδη από την εμβρυακή του κατάσταση. Η επιφάνεια της γης αποτελείται κατά 97% από νερό, το ανθρώπινο σώμα κατά 80%. Συμβολικά, όσο και ουσιαστικά, αυτό το θαυματουργό στοιχείο έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη του παγκόσμιου πολιτισμού και εξακολουθεί πάντα, συμπυκνώνοντας σε μόλις δύο άτομα υδρογόνου και ένα οξυγόνου, τη ζωογόνο ανάσα της γης.
Οι πολιτισμοί της Μεσοποταμίας εξαρτήθηκαν τα μέγιστα από την παρουσία του ύδατος. Η Αζτεκική Τενοχτιτλάν ήταν χτισμένη σε νησί, καταμεσής της λίμνης Τεξκόκο.
Η νεολιθική “μεγαλούπολη” στο Δησπιλιό της Καστοριάς έστεκε σε πασσάλους πάνω από το νερό. Χάρη στο νερό οι άνθρωποι ταξιδεύουν, ανακαλύπτουν, ανταλλάσσουν, οχυρώνονται, τρέφονται, ξεδιψούν, διασκεδάζουν.
Η αφθονία του αποτελεί σύμβολο της γονιμότητας από τα βάθη του χρόνου, συνάμα τα πλέον γοητευτικά τοπία είναι ταυτισμένα με την ύπαρξη του. Οι σπουδαιότερες πόλεις είναι χτισμένες πλάι στη θάλασσα ή σε ποτάμια. Πώς λοιπόν θα μπορούσε να απουσιάζει το τόσο πολύτιμο νερό απ’ τα ανθρώπινα δημιουργήματα;
Παιχνίδια με την αντανάκλαση
Το νερό, όντας ήρεμο και διάφανο, λειτουργεί ως καθρέπτης, αντικατοπτρίζοντας την πραγματικότητα και μαζί της τα όνειρά μας. Συμβολίζει τη διαφάνεια, τη νεότητα, την ομορφιά. Ο Νάρκισσος χάθηκε όταν κυριεύτηκε από το πάθος, αντικρίζοντας το είδωλό του στο κρυστάλλινο νερό. Το εφέ του “διπλασιασμού” μέσω της αντανάκλασης λειτουργεί ως μέσο εντυπωσιασμού (ακόμα και με αβαθές νερό). Η λειτουργία “καθρέπτη” χρησιμοποιείται από τα ρωμαϊκά χρόνια ως το Μπαρόκ και από το Ρομαντισμό ως τη μοντέρνα αρχιτεκτονική. Η κατοπτρική εικόνα του αρχιτεκτονήματος (είτε πρόκειται για μνημείο, γέφυρα, σπίτι κλπ), σε συνδυασμό με ένα προσεγμένο φωτισμό προσδίδει μεγαλοπρέπεια, μνημειακότητα, ισορροπία, έχοντας ακόμα και ιλουζιονιστικά αποτελέσματα.
Ο κόσμος που ρέει
Το νερό που ρέει είναι ένδειξη καθαριότητας και ευεξίας, από τα ποτάμια πλάι στους πρώιμους ανθρώπινους οικισμούς, ως την ευρύτατη χρήση του στα σύγχρονα δημόσια κτήρια και τα πάρκα. Το νερό μπορεί να κινείται γραμμικά, να κυλάει, να πέφτει, με ακανόνιστη (φυσική), ή μελετημένη (τεχνητή) ροή.
Είτε μιλούμε για καταρράκτες και υδάτινα curtains, είτε για υπερχείλιση και υδάτινα σκαλοπάτια, το νερό λειτουργεί εξίσου οριζόντια, σε κλίση ή κατακόρυφα, ανάλογα με το ζητούμενο στόχο. Δε θα πρέπει εδώ να παραβλέψουμε την αντίθεση του ρέοντος νερού με το στάσιμο και την διττή σημασία του τελευταίου στο συλλογικό υποσυνείδητο, καθόσον, αφενός έχουμε τη χρήση του ως μέσο χαλάρωσης και διασκέδασης (πισίνες, σπα, ενυδρεία) αφετέρου δε είναι συνυφασμένο με επιδημίες, ακόμα και το θάνατο.
Υδάτινο πυροτέχνημα
Τα σιντριβάνια συμβολίζουν την εμφάνιση και την εξαφάνιση του φρέσκου νερού και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, τόσο στην εσωτερική όσο και την εξωτερική διακόσμηση, από την αρχαία Ελλάδα και την αραβική αρχιτεκτονική, ως το Φενγκ Σούι και τις σύγχρονες πλατείες και τα πολυτελή οικήματα. Το νερό αποκτά γλυπτικό χαρακτήρα, ενώ η εκτόξευση υδάτινου πίδακος μιμείται αντίστοιχα φυσικά φαινόμενα.
Μοναδικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής – γλυπτικής σύνθεσης, που εμπεριέχει όλες τις φάσεις του υδάτινου κύκλου αποτελεί η “θεατρική” Fontana di Trevi στη Ρώμη. Τα σιντριβάνια καταφέρνουν εντέλει να συνενώσουν αρμονικά το συμβολικό με το φυσικό. Με μια αμυδρή ποσότητα ύδατος, το νερό όλου του κόσμου έρχεται στο νου και είναι αυτό που παρέχει τη ζωτικότητα, το συμβολισμό, το αίμα στο σώμα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής.
