Το «Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας 18» ή αλλίως Μέγαρο Λογοθετόπουλου, στέγασε στα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών την Υποδιέυθυνση Γενικής Ασφάλειας Πόλεως.

«.. χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα..»1

«Η ταράτσα της Μπουμπουλίνας έχει το πιο γνωστό πλυσταριό του κόσμου. Η ασφαλίτικη επινοητικότητα, με εντελώς μηδαμινά μέσα –ένα πάγκο, ένα σκοινί και μερικά στειλιάρια- δημιούργησε μία από τις πιο γνωστές αίθουσες βασανιστηρίων της εποχής μας. Πριν σε πάνε εκεί, την ξέρεις… Όταν μπαίνεις, έχεις την εντύπωση πως την έχεις ξαναδεί! Αυτό που είναι καινούριο για σένα είναι ο πανικός που σου δημιουργείται. (…) Υπάρχεις μέσα σ’ αυτόν τον φόβο εντελώς ανίσχυρος» γράφει ο Περικλής Κοροβέσης στο βιβλίο-προσωπική μαρτυρία του «Ανθρωποφύλακες».2

 

Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας ως Στρατιωτική Ιατρική Σχολή το 1933
Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας ως Στρατιωτική Ιατρική Σχολή το 1933

 

Η Χούντα του Παπαδόπουλου προσπαθούσε με κάθε μέσο να «εξυγειάνει» τον λαό από αριστερούς και κομουνιστές, αλλά και οποιονδήποτε ήταν ενάντια στο χουντικό καθεστώς. Συλλήψεις γίνονταν προφανώς ακόμα και σε περιπτώσεις απλής υποψίας. Ενώ μετά την Ασφάλεια σειρά είχαν τα στρατοδικεία, οι φυλακές και οι εξορίες.

Στις σελίδες του βιβλίου του Κοροβέση, (λογοτέχνης,  δημοσιογράφος, διατέλεσε και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων) περιγράφονται με ανατριχιαστική λεπτομέρεια τα βασανιστήρια. Απειλές, εξευτελισμός και ταπείνωση, ήταν η πρώτη φάση της λεκτικής βίας στους «μη συνεργάσιμους». Στην ταράτσα ακολουθούσαν φρικτά μαρτύρια τα οποία περιελάμβαναν κάθε λογής αντικείμενο, ενώ στο κτίριο υπήρχαν και κελιά. Πηγές αναφέρουν πως οι κρατούμενοι σε αυτά είχαν αναπτύξει έναν κώδικα επικοινωνίας μέσω μικρών χτύπων στους τοίχους.

«..πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα’ μαστε παρέα
Τακ τακ εσυ τακ τακ εγώ

Που πάει να πει
σ’ αυτή τη γλώσσα τη βουβή
βαστάω γερά, κρατάω καλά..»3

γράφει ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος ήταν ένας από τους επισκέπτες του

κολαστηρίου της οδού Μπουμπουλίνας.

 

Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας κατά την περίοδο της Δικτατορίας
Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας κατά την περίοδο της Δικτατορίας

 

Τα βασανιστήρια συνεχίζονταν – για όσους άντεχαν ακόμα- στο 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο, μέσω ηλεκτροσόκ. «Το ρεύμα διατρέχει τον ανθρώπινο οργανισμό σε συνεχή κύματα. Νομίζεις πως τα κόκαλά σου, η σάρκα σου, τα νεύρα σου, είναι λαστιχένια και κυματίζουν(…) Το στομάχι σου, τα άντερά σου και τα γεννητικά όργανα γίνονται μία ενότητα συμπαγής, σιδερένια (…)  είναι ένας ανάποδος φάλαγγας.»4

Τα μέλη της δικτατορικής εξουσίας προσπαθούσαν να κρύψουν τα όσα συνέβαιναν. Αργότερα υποστήριζαν πως όλα ήταν μια προσπάθεια των κομμουνιστών να αμαυρώσουν την εικόνα του καθεστώτος. Κάποιοι όμως στην ροή του λόγου τους σχεδόν τα παραδέχτηκαν. Αποστολές έρευνας μετά την κατάλυση της Χούντας υποστήριξαν πως δεν κατάφεραν να βρουν ίχνη βασανιστηρίων. Παρ’ όλα αυτά, η αλήθεια των πολυάριθμων μαρτυριών μοιάζει αδιαμφισβήτητη.

«Ακόμα δεμένος στον πάγκο. Είχα γίνει ένα με τον πάγκο. Μια μύγα που πιάστηκε στα σαρκοβόρα φυτά. Αυτές τις στιγμές δεν υπάρχεις. (…) Ξανά. Επενεργούσε πάνω μου με ακατάληπτη δύναμη. Δεν είναι πόνος. Ο πόνος είναι κάτι που ορίζεται. Αυτό είναι αίσθημα εκμηδενισμού5

 

Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας ως ξενοδοχείο White House το 1930
Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας ως ξενοδοχείο White House το 1930

 

Λίγα παραπάνω λόγια για το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας (Μέγαρο Λογοθετόπουλου)

Το Μέγαρο Λογοθετόπουλου κατασκευάζεται στην γωνία των οδών Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, στα Εξάρχεια, τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Κτίριο τεσσάρων επιπέδων, νεοκλασικού χαρακτήρα χωρίς περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία.

Κτίζεται ως ιδιωτική κλινική του Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου, Ιατρού και αργότερα Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ήταν παντρεμένος με την ανιψιά του στρατάρχη Λίστ, επικεφαλής των δυνάμεων που επιτέθηκαν στην Ελλάδα.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο το κτίσμα παραχωρείται για την δωρεάν περίθαλψη 50 τραυματισμένων αξιωματικών.

Το 1930 νοικιάζεται και λειτουργεί ως ξενοδοχείο με το όνομα “White House”.

Μεταξύ 1932 και 1935 στο κτίριο στεγάζεται η Στρατιωτική Σχολή Αθηνών.

Ο Λογοθετόπουλος ορίζεται πρωθυπουργός της Ελλάδας από τους Ναζί από το 1942 ως το 1943, ενώ εκτελεί καθήκοντα αντιπροέδρου της κυβέρνησης Τσολάκογλου, καθώς και Υπουργός Παιδείας, και Πρόνοιας. Σταδιοδρομεί πολιτικά μόνο κατά την περίοδο 1941-1943, δηλαδή σε κατοχικές κυβερνήσεις.  Τότε, το κτίριο λειτουργεί ως Υπουργείο Εργασίας.

Με την Χούντα των Συνταγματαρχών, μετατρέπεται εκ νέου σε Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας Πόλεως ως το 1971, ενώ μετά από λίγο κατεδαφίζεται.

Στην θέση του σήμερα έχει κτιστεί μια άλλη πολυκατοικία.

  Η Πολυκατοικία του Κυπριανού Μπίρη

Στο 20 της οδού Μπουμπουλίνας, εν έτη 1932, ακριβώς δίπλα στο Μέγαρο Λογοθετόπουλου, κτίζεται μία πολυκατοικία σε σχέδια του Κυπριανού Μπίρη, Καθηγητή του ΕΜΠ, με ιδιοκτήτη και πάλι τον Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο. Αποτελεί ένα από τα πρώτα δειλά βήματα του μοντερνισμού στην Ελλάδα, με χαρακτηριστικά τα τολμηρά έρκερ που εξέχουν κατά 1,4 μέτρα από το επίπεδο της πρόσοψης. Στην πολυκατοικία αυτή δεν θα αποκρυσταλλωθούν πλήρως τα στοιχεία που λίγο μετά θα αποτελούν σήμα κατατεθέν του ελληνικού μοντέρνου του ’30. Πολλές πηγές συγχέουν το γειτονικό αυτό κτίριο με το Μέγαρο Λογοθετόπουλου, και αναφέρουν πως εκεί έλαβαν χώρα τα μαρτύρια της οδού Μπουμπουλίνας.

 

Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας το 1933, στην γωνία Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας
Το Κολαστήριο της οδού Μπουμπουλίνας το 1933, στην γωνία Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας (ακριβώς δίπλα του, η υπό κατασκευή πολυκατοικία του Μπίρη)

 

  • 1 & 3 Το Σφαγείο- Μίκης Θεοδωράκης 1973
  •  2, 4 & 5 Περικλής Κοροβέσης – Ανθρωποφύλακες  1969

 

Διαβάστε περισσότερα Αρχιτεκτονικά άρθρα εδώ

 

Προηγούμενο άρθροΗ ερμηνεύτρια Ξένια Ροδοθεάτου LIVE, “Έλη του Κλου” Παρασκευή 18/11
Επόμενο άρθροΣτέλλα Κοιμήσου: Κριτική της παράστασης