Το κοινό καλό, συλλογή επτά, μεγάλης διάρκειας, συνεντεύξεων του David Barsamian, ιδρυτή του Εναλλακτικού Ραδιοφώνου, από τον -«πιθανώς, σπουδαιότερο εν ζωή διανοούμενο», κατά τη New York Times- Νόαμ Τσόμσκυ. Μια έποψη της σύγχρονης πραγματικότητας με μια ματιά τόσο γενικευτική όσο και ειδικευτική. Με εφαλτήριο κάθε ερώτηση του Barsamian ο Τσόμσκυ διαγράφει έννοιες και ζητήματα, μέσα από ένα πρίσμα φιλοσοφικό, κοινωνικό, ηθικό, πολιτικό. Όλες αυτές οι οπτικές διαπλέκονται έντονα· δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όμως, από έναν καθαρά επιστημονικό νου, που αντιμετωπίζει κάθε θέμα ως όλον και σχολιάζει επίκαιρα ζητήματα, με τρόπο που προσιδιάζει σε επίλυση εξίσωσης… Βέβαια, ο χ πάντα παραμένει άγνωστος.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι ερωτήσεις. Ο David Barsamian, αφοπλιστικά ενημερωμένος για πάσης φύσεως τεκταινόμενα σε παγκόσμιο επίπεδο, θέτει ερωτήσεις που άλλοτε αποσκοπούν στον πυρήνα και άλλοτε σε μια «ξεχασμένη γωνιά» ενός ζητήματος. Ίσως η αναφορά σε λεπτομέρειες, δυστυχώς άγνωστες για τον μέσο αναγνώστη, κάποια στιγμή να τον κουράσουν, αλλά και να τον απογοητεύσουν. Χωρίς αμφιβολία, ωθούν σε αναζήτηση ονομάτων και ιστορικών γεγονότων, κάτι που θα μπορούσε να προσμετρηθεί στα υπέρ του βιβλίου, μιας και δεν «πραγματώνεται» μόνο στις σελίδες του. Το θέμα είναι ποιο ποσοστό των αναγνωστών προτίθεται να μπει σε μια διαδικασία «έρευνας». Δεν είναι, όμως, και απαραίτητο να το κάνει· δηλαδή, και χωρίς περαιτέρω αναζήτηση, τα μηνύματα είναι σαφή. Μπορεί και το κυριότερο που θα έπρεπε να συναγάγουμε από τις ερωτήσεις καθαυτές να είναι το εξής: γιατί αγνοούμε τόσο σημαντικά γεγονότα; Γιατί ξέρουμε τόσο συγκεκριμένα; Πόση πια είναι η διήθηση της επικαιρότητας από τα Μέσα; Δεν είναι όλες οι ερωτήσεις καθαρά επικαιρικές, υπάρχουν και άλλες, όπως «Πρέπει άραγε να προσπαθούμε απλώς για ισότητα στις ευκαιρίες ή στο αποτέλεσμα;» ή «Αν μου αρνηθείτε να καπνίσω εδώ μέσα, περιορίζετε την ελευθερία μου;», που μας αποζημιώνουν.
Ο Τσόμσκυ απαντά. Όντως απαντά. Το βάθος στο οποίο έχει κατανοήσει κάθε πτυχή της έννοιας Άνθρωπος, οι αρτιότατές του απαντήσεις, χωρίς υπεκφυγές, και η τρομερή οξύνοια με την οποία εξηγεί βαρύτατες έννοιες δεν μπορούν παρά να προκαλέσουν το λιγότερο θαυμασμό. Γειώνει σε εμπειρικό επίπεδο όρους, όπως «ελευθερία», «καπιταλισμός», «αριστερά», «δεξιά». Ο λόγος του είναι επιστημονικότατος. Κάθε επιχείρημα ακολουθείται από παράδειγμα, το οποίο προέρχεται είτε από την ενημέρωση και τα διαβάσματά του είτε από τα ταξίδια του (Ινδία, Αργεντινή, Βραζιλία). Δεν διστάζει να καταφερθεί έντονα εναντίον της πολιτικής ορισμένων προσώπων και κυβερνήσεων, κάνοντάς σε να απορείς για το θάρρος του. Η κριτική του για τους Διεθνείς Οργανισμούς αλλά και για το πώς οι ΗΠΑ συστηματικά χειρίζονται τα μέσα προπαγάνδας, ώστε να κάνουν αόρατη την ιδιωτική εξουσία είναι άμεση και δριμεία. Η θεώρηση κάποιων δημοκρατικών συστημάτων ως «καπιταλισμό με κοινωνική πρόνοια», «ο πλαστός πόλεμος κατά των ναρκωτικών», ο σχολιασμός περί «δημοσίου ραδιοφώνου και τηλεόρασης» και οι σημερινοί «φιλελεύθεροι» που μάλλον «βρίσκονται στο αριστερό άκρο ενός εξαιρετικά στενού κεντροδεξιού φάσματος» είναι λίγα από τα θέματα που αναλύει και που θα ενδιέφεραν κάθε αναγνώστη. Η ανάλυσή του δεν είναι εύκολη. Εύλογα. Για να υποστηρίξει μια άποψη σε τόσο φλέγοντα ζητήματα κινείται μέσα από έναν λαβύρινθο γεγονότων και σκέψεων, στον οποίο μπορεί να χαθείς, λόγω έλλειψης γνώσεων. Το σημαντικό είναι, όμως, ότι δεν θα χαθείς από ασάφειες και αινίγματα. Στο τμήμα του βιβλίου με τίτλο «Ο Γύρος του Κόσμου» ο Τσόμσκυ απαντά στο ερώτημα για το αναπόφευκτο ή μη της παγκοσμιοποίησης, ενώ παράλληλα ξεσκεπάζει τον μύθο του χρέους του Τρίτου Κόσμου. Στο «Τι μπορείς εσύ να κάνεις» δίνει σαφείς τρόπους κινητοποίησης, δεν αερολογεί, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά την ακτιβιστική του πλευρά.
Ο Τσόμσκυ δεν θέλει να σε πείσει. Θέλει να σου δώσει έναν χάρτη της μέχρι στιγμής έρευνάς του, κάποιες φορές με εξαντλητικές λεπτομέρειες, ώστε να μπορείς να ελέγξεις την πιστότητα κάθε λεγομένου του. Κάθε εκφερόμενη άποψη συνιστά ξεκάθαρα άποψη και όχι απόδοση ενός ζητήματος από μια καλά κρυμμένη μεροληπτούσα οπτική. Θεωρεί την κατανόηση του κατεστημένου το πρώτο βήμα και αυτό με ακάματο κόπο προσπαθεί. Μέσω των απαντήσεών του κοινωνεί αυτή την προσπάθεια. Ένα μικρό μα αξιόλογο δείγμα της είναι «Το κοινό καλό».
Απόσπασμα
«Μερικοί από τους εργάτες των αγροτικών περιοχών της Βραζιλίας έχουν ένα ενδιαφέρον σύνθημα. Λένε ότι το άμεσο καθήκον τους είναι να ‘επεκτείνουν το πάτωμα του κλουβιού’. Αντιλαμβάνονται ότι είναι παγιδευμένοι μέσα σ’ ένα κλουβί, συνειδητοποιούν όμως παράλληλα πως το να το προστατεύσουν όταν δέχεται εξωτερική επίθεση από ακόμα χειρότερους επιδρομείς, και το να επεκτείνουν τα όρια ανοχής του κλουβιού, είναι και τα δύο ουσιαστικά βήματα προκειμένου να επιτύχουν την κατάρρευσή του. Αν επιτεθούν κατευθείαν στο κλουβί τη στιγμή που είναι τόσο ευάλωτοι, θα σκοτωθούν.
Να κάτι που, όποιος μπορεί να κρατήσει στο μυαλό του δυο ιδέες ταυτόχρονα, θα έπρεπε να μπορεί να καταλάβει, μερικοί όμως εδώ στις ΗΠΑ έχουν γίνει τόσο άκαμπτοι και δογματικοί στη σκέψη που δεν το καταλαβαίνουν. Αλλά, αν η αριστερά εδώ δεν έχει θέληση να ανεχθεί αυτή τη σύνθετη σκέψη, δεν πρόκειται να φανούμε χρήσιμοι σε ανθρώπους που υποφέρουν και χρειάζονται τη βοήθειά μας –ή, για τον ίδιο λόγο, σε μας τους ίδιους.»
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Νόαμ Τσόμσκι (7 Δεκεμβρίου 1928) είναι Αμερικανός καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT). Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ έχει δώσει και εκτενείς διαλέξεις επάνω σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και την ιστορία της διανόησης. Επίσης ο Τσόμσκι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, με πληθώρα βιβλίων τα οποία επικρίνουν κυρίως την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ με δήλωσή του τοποθέτησε ιδεολογικά τον εαυτό του στον αναρχικό χώρο, αν και κατά καιρούς έχουν σχολιαστεί οι φιλελεύθερες καταβολές της πολιτικής του σκέψης. Του έχουν απονεμηθεί τιμητικές διακρίσεις και βραβεύσεις. Σ’ έναν κόσμο λιγότερο παράλογο, οι προσπάθειές του για την προώθηση του δικαίου θα του είχαν εξασφαλίσει από καιρό το Βραβείο Νόμπελ για την Ειρήνη.
