Αφίσα της ταινίας «Το εργαστήρι του Δρ. Καλιγκάρι»

 

Η ασπρόμαυρη βωβή ταινία τρόμου του 1920 ξεχωρίζει για την πρωτοποριακή αισθητική και την εφιαλτική και απόκοσμη ατμόσφαιρα της. Δεν έχει εξακριβωθεί ακόμα αν το φιλμ αποτελεί την πρώτη ταινία του κινήματος του γερμανικού εξπρεσιονισμού στον κινηματογράφο ή αν είναι η πρώτη ταινία τρόμου, ωστόσο είναι σίγουρα ένα κορυφαίο δημιούργημα που επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους σκηνοθέτες.

 

 

 

 

 

Η ιστορία


 

Φωτογραφία του πρωταγωνιστή της ταινίας, Φρίντριχ ΦέερΗ ιστορία της ταινίας παρουσιάζεται από το κεντρικό ήρωα, τον Φράνσις, μέσα από αναδρομή στο παρελθόν.

Στο πανηγύρι ενός ορεινού χωριού της Γερμανίας, εμφανίζεται ένας πλανόδιος μάγος, ο Δρ. Καλιγκάρι, ο οποίος στην σκηνή του έχει ως ατραξιόν τον υπνοβάτη Τσέζαρε. O υπνοβάτης δέχεται ερωτήσεις από το κοινό, προβλέποντας το μέλλον. Όταν επαληθευτεί η προφητεία του Τσέζαρε σχετικά με τον θάνατο ενός θεατή που τον είχε ρωτήσει σχετικά, ο φίλος του νεκρού, ο Φράνσις θα πιστέψει τις μαντικές ικανότητες του υπνοβάτη. Παράλληλα, το μικρό χωριό αρχίζει να τρομοκρατείται από μια σειρά μυστηριωδών νυκτερινών δολοφονιών.

Ο Φράνσις αρχίζει να κάνει έρευνες και ανακαλύπτει μια τρομερή αλήθεια, σύμφωνα με την οποία ο μάγος στην πραγματικότητα είναι ο τρελός διευθυντής του ψυχιατρικού ασύλου της πόλης, που χρησιμοποιεί για ψευδώνυμο το όνομα «Δρ. Καλιγκάρι». Ο Καλιγκάρι είχε κάνει μια διατριβή με θέμα τον ομώνυμο μύθο του 11ου αιώνα, σύμφωνα με τον οποίο ο ομώνυμος μάγος είχε δημιουργήσει έναν δαίμονα, τον Τσέζαρε. Όταν οι γιατροί του τρελοκομείου έφεραν έναν ασθενή υπνοβάτη, ο Δρ. Καλιγκάρι συνειδητοποιεί ότι αυτή είναι η μοναδική ευκαιρία για να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του. Ο υπνοβάτης γίνεται άβουλος δούλος του Δρ. Καλιγκάρι, πραγματοποιώντας στον ύπνο του τις δολοφονίες που του επιβάλλει.

Τελικά, ο Φράνσις αποκαλύπτει την αλήθεια και κατορθώνει να πιάσουν τον Δρ. Καλιγκάρι και να τον κλείσουν στο άσυλο.

Ξαφνικά, όμως, και αφού ο Φράνσις, φεύγει ικανοποιημένος από το τρελοκομείο θα συλληφθεί με την σειρά του και θα κατηγορηθεί για παράνοια.

Στο τέλος, αποκαλύπτεται ότι η ιστορία που προηγήθηκε υπήρχε μόνο στο μυαλό του Φράνσις, ο οποίος είναι ο ίδιος τρόφιμος του ασύλου με διευθυντή τον Δρ. Καλιγκάρι.

 

 Γερμανικός εξπρεσιονισμός


 

Ο εξπρεσιονισμός ήταν ένα καλλιτεχνικό κίνημα που άνθισε στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ευρώπη σε πολλούς τομείς μεταξύ των οποίων η ζωγραφική, η γλυπτική, η αρχιτεκτονική, ο κινηματογράφος. Βασικό χαρακτηριστικό των έργων ήταν η παραμόρφωση της πραγματικότητας. Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός αποτέλεσε «παιδί» του κινήματος και μεσουράνησε την δεκαετία του 1920.

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ηττημένη Γερμανία προσπαθούσε να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις της. Την περίοδο εκείνη, η κινηματογραφική παραγωγή της χώρας γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση. Ωστόσο, τα οικονομικά προβλήματα που υπήρχαν δεν επέτρεπαν να γυριστούν ταινίες-υπερπαραγωγές, όπως στο Χόλυγουντ, οπότε οι παραγωγοί των ταινιών στράφηκαν προς άλλα μέσα για να προσδώσουν νόημα στα δημιουργήματά τους.

 

 

 Η ταινία


Άποψη του σκηνικού της ταινίας

Η σκηνοθεσία του έργου είχε αρχικά προταθεί στον Fritz Lang, o οποίος αρνήθηκε λόγω άλλων υποχρεώσεων. Τελικά, την σκηνοθεσία ανέλαβε ο Robert Wiene, ενώ ανάμεσα στους ηθοποιούς που εμφανίζονται είναι ο Werner Kraus στον ρόλο του δρ. Καλιγκάρι και ο Friedrich Feher στο ρόλο του Φράνσις. Το αρχικό σενάριο της ταινίας, το οποίο έγραψαν οι Hans Wanovitz και Karl Mayer, δεν είχε το στοιχείο της παράνοιας του πρωταγωνιστή. Οι παραγωγοί και ο σκηνοθέτης προσέθεσαν αυτό το «πλαίσιο», ώστε να ενδυναμώσουν τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία της ταινίας.

Φυσικά, στην ταινία βρίσκουμε συγκεντρωμένα πολλά από τα κύρια χαρακτηριστικά του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Καταρχήν, το κύριο θέμα είναι η παράνοια και η τρέλα. Ο θεατής παρακολουθεί ουσιαστικά μια ιστορία που συμβαίνει μέσα στο ταραγμένο νου του κεντρικού πρωταγωνιστή. Για να αποδοθεί η αντικειμενική πραγματικότητα με υποκειμενικούς όρους, χρησιμοποιούνται μη-ρεαλιστικά, διαστρεβλωμένα σκηνικά. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Hermann Warm μαζί με μια ομάδα ζωγράφων σχεδίασαν τα εντυπωσιακά σκηνικά με βάση τις αρχές του εξπρεσιονισμού στην ζωγραφική.Ένα ακόμα στοιχείο που εντυπωσιάζει είναι οι εναλλαγές ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο χρώμα.  Τέλος, οι ηθοποιοί ερμηνεύουν τους ρόλους τους ακολουθώντας τα πρότυπα του εξπρεσιονισμού. Τα βλέμματα τους είναι τρομακτικά ενώ το μακιγιάζ και τα κοστούμια κινούνται στα όρια της υπερβολής.

 

 

 Συμβολισμοί


 

Ο Βέρνερ Κράους ως ΚαλιγκάριΔεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο αυταρχικός Καλιγκάρι, ένας άνδρας που παθιάζεται με την εξουσία και την χρησιμοποιεί ώστε να υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει ομοιότητες με τον Αδόλφο Χίτλερ. Από την άλλη πλευρά, ο χαρακτήρας του Τσέζαρε συμπίπτει με αυτόν του ανθρώπου που δεν έχει βούληση, που είναι ένα πιόνι, ένα γρανάζι μιας καλοκουρδισμένης μηχανής. Το εφιαλτικό σύμπαν της ταινίας αντιστοιχεί στην πραγματικότητα που βίωναν οι Γερμανοί στη χώρα τους μετά το τέλος του πολέμου, μια πραγματικότητα διόλου ειδυλλιακή, αλλά διαλυμένη και ζοφερή.

 

 

 

Σύγχρονες επιρροές


 

Ο Πιγκουίνος από την ταινία «Ο Μπάτμαν επιστρέφει»Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός έζησε σχετικά λίγα χρόνια, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Τότε, με την άνοδο του Ναζισμού, ο Χίτλερ θα αναφερόταν στο κίνημα ως «εκφυλισμένη» τέχνη και θα στρεφόταν προς την προπαγανδιστική τέχνη για να εξυπηρετήσει του σκοπούς του. Βλέποντας αυτή την κατάσταση, πολλοί γερμανοί συντελεστές των ταινιών του γερμανικού εξπρεσιονισμού, ειδικά σκηνοθέτες, μετανάστευσαν στην Αμερική, όπου έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό. Εκεί, ξεκίνησαν μια νέα καριέρα γυρίζοντας σημαντικές ταινίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καριέρα του Fritz Lang.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η αισθητική του γερμανικού εξπρεσιονισμού επηρέασε τόσο τις ταινίες τρόμου των δεκαετιών που ακολούθησαν ενώ οδήγησε στην δημιουργία του φιλμ νουάρ. Στα νεότερα χρόνια, έχει επηρεάσει σκηνοθέτες όπως ο Alfred Hitchcock και φιλμ όπως τα «Πολίτης Κέιν» (1941), “Blade Runner” (1982), «Ο Ψαλιδοχέρης» (1990), “Ο Μπάτμαν επιστρέφει” (1992).

 

Trailer


 

 

 

Βιβλιογραφία

el.wikipedia.org

en.wikipedia.org

cinefil.pblogs.gr

www.greencine.com

 

 

 

Προηγούμενο άρθροΗ έκθεση «The Lumen Prize»
Επόμενο άρθροΈφυγε από τη ζωή ο ηθοποιός Μπάμπης Αλατζάς