Η σημερινή αρχιτεκτονική, θα έλεγε κανείς πως δεν υφίσταται χωρίς τον όρο “Μπάουχαους”. Το Μπάουχαους είναι η αποκαλούμενη καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική σχολή κατά τις δεκαετίες 1919-1933, στη Γερμανία. Η σχολή του Μπάουχαους λειτούργησε σε τρείς διαφορετικές πόλεις της Γερμανίας(Weimar από το 1919 ως το 1925, Dessau από το 1925 ως το 1932 και Βερολίνο από το 1932 ως το 1933) και υπό τη διεύθυνση τριών διαφορετικών αρχιτεκτόνων (του Walter Gropius από το 1919 ως το 1928, του Hannes Meyer από το 1928 ως το 1930 και του Mies van der Rohe από το 1930 ως το 1933).
Η ίδρυση του Μπάουχαους είχε ουσιαστικά το στόχο να αλλάξει η κοινωνία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και να αναζητήσει ένα νέο τρόπο ζωής. Η βασική της αρχή δηλαδή, ήταν το ανοιχτό πνεύμα μπροστά στις νέες προκλήσεις της εποχής αλλά και ειδικότερα η προσέγγισή τους περισσότερο από μια πρακτική άποψη και λιγότερο θεωρητικά. Ωστόσο, ο απώτερος σκοπός της ίδρυσης της ήταν να αποτελέσει μια ενιαία σχολή τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στις καλές τέχνες. Για το λόγο αυτό, αρχικά αποτέλεσε ένα είδος συγχώνευσης της Ακαδημίας Καλών Τεχνών με την Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών στη Βαϊμάρη.
Ο Γκρόπιους, ώς ιδρυτής άλλα και πρώτος διευθυντής της σχολής, θέλησε να καταρρίψει τη διάκριση μεταξύ των σπουδαστών στη σχολή και να δημιουργήσει μια ενιαία φόρμα που να συνδυάζει αρχιτεκτονική, γλυπτική και ζωγραφική. Επιθυμούσε επίσης, να διδάσκουν διάσημοι και διακεκριμένοι καλλιτέχνες στη σχολή όπως Γιοχάνες Ίτεν, Λάιονελ Φάινινγκερ, Πάουλ Κλέε και Βασίλι Καντίνσκι, καθώς και οι γλύπτες Γκέρχαρντ Μαρκς και Όσκαρ Σλέμερ.
Στη σχολή του Γκρόπιους, λειτούργησαν συνολικά τρία εργαστήρια, μέσα στα οποία οι σπουδαστές της σχολής διδάσκονταν από ελεύθερο σχέδιο και ιστορία της τέχνης μέχρι μεταλλοτεχνία, υφαντουργική και καλλιγραφία. Κάθε σπουδαστής είχε την υποχρέωση να ολοκληρώσει μια σειρά μαθημάτων και μετά μπορούσε να επιλέξει έναν από τρεις κύκλους σπουδών, για σπουδαστές, βοηθούς και αρχιτέκτονες αντίστοιχα. Όσοι αποφοιτούσαν δικαιούνταν είτε να μείνουν στη σχολή και να πειραματιστούν περαιτέρω με τα μέσα που προσέφερε η σχολή, είτε να μαθητεύσουν ακόμα περισσότερο δίπλα στους καθηγητές.
Έπειτα, την περίοδο εκείνη, το Μπάουχαους είχε τη χαρά να εξεδίδει περιοδικό υπό τον τίτλο “Bauhaus” καθώς και σειρά βιβλίων αποκαλούμενων “Bauhausbücher”. Επικεφαλής για την εκτύπωση και σχεδίαση του ήταν ο Herbert Bayer. Γεγονός που την έκανε πιο προσιτή και διάσιμη στον κόσμο της εποχής εκείνης.
Το Μπάουχαους επιχορηγήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από την πρώτη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Ωστόσο μετά από αλλαγή στην τοπική κυβέρνηση, η σχολή μεταφέρθηκε στο Dessau το 1925, όπου η ατμόσφαιρα ήταν περισσότερο προοδευτική και βιομηχανική.
Στο Dessau, την εποπτεία του αρχιτεκτονικού τμήματος αλλά και τη διεύθυνση της σχολής ανέλαβε ο Χάνες Μέγερ και ο τρόπος λειτουργίας της σχολής άλλαξε. Η διάρκεια του προπαρασκευαστικού μαθήματος διπλασιάστηκε, ενώ ο αριθμός των εργαστηρίων μειώθηκε με την κατάργηση του εργαστηρίου κεραμικής. Η σχολή έλαβε επίσης τον τίτλο του Ινστιτούτου Σχεδιασμού και αναβαθμίστηκε στο ίδιο επίπεδο με άλλες ακαδημίες καλών τεχνών. Αλλαγές όμως, προήλθαν και στις βασικές αρχές της σχολής. Στόχος της σχολής πλέον ήταν η μαζική ενσωμάτωση των σπουδαστών έχοντας και μη ιδιαίτερες κλίσεις προς τις τέχνες, ενώ το τμήμα της αρχιτεκτονικής άρχισε να λειτουργεί αυτόνομα.
Ο πολιτικός χαρακτήρας που είχε λάβει πλέον η σχολή, οδήγησε στην αντικατάσταση του Μέγερ από τον Μις βαν ντε Ρόε, που αποτελούσε επιφανές μέλος της γερμανικής αβάν-γκαρντ αρχιτεκτονικής. Στη σχολή Μπάουχαους στο Ντεσάου υπό τη διεύθυνση του Μις βαν ντε Ρόε έπαψε να υπάρχει κάθε πολιτική δράση. Η σχολή στράφηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική, ενώ τα εργαστήρια της έπαψαν να παράγουν οικονομικά εκμεταλλεύσιμα προϊόντα, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των σπουδαστών.
Κάτω από έντονες πολιτικές πιέσεις, η σχολή στο Ντεσάου έκλεισε, και άνοιξε εκ νέου στο Βερολίνο με πρωτοβουλία του βαν ντερ Ρόε, μέχρι το καλοκαίρι του 1933, αυτή τη φορά ως ιδιωτικό «Ανεξάρτητο Εκπαιδευτικό και Ερευνητικό Ινστιτούτο». Ωστόσο, η σχολή δεν άντεξε καιρό και έκλεισε οριστικά πλέον κάτω από εντολή του ναζιστικού καθεστώτος.
Βασικές αρχές…
Βασικά χαρακτηριστικά του Μπαουχάους ήταν η απλότητα, η λειτουργικότητα και η χρηστικότητα, με ιδιαίτερη έμφαση σε γεωμετρικές φόρμες και στο χρώμα. Η σχολή Μπαουχάους απέρριπτε κάθε περιττό διακοσμητικό στοιχείο, θεωρώντας πως η ίδια η πρώτη ύλη περιέχει ένα είδος φυσικής και εγγενούς διακοσμητικής ικανότητας. Στόχος της σχολής Μπαουχάους ήταν η αναβάθμιση των προϊόντων μαζικής παραγωγής, όπως τα έπιπλα αλλά και ολόκληρης της έννοιας της κατοικίας αν και τάχθηκε αντίθετη στην τάση πλήρους εμπορευματοποίησης, κρατώντας τους καθηγητές που δίδασκαν έξω από τα στενά πλαίσια της παραγωγής, προτρέποντάς τους να θεωρούν το έργο τους έκφραση δημιουργικότητας και τέχνης. Η σφραγίδα του Μπαουχάους στην αρχιτεκτονική εξωτερικού και εσωτερικού χώρου καθώς και στα καθημερινά χρηστικά αντικείμενα κατάφερε να αλλάξει τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Τα πάντα γύρω μας, από την κατασκευή και τον σχεδιασμό των διαμερισμάτων μας ως τα έπιπλα και τα αξεσουάρ, φέρουν κάτι από την υπογραφή του Μπάουχαους. Πολλά από τα χαρακτηριστικά προϊόντα του σχεδιάζονται και κυκλοφορούν απαράλλακτα ως σήμερα: οι ταπετσαρίες, τα υφάσματα, τα φωτιστικά και οι διάσημες μεταλλικές πολυθρόνες.
Το 1944 ιδρύθηκε το δημόσιο Ίδρυμα Bauhaus-Dessau, χάρη στο οποίο το κολέγιο Bauhaus-Dessau άρχισε από το 1999 να προσφέρει μεταπτυχιακά προγράμματα με συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο.
Διάσημα Μπάουχαους κτήρια δίπλα μας…
Επιρροές αλλά και κτήρια από το Μπάουχαους, επιβιώνουν αθόρυβα κοντά μας και στην Ελλάδα. Η Αμερικανική Πρεσβεία, ένα χαρακτηριστικό «κυβιστικό» κτήριο, ενάγεται στα έργα του Γκρόπιους. Έπεται το Πολεμικό Μουσείο, η Εθνική Πινακοθήκη, η πρόσοψη του Porto Carras Grand Resort (επίσης σε σχέδια του Γκρόπιους), το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην Πλατεία Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, αλλά και πλήθος πολυκατοικιών που σχεδιάστηκαν από Έλληνες αρχιτέκτονες επηρεάστηκαν από τον μοντερνισμό και το Μπάουχαους. Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της οδού Αλεξάνδρας στην Αθήνα, το σημαντικότερο παράδειγμα λαϊκής κατοικίας του Μεσοπολέμου, των αρχιτεκτόνων Κ. Λάσκαρι και Δ. Κυριακού. Οι πολυκατοικίες αυτές, θεωρούνται πρωτοποριακές ακόμη και σήμερα εξαιτίας των γεωμετρικών τους στοιχείων.
Βασικοί εκπρόσωποι
Μερικοί από τους πλέον σημαντικούς καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες που δίδαξαν στη σχολή Bauhaus είναι:
Josef Albers
Marianne Brandt
Marcel Breuer
Lyonel Feininger
Ludwig Hilberseimer
Johannes Itten
Βασίλι Καντίνσκυ (Wassily Kandinsky)
Πωλ Κλέε (Paul Klee)
Gerhard Marcks
László Moholy-Nagy
Georg Muche
Hinnerk Scheper
Oskar Schlemmer
Joost Schmidt
Lothar Schreyer
Gunda Stölzl
