Ο «Θανατοποινίτης με το σημάδι», γνωστή με τα χρόνια και την ακριβή μετάφραση του τίτλου « Η νύχτα το κυνηγού», είναι κυρίαρχα μία ταινία τρόμου που προβλήθηκε το 1955 με έντονα στοιχεία ασπρόμαυρων αντιθέσεων που υποβοηθούν στο να χαρακτηριστεί και ως φιλμ νουάρ. Κυνισμός, μισανθρωπισμός, ιδιοτέλεια, απληστία, διαφθορά, κεκαλυμμένη θρησκευτική πίστη και ένας από τους πιο χαραγμένους στη μνήμη κακούς χαρακτήρες της μεγάλης οθόνης .

Σύνοψη:

Ο Harry Powell (Robert Mitchum) είναι ένας αυτόκλητος ιεροκήρυκας με χαραγμένες με δερματοστιξία στις αρθρώσεις των δακτύλων του τις λέξεις « Αγάπη» και « Μίσος». Προσεγγίζει χήρες με αποκλειστικό σκοπό το οικονομικό όφελος χωρίς να διστάζει να τις σκοτώσει. Παράλληλα ο Ben Harper( Peter Graves) κατά τη διάρκεια ληστείας τραπέζης σκοτώνει δύο άτομα και προσπαθεί να διαφύγει με τα λάφυρα. Πριν συλληφθεί, ορκίζει τα παιδιά του  να μην αποκαλύψουν πού έκρυψε τις 10.000 δολάρια, ούτε καν στην ίδια τη μητέρα τους και ζητά από τον γιο John( Billy Chapin) να προστατεύει την μικρότερη αδελφή του Pearl( Sally Jane Bruce).  Τυχαία και για άλλο παράπτωμα τώρα ο Harry Powell κλείνεται προσωρινά σε σωφρονιστικό ίδρυμα και βρίσκεται συγκρατούμενος με τον Ben Harper που έχει πλέον καταδικαστεί σε θάνατο διά απαγχονισμού. Με την έξοδό του από τη φυλακή ξεκινά ο ιεροκήρυκας το κυνήγι του καταφθάνοντας στην πόλη κερδίζοντας αμέσως τους πάντες, όπως και την εύπιστη χήρα του Ben, Willa(Shelley Winters). Μόνο ένας είναι καχύποπτος ο John που στέκεται εμπόδιο ανάμεσα στον φανατικό ιερέα και τα χρήματα.

 

Ο Θανατοποινίτης με το σημάδι- σκηνή ταινίας
Η Winters λίγο πριν το θάνατό της από το χέρι του ιερέα-συζύγου της Mitchum
Ο Σκηνοθέτης:

Επηρεασμένος σημαντικά από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και ισορροπώντας με ακρίβεια ανάμεσα στις αντιθέσεις ο διάσημος ηθοποιός- καρατερίστας  Charles Laughton ξεδίπλωσε στον« Θανατοποινίτη με το σημάδι»  με απλότητα το ανατριχιαστικό ταξίδι στον αμερικανικό Νότο δύο νεαρών παιδιών- αδελφών και την «αιώνια» πάλη του καλού με το κακό μέσα από την σκηνοθετική του αφήγηση. Διατηρώντας και προάγοντας την αμεροληψία στην σκηνοθεσία του αφιερώνει κινηματογραφικό χρόνο στην παρουσίαση των χαρακτήρων του. Δε μετράει εάν είναι μικροί οι ρόλοι ή όχι , ο σκηνοθέτης Laughton τούς συμπεριφέρεται ισάξια.  Ερχόμενος σε σύγκρουση με την γενικευμένη κοινωνική ηθική επιλέγει και προωθεί τον σατανικό Robert Mitchum. Είναι ο πρωταγωνιστής, είναι ο κακός, είναι η μία πλευρά στη ζυγαριά της ισορροπίας. Πρέπει να τον γνωρίσουμε, ακόμη και αν τον μισούμε από το πρώτο λεπτό της ταινίας. Πρόκειται για την πρώτη και τελευταία σκηνοθετική απόπειρα του Charles Laughton.

Ο σκηνοθέτης Laughton λυρικά και ξεκάθαρα πέτυχε τον σκοπό του∙ ανασηκωμένοι στις θέσεις μας παρακολουθούμε με αγωνία ένα μακάβριο αλλά συνάμα φανταχτερό εφιάλτη. Βασικό στοιχείο του « Θανατοποινίτη με το σημάδι» είναι η αιώνια πάλη του καλού με το κακό, που αποτυπώνεται καθόλη τη διάρκεια της ταινίας αλλά εντείνεται κυρίως στο τέλος όταν ο διαβολικός Mitchum συγκρούεται με την αγγελική Gish, που υποδύεται μια περασμένης ηλικίας γυναίκα που βάζει «κάτω από τις φτερούγες» της τα κατατρεγμένα παιδιά. Με θράσος και σιγουριά ο ιεροκήρυκας καιροφυλακτεί έξω από το σπίτι- καταφύγιο πλέον των παιδιών- περιμένοντας τη σωστή στιγμή της επίθεσης σαν αρπακτικό βυθισμένο στις σκιές της νύχτας. Αντίθετα, λουσμένη με φως η φοβισμένη Gish ψύχραιμα με το δάχτυλο στη σκανδάλη αναμένει τον αντίπαλο∙είναι αποφασισμένη να σώσει τα παιδιά με όποιο κόστος. Ανατριχιαστική είναι η στιγμή που τραγουδούν από κοινού οι δύο αντίπαλοι, ο ένας δυνατά και φαρισαϊκά,  η άλλη σιγά και ήρεμα τον ύμνο του 19ου αι. “Leaning on the everlasting arms”, αντικατοπτρίζοντας τους διαφορετικούς στόχους και θρησκευτικές προσεγγίσεις του καθενός. Ο ένας θεωρεί ότι εκπροσωπεί έναν θεό τιμωρό, η άλλη έναν Θεό φιλεύσπλαχνο και αγαθό.

 

Ο θανατοποινίτης με το σημάδι- Γυρίσματα ταινίας
Ο σκηνοθέτης Laughton “στα πατώματα” για μια καλύτερη λήψη

Η καλύτερη στιγμή στο σκηνοθετικό δημιούργημα του Laughton ο « Θανατοποινίτης με το σημάδι»είναι φυσικά η προσπάθεια των παιδιών και η φυγή τους με όπλο μια βάρκα κατά μήκος του ποταμού. Όλη η πανίδα τούς συντροφεύει στο ταξίδι τους και κατά έναν τρόπο  αντιπροσωπεύει τους ίδιους τους θεατές, που παρακολουθούν αποσβολωμένοι την απέλπιδα προσπάθεια των νέων προς τη σωτηρία. Περίεργα τοπία, τρεμάμενη ανά περιστάσεις κάμερα, συνεχές κοντράστ σκότους- φωτός εμπλουτίζουν το αγωνιώδες τους ταξίδι.

Με ιδιαίτερες λήψεις, μας κάνει να νιώθουμε από κοινού την κούραση των παιδιών και να γέρνουμε ασυναίσθητα κατάκοποι και εμείς για να ξεκουραστούμε μαζί τους. Παρατηρούμε στο στάβλο τα κορμάκια τους παραδομένα στην αγκαλιά του Μορφέα  με το φεγγάρι σε διάφορες θέσεις συντροφιά. Για λίγο, όμως, για πολύ λίγο∙ μία φιγούρα τραγουδώντας στο βάθος πλησιάζει με σιγουριά.

Οι Ηθοποιοί:

Ο Robert Mitchum με χαρακτηριστικό τη λοξή του ματιά με τα κατεβασμένα βλέφαρα(  παλαιός τραυματισμός στο μποξ) σημαδεύει την κινηματογραφική ιστορία με την εν λόγω ερμηνεία του.  Στον « Θανατοποινίτης με το σημάδι» μαγεύει την οθόνη ως ο ψυχωτικός ψευτοιερέας, κυριευμένος από φθόνο και ανίερη πίστη, και γίνεται ζωντανός εφιάλτης επί της οθόνης. Μισεί τις γυναίκες, απεχθάνεται το γεγονός ότι έλκεται και απωθείται ταυτόχρονα από αυτές  θεωρώντας όνειδος κάποια στενότερη επαφή μαζί τους. Με την απειλητική του φιγούρα και την άυπνη αλλά σταθερή του παρουσία μόνο συνεχίζει∙ δεν σταματά ποτέ. Δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς, δεν έχει συναίσθημα, δεν αφήνει τον εαυτό του να νιώσει, άλλωστε δεν μπορεί.

Η Shelley Winters επηρεασμένη από τις υποκριτικές συμβουλές του παλαιού της δάσκαλου- νυν σκηνοθέτη της Charles Laughton χωρίς φαμφάρες και υπερβολές μάς παρουσιάζει στο « Θανατοποινίτης με το σημάδι»το ρόλο της εύπιστης και ελεγχόμενης μητέρας των τέκνων. Υποδύεται ξεκάθαρα έναν άβουλο χαρακτήρα, το ξέρει, αλλά αφήνει σε εμάς την ελευθερία να κρίνουμε το ποιόν αυτού του ρόλου. Ακολουθεί τον νέο της σύζυγο τυφλά, δέχεται ενοχικά ό,τι της πει, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τα ίδια της τα παιδιά αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό. Δέχεται απλά τον επικείμενο θάνατό της, πιστεύοντας ότι έτσι αγγίζει την τέλεια γυναικεία εικόνα για τον άντρα της.

 

Στιγμιότυπο της ταινίας
Η Gish στο φως και ο Mitchum στο σκοτάδι πριν την τελική σύγκρουση

Η Lillian Gish, μολονότι σημαντική σταρ του βωβού κινηματογράφου, κατάφερε και έζησε μία δεύτερη περίοδο δόξας με τους ομιλούντες ρόλους της, συμπεριλαμβανομένου και αυτού στον « Θανατοποινίτης με το σημάδι» . Είναι χαρισματική ηθοποιός και ο λόγος την βοηθάει και της ταιριάζει. Η εμφάνισή της είναι εύθραυστη  αλλά καθοριστική∙ η ερμηνεία της υπερβατική. Είναι η καλοκάγαθη Rachel Cooper που περιμάζεψε τα παιδιά και αποφάσισε να τα προστατεύσει από τον κακό. Άλλωστε είναι η μόνη ενήλικη που δεν εντυπωσιάζεται από τα γεμάτα λόγια του και αμέσως σχεδόν καταλαβαίνει την ψεύτικη ιδιότητα του ιεροκήρυκα και το προσεκτικά βαλμένο προσωπείο.

Στον « Θανατοποινίτη με το σημάδι» την παράσταση κλέβουν όμως και τα δύο μικρά παιδιά που πλαισιώνουν τους πρωταγωνιστές. Ο Billy Chapin, με αέρα ενηλίκου προστατεύει και φυλάει την μικρή αδελφή του τιμώντας τον όρκο που έδωσε στον εκλιπόντα πατέρα του. Με αυξημένη αντίληψη και ανεπτυγμένο το ένστικτο, αντιλαμβάνεται αστραπιαία τον επικείμενο κίνδυνο κάνοντας ό,τι μπορεί, για να γλυτώσει. Δεν εφησυχάζει, δε στέκεται, πρέπει να βρίσκεται πάντα ένα βήμα πιο μπροστά από τον εχθρό που τους ακολουθεί μανιωδώς για να βρει τα κρυμμένα στην κούκλα χρήματα .

Ο Θανατοποινίτης με το σημάδι- Κατακλείδα:

Το σενάριο της ταινίας το επιμελήθηκε ο έμπειρος James Agee με τη βοήθεια του ίδιου του Laughton παρότι δεν αναφέρεται στους τίτλους. Είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1953 που έγραψε ο Davis Grubb. Η ιστορία εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στη Δυτική Βιρτζίνια και ανθρώπους, τον περιβόητο Harry Powers που συνελήφθη και εκτελέστηκε για τον φόνο δύο χηρών και τριών παιδιών.

Άλλος ένας που δεν περιελήφθη στους τίτλους για την εργασία που παρέσχε στον« Θανατοποινίτης με το σημάδι» ήταν και ο ίδιος ο Mitchum. Σκηνοθέτησε αρκετές από τις σκηνές που περιλαμβάνουν τα παιδιά. Ο λόγος για αυτή την συνδρομή είναι απλός∙ ο Laughton αντιπαθούσε σφόδρα γενικά τα παιδιά και δεν άντεχε να βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί τους. Ο Mitchum που ήταν πεπειραμένος πατέρας δέχθηκε να βοηθήσει ώστε να βγει η ταινία από το πρόσκομμα.

Έκπληξη απετέλεσε για κάποιους, και για τον ίδιο τον σκηνοθέτη ακόμη, το ότι η ίδια η σύζυγος του Elsa Lanchester -που θεωρείτο ότι θα ερμήνευε τον ρόλο που υποδύθηκε τελικώς η Gish- για λόγους ανεξήγητους αποχώρησε από την ταινία.

 

Στα παρασκήνια της ταινίας ο Θανατοποινίτης με το σημάδι
Ο σκηνοθέτης Laughton με τον πρωταγωνιστή Mitchum “τα λένε” στα γυρίσματα

Πολλοί ήταν οι ηθοποιοί που θεωρούσε ταιριαστούς για τον πρωταγωνιστικό ρόλο ο σκηνοθέτης, με πρώτο και καλύτερο τον Gary Cooper( παρότι ο ηθοποιός είχε αμφιβολίες). Η τελική επιλογή του όμως καθορίστηκε κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής συνομιλίας: ο Laughton αναφερόμενος στο θέμα της ταινίας, χαρακτήρισε τον πρωταγωνιστικό ρόλο ως ένα ασυγχώρητο, απόλυτο σκ@τό. Τότε αυθόρμητα ο Mitchum ανταπάντησε « Παρών!».

Ο Mitchum ξαφνιάστηκε με την επιλογή της Winters. Όταν λοιπόν ρώτησε πώς και κατέληξε σε αυτήν την επιλογή, ο Laughton  εξήγησε αποστομωτικά ότι ήταν η μόνη που μπορούσαν να « κλείσουν» με 25.000 δολάρια!!

Τέλος, η ταινία επικρίθηκε έντονα, όταν βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες, τόσο από κριτικούς όσο και από το κοινό. Λόγω αυτής της αποδοκιμασίας, ο Laughton δεν σκηνοθέτησε ποτέ άλλη ταινία, απλά αρκέστηκε στο να ξεδιπλώνει το σκηνοθετικό του ταλέντο στο θέατρο. Πλέον όμως ο « Θανατοποινίτης με το σημάδι» έχει αναγνωριστεί και επάξια θεωρείται μία από τις ταινίες που κάθε άνθρωπος πρέπει να δει έστω μία φορά στη ζωή του.

Αν αρκεί μία απόπειρα για να χαρακτηριστεί κάποιος σκηνοθέτης, τότε ο Charles Laughton αξίζει αδιαμφισβήτητα τον τίτλο.

Trailer Ταινίας:

 

https://www.youtube.com/watch?v=e5AKK_om1VU

 

Πληροφορίες ταινίας:
  • Σκηνοθεσία: Charles Laughton, Robert Mitchum
  • Σενάριο: James Agee, Charles Laughton
  • Πρωταγωνιστές: Robert Mitchum, Shelley Winters, Lillian Gish
  • Έτος παραγωγής: 1955
  • Χρώμα: Ασπρόμαυρο
  • Στούντιο παραγωγής: United Artists
  • Μουσική: Walter Schumann
  • Διάρκεια: 92’
  • imdb
  • roger ebert
  • telegraph uk

 

Προηγούμενο άρθροInsenso – Μια ρυθμική όπερα χωρίς μουσική του Δημήτρη Δημητριάδη
Επόμενο άρθροΕυ. Κουφάκος: “Να μαθαίνουμε τα παιδιά να μην φοβούνται, να έχουν γνώση”