Τέτη Σώλου, συγγραφέας, εικονογράφος, μεταφράστρια. Αν και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην νομική, αφοσιώθηκε σε αυτό που αγαπά περισσότερο, στα βιβλία, τα σκίτσα και τα παιδιά!
Από το 1988 έχει εικονογραφήσει πάνω από 150 βιβλία, λογοτεχνικά, μορφωτικά και ψυχαγωγικά, έχει κάνει καλλιτεχνική επιμέλεια σε βιβλία για παιδιά και ενήλικες, έχει συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά φτιάχνοντας κόμικς και σελίδες για παιδιά, έχει φτιάξει επιτραπέζια παιχνίδια, αυτοκόλλητα, αφίσες και cd-rom.
Το 2002 δημιουργήθηκε ο εκδοτικός οίκος «μικρή Μίλητος» και ανέλαβε την καλλιτεχνική επιμέλεια και την ευθύνη του δημιουργικού τμήματος του. Το 2006 δημιούργησε τις εκδόσεις Πορτοκάλι. Από το Πορτοκάλι κυκλοφόρησαν 19 βιβλία για παιδιά. Το 2011 έφτιαξε τη «Γλυκιά ζωή», το πρώτο της λεύκωμα για ενήλικες, που αποτυπώνει τη ζωή στο Σουφλί τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και που κυκλοφόρησε εκτός εμπορίου σε αριθμημένα αντίτυπα. Το 2012 έγραψε το πρώτο βιβλίο για μεγάλους, μία ιστορική μελέτη για την παλιά Θεσσαλονίκη, το βιβλίο «Θεσσαλονίκη-Μνημεία, μνήματα και μνήμες». Το 2013 ήταν η χρονιά που δημιουργήθηκε το Σκιτσογραφείο «Το τέλειο» και γεννήθηκε η Ιζόλα, το άλτερ έγκο που φτιάχνει καρτούν!
Τον Ιούνιο του 2014 εκδίδονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό οι μεταφράσεις τριών ολοκληρωμένων έργων του Λευκάδιου Χερν! Το Κοττό, το Ιαπωνικό Μωσαϊκό, και το Καϊντάν. Ένα έργο σπουδαίο, για να γίνει γνωστός στην Ελλάδα, ο γεννημένος στην Λευκάδα Εθνικός Ποιητής της Ιαπωνίας, ο Λευκάδιος Χερν ή με το Γιαπωνέζικο όνομα του ο Κοϊζούμι Γιακούμο.
Με την κυρία Σώλου συναντηθήκαμε στον ευχάριστο χώρο του βιβλιοπωλείου Λεμόνι στο Θησείο και η συζήτησή μας ήταν απολαυστική και εποικοδομητική!
Άννα: Κυρία Σώλου, γνωρίζουμε πως έχετε γράψει βιβλία για ενήλικες και βιβλία για νέους, έχετε ασχοληθεί με τα εκπαιδευτικά παιχνίδια, τις σπαζοκεφαλιές και τους γρίφους. Θα θέλατε να μας παρουσιάσετε το συγγραφικό σας έργο; Ποια η σχέση του με την φαντασία;
Τέτη Σώλου: Έχω γράψει και εικονογραφήσει 40 βιβλία για παιδιά. Είναι κόμικς, επιτραπέζια παιχνίδια και βιβλία με σπαζοκεφαλιές, κουίζ, σταυρόλεξα, τεστ γνώσεων και πολλές άλλες δραστηριότητες. Τα βιβλία μου για μεγάλους είναι ιστορικές έρευνες και καταγραφές. «Η ιστορία με τη σιωπή ή παραχαράσσεται ή παραγράφεται προς μεγάλη ζημιά του τόπου», είχε πει κάποιος και ερευνώντας ανακάλυψα πόσο σοφός ήταν ο λόγος που είπε. Ίσως θα έλεγε κανείς πως εδώ δεν έχει θέση η φαντασία. Η φαντασία θα σε κάνει να εμπνευστείς το θέμα, τον τρόπο προσέγγισης, τη μέθοδο και θα δώσει τη θέση της και στην έρευνα και σε όσα έπονται.
Άννα: Το εκπαιδευτικό παιχνίδι αναπτύσσει τη δημιουργική σκέψη των παιδιών και την ψυχοσωματική του ανάπτυξη. Μιλήστε μας για τα οφέλη του.
Τέτη Σώλου: Το παιχνίδι είναι ένας πολύ καλός και ψυχαγωγικός τρόπος για να μάθει κανείς και ακόμα καλύτερος για να συγκρατήσει, αφομοιώσει, εμπλουτίσει και αξιοποιήσει αυτά που έμαθε. Βοηθάει να ανακαλύψεις δεξιότητες, να τις χρησιμοποιήσεις, θεμελιώνει αυτοπεποίθηση, ανοίγει δρόμους στη φαντασία, αναπτύσσει την κρίση, σε βοηθάει να γνωρίσεις τα πλαίσια και τους τρόπους που σπάνε. Ένας ολόκληρος κόσμος. Σαν δημιουργός αυτών των βιβλίων είχα εφόδια τη φαντασία, την περιέργεια, το χιούμορ, τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, το υποδεκάμετρο, τα μαθηματικά… Δύσκολα φαντάζεται κανείς την έρευνα που έχει προηγηθεί και τον αυστηρό σχεδιασμό που υπάρχει για την δημιουργία των παιχνιδιών.
Άννα: Ας πάμε και στην εικονογράφηση. Ποιος ο ρόλος της στην ολοκλήρωση ενός βιβλίου. Πείτε μας λίγα λόγια για την τέχνη της.
Τέτη Σώλου: Η εικονογράφηση κάνει το βιβλίο ένα περιβάλλον ευχάριστο στο μικρό αναγνώστη. Μιλάω για την εικονογράφηση παιδικού βιβλίου, γιατί στην εικονογράφηση για ενήλικο κοινό το πράγμα είναι διαφορετικό, κι αν δεν υπήρχαν τα κόμικς, θα ήταν μάλλον ανύπαρκτο. Η εικονογράφηση δίνει μορφή στο κείμενο, το περιγράφει, το σχολιάζει, προσθέτει τη διάσταση που λείπει, ζωντανεύει τους χαρακτήρες δημιουργώντας αναγνωρίσιμους ήρωες και χτίζει έναν μικρόκοσμο για να τον εξερευνήσει ο αναγνώστης και μέσα από αυτόν να διεισδύσει στο κείμενο. Δίνει μια μορφή οργάνωσης και ανάγνωσης, που ταιριάζει στην εποχή και στον αναγνώστη. Όσο πιο ενδιαφέρων και οικείος γίνει αυτός ο μικρόκοσμος, όσο περισσότερη ελευθερία και διεξόδους δίνει, τόσο το καλύτερο για το βιβλίο και για τον αναγνώστη. Ο εικονογράφος σε τούτο μοιάζει με τον ζωγράφο: δεν ψάχνει να εκφραστεί, αλλά να εκφράσει. Βασικό εργαλείο για τον εικονογράφο είναι το καλό κείμενο, και γνώρισμα του καλογραμμένου κειμένου είναι η ελευθερία που αφήνει στην εικόνα.
Άννα: Υπάρχουν σήμερα «καλά κείμενα»; Φαντάζομαι ένα «καλό κείμενο» αποτελεί έμπνευση για τους εικονογράφους.
Τέτη Σώλου: Παρ’ όλο που η μεγάλη παραγωγή βιβλίων που είχαμε τα τελευταία χρόνια θα μας οδηγούσε στη σκέψη ότι υπάρχει αφθονία καλών κειμένων, στις μέρες μας η γενική διαπίστωση ότι «βγήκε και πολλή σαβούρα» μάς φέρνει μπροστά στη δυσάρεστη πραγματικότητα ότι τα καλά κείμενα, που έγιναν καλά λογοτεχνικά βιβλία, ήταν λίγα. Το λέω και το ξαναλέω, ο καημός του εικονογράφου είναι το καλό κείμενο. Αυτό γίνεται και πηγή έμπνευσης και εργαλείο. Θεωρώ ότι είναι πολύ σπουδαίο να δημιουργήσει ο εικονογράφος στενή σχέση με τον κάθε χαρακτήρα ξεχωριστά. Να τον γνωρίσει καλά και να τον κάνει δικό του άνθρωπο, για να μπορέσει να τον περιγράψει και να αποδώσει κινήσεις, συναισθήματα και ατμόσφαιρα.
Άννα: Και όταν έρθει η ώρα της δημιουργίας, ποιον ρόλο ενστερνίζεστε; Δημιουργείτε ως παιδί ή ως ενήλικος;
Τέτη Σώλου: Όταν φτιάχνω ένα βιβλίο, μπαίνω στη θέση του αναγνώστη, δηλαδή του παιδιού που ζει στον ακατανόητο κόσμο των μεγάλων, οι οποίοι με διάφορους τρόπους δυσκολεύουν τη ζωή. Είναι πολύ σοβαρή υπόθεση να μιλάς στα παιδιά, γιατί τα παιδιά καταλαβαίνουν με την καρδιά. Τους αρέσουν τα ξεκάθαρα πράγματα, τα έντονα συναισθήματα και οι μικρές… παρανομίες. Και στον εικονογράφο το ίδιο.
Άννα: Μιλήστε μας για την «γέννηση» του «Σκιτσογραφείου το Τέλειο». Πώς γεννήθηκε αυτό το alter ego εν μέσω της κρίσης; Ποια είναι η Ιζόλα;
Τέτη Σώλου: Στην κρίση που περνάει το βιβλίο, και που δεν είναι μόνο οικονομική, βαραίνει ο εκφυλισμός των αξιών, η παρατεινόμενη σιγή των πνευματικών ανθρώπων και η αμηχανία των δημιουργών. Βαρυχειμωνιά! «Την άνοιξη αν δεν τη βρεις, τη φτιάχνεις» διάβασα σ’ έναν τοίχο. Έτσι δημιουργήθηκε το «Σκιτσογραφείο Το τέλειο» και η Ιζόλα. Από τη βαθιά και ακλόνητη πεποίθηση ότι ο μόνος τρόπος να αντισταθείς στη βαρυχειμωνιά, σ’ αυτήν την καινούργια κατοχή που γκρεμίζει και αφανίζει, είναι να κάνεις δημιουργικά πράγματα.
Η Ιζόλα δεν είναι άνθρωπος. Είναι το άλτερ έγκο μου σε καρτούν. Γι’ αυτό και δηλώνει: «Ό,τι είναι η Σώλου για το παιδικό είμαι εγώ για το άλλο». Είναι έξυπνη, εξωστρεφής, μάλλον ανεύθυνη, δημιουργική, αφάνταστα παραγωγική, έχει φίλους, στέκια και φλερτ. Μέσα σ’ έναν χρόνο από τη δημιουργία της έχει φτιάξει κόμικς, καρτούν, γελοιογραφίες, φανζίν, δημοσίευε στην Ελευθεροτυπία, πήρε μέρος στο Comicdom κι έκανε ατομική έκθεση.
Άννα: Ασχοληθήκατε και με την μετάφραση. Κι όχι μια απλή μετάφραση. Μια εξαιρετική μετάφραση ενός Έλληνα και ταυτόχρονα εθνικού ποιητή της Ιαπωνίας. Πώς προέκυψε ο σταθμός « Λευκάδιος Χερν» στην ζωή σας.
Τέτη Σώλου: Ο Χερν προέκυψε κεραυνοβόλα όπως ο κεραυνοβόλος έρωτας. Πριν από το 2006 δεν τον γνώριζα. Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα κείμενό του κι αντί να το διαβάσω, άρχισα να το μεταφράζω. Από τότε έχω μεταφράσει τα τρία μεγάλα έργα του «Κοττό», «Ιαπωνικό Μωσαϊκό» και «Καϊντάν» που έχουν κυκλοφόρησαν φέτος, τα Ιαπωνικά Παραμύθια, αποσπάσματα έργων του διαφόρων περιόδων και συνεχίζω με τη μετάφραση του Shadowings.
Άννα: Είναι η πρώτη φορά που μεταφράζονται ολοκληρωμένα έργα του Λευκάδου Χερν στα ελληνικά. Μιλήστε μας για την σημαντικότητα αυτών των εκδόσεων.
Τέτη Σώλου: Ενώ οι Έλληνες εκδότες είχαν επιφυλάξεις ως προς την εμπορική επιτυχία των έργων του Χερν, το Ταμείο Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς με όραμα να φτάσει το έργο του Λευκάδιου σε ευρύτερο ελληνόφωνο αναγνωστικό κοινό, ως τους Έλληνες της Διασποράς, προχώρησε στην έκδοση τριών μεγάλων έργων, φέτος που συμπληρώνονται 110 χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα και 150 χρόνια από την ένωση των Ιόνιων νησιών με την Ελλάδα.
Το «Κοττό, το «Ιαπωνικό Μωσαϊκό» και το «Καϊντάν» εκδόθηκαν ολοκληρωμένα, όπως ακριβώς τα έγραψε ο Λευκάδιος, σε μορφή έκδοσης που είχε εγκρίνει ο ίδιος και μεταφέρουν το αγγλικό κείμενο στην ελληνική γλώσσα δίνοντας στον συγγραφέα τους φθόγγους της μητρικής του γλώσσας ύστερα από έναν αιώνα.
Ο δισέγγονος του Λευκάδιου Χερν, Μπον Κοϊζούμι, τίμησε την πρωτοβουλία γράφοντας πρόλογο – για πρώτη φορά σε ελληνική έκδοση των έργων του προπάππου του. Εξίσου τιμητικό είναι ότι τα τρία έργα εκτίθενται στο «Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιος Χερν» που εγκαινιάστηκε φέτος στη Λευκάδα, δωρεά της οικογένειας Κοϊζούμι και κατάθεση σεβασμού και αγάπης στο πνεύμα του συγγραφέα.
Για την πραγματοποίηση της έκδοσης και για μένα προσωπικά ήταν πολύ σημαντική η προσφορά του συλλέκτη Τάκη Ευσταθίου, που μου παραχώρησε πρόσβαση στο πλούσιο αρχείο του και άφθονες πληροφορίες, η στήριξη της οικογένειας Κοϊζούμι και του George C. Poulos υπεύθυνου του Ταμείου Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς, τους οποίους θα ήθελα και δημόσια να ευχαριστήσω.
Άννα: Και τα τρία βιβλία του Χερν που μεταφράσατε αφηγούνται παραδοσιακές ιστορίες, περιγράφουν με εξαιρετική λεπτομέρεια τα ήθη και έθιμα της Ιαπωνίας, μας μεταφέρουν στοχασμούς, θρύλους, δοξασίες των απλών ανθρώπων. Μέσα στο έργα του Χερν υπάρχει όλη η Ιαπωνική παράδοση! Έργο θαυμάσιο για την εποχή που περιγράφει. Αυτό αγάπησαν οι Ιάπωνες στον Χέρν, το ότι ένας «ξένος» ελκύστηκε από την χώρα τους και έγινε ένα με αυτούς;
Τέτη Σώλου: Ο Λευκάδιος Χερν έχει τη σπάνια ικανότητα όχι απλώς να παρατηρεί, αλλά και να εισχωρεί στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων των διάφορων πολιτισμών και να αντιλαμβάνεται τον τρόπο σκέψης τους. Δεν έχει προκαταλήψεις και δεν κάνει διακρίσεις και αντιλαμβάνεται με ευαισθησία τη διαφορετικότητα. Υπήρξε πολυπολιτισμικός και πολίτης του κόσμου, πριν αυτές οι έννοιες γίνουν του συρμού.Έγραψε για την Ιαπωνία με ευαισθησία και αγάπη. Όπως σημειώνει ο Roger Pulvers «Ήταν δύσκολο για τους Ιάπωνες ν’ αντισταθούν σε τέτοια κατάφωρη λατρεία, έτσι όπως ήταν εστιασμένη στην απόλυτη μοναδικότητά τους». Ως δάσκαλος της αγγλικής γλώσσας στην Ιαπωνία προέτρεπε τους μαθητές του να προσδιορίσουν την ταυτότητά τους μέσα από τη γνώση της παράδοσής τους.
Ο Λευκάδιος Χερν αγαπούσε κάθε τι παλιό. Οι παλιές πεποιθήσεις που κληροδοτήθηκαν μέσα από τους αιώνες, οι παλιοί ναοί που καθαγιάστηκαν από γενιές γενεών και τα παλιά συναισθήματα που καθόρισαν τη ζωή των ανθρώπων ασκούσαν επάνω του μεγάλη έλξη. Καταγράφοντας με τη λεπτότητα και διεισδυτικότητα που τον χαρακτήριζαν τις απόκοσμες ιστορίες της βουδιστικής παράδοσης απεικόνισε τον Ιάπωνα βουδιστή με τις δοξασίες και τις δεισιδαιμονίες του, ζωγράφισε την επίδραση που είχε ο βουδισμός στην καθημερινή ζωή. Διέσωσε παιδικά ιαπωνικά τραγούδια που δεν είχαν πριν απ’ αυτόν καταγραφεί. Διέσωσε την παράδοση της Ιαπωνίας και έφτιαξε γέφυρα ανάμεσα στον Ιάπωνα και τη Δύση.
Άννα: Τι είναι για εσάς ο Λευκάδιος Χερν;
Τέτη Σώλου: Ένα ελεύθερο μυαλό, πνεύμα διεισδυτικό, αδάμαστο όραμα, ακαταπόνητη εργατικότητα και λυτρωτική δημιουργικότητα.
Κανένα εμπόδιο δεν στάθηκε ούτε ανυπέρβλητο ούτε και δυνατότερο από το όραμά του. Αντιμετώπισε μεγάλα εμπόδια, ικανά να καταβάλλουν και να περιθωριοποιήσουν τον άνθρωπο. Η ορφάνια, ενώ είχε και τους δύο γονείς του, η δυσμορφία που τον σημάδεψε στην εφηβεία, η μοναξιά, η προδοσία, η απώλεια της πατρικής περιουσίας και τα επακόλουθά της: η φτώχεια, η πείνα και η εξαθλίωση που ήρθαν και στοιβάχτηκαν πάνω στα τραύματα της παιδικής του ηλικίας. Ποια τεράστια ψυχική δύναμη είχε μέσα του αυτός ο άνθρωπος! Από πού την αντλούσε, πώς την τροφοδοτούσε;
Μέσα από τον Χερν γνωρίζω την ιαπωνική ψυχή, μια ψυχή που θα μείνει για πάντα άγνωστη σ’ εμάς, τον πολιτισμό και την καλλιέργεια ανθρώπων που ήδη από την εποχή του Χερν είχαν γίνει σκόνη, για να σχηματίσουν άλλους γαλαξίες που δεν έχουν φτιαχτεί ακόμα, όπως θα ’λεγε και ο ίδιος. Πανανθρώπινες αξίες, ήθος και σεβασμό που ανακαλύπτει και αναδεικνύει το ηθικό εύρος του Χερν διαλύοντας προκαταλήψεις, ενοχές, φόβους και στεγανά. Ψηλαφώ την προσέγγιση και την φιλοσοφία ενός αγνωστικιστή, όπως ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του, για τον οποίο η ζωή είναι μία και χωράει το ίδιο μέσα σε μια δροσοσταλίδα ή σε ολόκληρο το σύμπαν, και ο θάνατος δεν είναι απώλεια. Ενός αγνωστικιστή που χαρακτηρίζεται από σέβας, σημάδι «της σίγουρης, τρανής ψυχής», όπως θα έλεγε ο Καζαντζάκης.
Από τη ζωή και το έργο του οικουμενικού συγγραφέα, ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να αντλήσει πρότυπα, μαθήματα και λύσεις.
Άννα: Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο στον συγγραφικό τομέα; Θα θέλατε να μας μιλήσετε για το νέο σας πόνημα;
Τέτη Σώλου: Είναι υπό έκδοση το βιβλίο μου για την παλιά, πολύχρωμη και πολύγλωσση Θεσσαλονίκη, που είναι ιστορικό, καθώς και ένα παιδικό βιβλίο που έχω εικονογραφήσει και που θα κυκλοφορήσει στο εξωτερικό. Ελπίζω και στην Ελλάδα μεταφρασμένο.
