O Alexandre O. Philippe είναι ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ 78/52. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε στο 19ο ΦΝΘ μιλάει για το σχέση του με το σινεμά και τον θαυμασμό του για τον Alfred Hitchcock. Η παρακάτω συζήτηση ακολουθεί μια διαδρομή που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Από την πρώτη μικρού μήκους του σκηνοθέτη μέχρι τις απόψεις του για το σύγχρονο σινεμά και το Star Wars.
Μαίρη: Αρχικά θα ήθελα να σε ρωτήσω πότε αποφάσισες να γίνεις κινηματογραφιστής και γιατί.
Alexandre O. Philippe: Αυτό ήταν κάτι που ήρθε με τον καιρό. Αρχικά ήθελα να γίνω συγγραφέας και έγραφα θεατρικά έργα. Έπειτα πήγα σε ένα κολλέγιο στη Νέα Υόρκη όπου έπρεπε να γράφω και σενάρια. Εκεί βασικά αποφάσισα ότι ήθελα να ξεκινήσω να γυρίζω τις δικές μου ταινίες, γιατί αν και επέλεγαν το σενάριό μου δεν έφτανε ποτέ στο στάδιο της παραγωγής. Από αντίδραση αποφάσισα να γίνω σκηνοθέτης. Έκανα μια μικρού μήκους ταινία με μηδαμινό budget. Την έστειλα σε φεστιβάλ και τράβηξε αρκετή προσοχή. Βρέθηκαν παραγωγοί που ενδιαφέρονταν να χρηματοδοτήσουν την επόμενη ταινία μου. Είναι λοιπόν κάτι που συνέβη σταδιακά και τώρα κάνω ντοκιμαντέρ επί 12 χρόνια.
Μαίρη: Ποιο ήταν το θέμα της πρώτης σου ταινίας;
Alexandre O. Philippe: (γέλια) Μια πολύ παράξενη ιστορία από το Κολοράντο –ζούσα στο Κολοράντο τότε. Ήταν για μια κότα το 1945 που ζούσε χωρίς κεφάλι. Ο κτηνοτρόφος παρατήρησε ότι παρόλο που της είχε κόψει το κεφάλι, αυτή επιβίωσε. Συνέχισε να ζει επί 18 μήνες και έγινε διάσημη. Προσέλαβε μέχρι και ατζέντη. Στην πραγματικότητα υπάρχει ένα φεστιβάλ στο Κολοράντο όπου γιορτάζουν την ακέφαλη κότα. Μου φάνηκε ενδιαφέρον και αστείο θέμα και τελικά κατέληξα να κάνω ντοκιμαντέρ μιας ώρας για αυτό.
Μαίρη: (γέλια) Και πώς από τις κότες κατέληξες στον Hitchcock; Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε να κάνεις ένα ντοκιμαντέρ για τη συγκεκριμένη σκηνή;
Alexandre O. Philippe: Ο Hitchcock ήταν ανέκαθεν μια τεράστια πηγή έμπνευσης για μένα. Δεν ήμουν ούτε 10 χρονών όταν ξεκίνησα να βλέπω και να μελετώ τις ταινίες του. Από τεχνική άποψη θεωρώ ότι είναι ο απόλυτος στρατηγικός σκηνοθέτης. Όλα όσα συμβαίνουν στη ταινία (σ.σ. Ψυχώ) είναι πολύ ακριβή και προμελετημένα. Πάντα ήθελα να κάνω μια ταινία για τον Hitchcock και η σκηνή στο ντους ήταν η προφανής επιλογή. Ένιωθα ότι πρέπει να έχει μια κινηματογραφική αντιμετώπιση, γιατί είναι τα 2 πιο σπουδαία λεπτά στην ιστορία του κινηματογράφου. Ταυτόχρονα όμως ήταν πολύ δύσκολο. Έπρεπε να παρακολουθώ 20 φορές τη μέρα μια γυναίκα να σφάζεται στο μπάνιο. Ήταν μέρες που έπαιρνα ρεπό γιατί δεν άντεχα άλλο. Το εκπληκτικό είναι ότι νιώθω ότι υπάρχουν πολλά που δεν έχω ανακαλύψει ακόμα για αυτή τη σκηνή.
Μαίρη: Το Ψυχώ ήταν η πρώτη ταινία του Hitchcock που είδες;
Alexandre O. Philippe: Δεν θυμάμαι καν ποια ήταν η πρώτη ταινία του Hitchcock που είδα. Νιώθω ότι τουλάχιστον οι κλασσικές ταινίες του ήταν πάντα μέρος της ζωής μου. Οι πιο πολλοί άνθρωποι θυμούνται πότε είδαν για πρώτη φορά το Ψυχώ. Εγώ δεν έχω αυτή την ανάμνηση και αυτό είναι κάπως θλιβερό. Μπορώ να ανακαλέσω ότι είχα μια εμμονή με το Vertigo, το Rear Window, το Shadow of a Doubt…υπάρχουν τόσες πολλές, η λίστα είναι ατελείωτη.
Μαίρη: Συνάντησες δυσκολίες κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων;
Alexandre O. Philippe: Ήταν δύσκολο να πείσεις τον κόσμο ότι μπορείς να κάνεις μια ταινία για μια σκηνή. Πολλοί από τους διανομείς είπαν ότι σαν ιδέα ακούγεται καλό, αλλά θα περιμένουν μέχρι να δουν το τελικό αποτέλεσμα για να επενδύσουν στη ταινία. Για μας δεν ήταν εύκολο, διότι χρειαζόμασταν την επένδυση για να τη γυρίσουμε. Ήταν πολύ υψηλά τα έξοδα για αυτό το ντοκιμαντέρ. Τα καλά νέα είναι ότι τα καταφέραμε. Όταν κάναμε πρεμιέρα στο Sundance Film Festival η ταινία πήγε τέλεια και την πουλήσαμε τελικά ακριβά.
Μαίρη: Άξιζε λοιπόν.
Alexandre O. Philippe: Ναι, φυσικά και άξιζε. Για ‘μένα θα άξιζε σε κάθε περίπτωση. Απλώς χαίρομαι που κατάφερα να πάρω τα χρήματά μου πίσω και μάλιστα να βγάλω και κάποια παραπάνω.
Μαίρη: Ανέφερες στο Q&A ότι γράφεις και ένα βιβλίο. Θα μπορούσες να εμβαθύνεις λίγο στο θέμα; Έχει να κάνει πάλι με τη συγκεκριμένη σκηνή;
Alexandre O. Philippe: Ναι, έχει. Υπάρχουν τόσα πολλά που θέλει κανείς να συμπεριλάβει στο ντοκιμαντέρ, αλλά δεν μπορεί γιατί θα ήταν υπερβολικά μακροσκελές. Όπως οραματίζομαι το βιβλίο θα είναι κάτι σαν το Conversations του Walter Murch. Μια σειρά από συζητήσεις γύρω από τη σκηνή στο μπάνιο με μεγάλους σκηνοθέτες, μοντέρ, κινηματογραφιστές, αρχιτέκτονες, χορογράφους, ζωγράφους, ψυχολόγους…Οποιονδήποτε που μπορεί να φέρει μια νέα οπτική σε αυτή τη μελέτη.
Μαίρη: Στο Q&Α μίλησες για τα 3 cut στη σκηνή όπου η Marion οδηγεί, τα οποία θυμίζουν τα cut στο ντουζ. Θα ήθελες να μοιραστείς ακόμα πληροφορία από αυτές που κόπηκαν στο μοντάζ;
Alexandre O. Philippe: Νομίζω η αγαπημένη μου είναι αυτή που ανέφερα στο Q&A. Επίσης με ενδιαφέρει πολύ το debate που υπάρχει ανάμεσα στους fun για το ψεύτικο αίμα. Η Stephen Rebello που έχει γράψει το Alfred Hitchcock and the making of Psycho μας πληροφόρησε ότι το σιρόπι σοκολάτας που χρησιμοποιήθηκε δεν ήταν Hershey’s, αλλά Shasta. Ωστόσο στην προσωπική μου έρευνα δεν βρήκα πουθενά να αναφέρεται κάτι τέτοιο. Οπότε εστίασα μόνο στη μαρτυρία της Marli Renfro. Κάποιοι fun ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιήθηκε μια άλλη μάρκα με το όνομα Bosco. Μου φαίνεται ενδιαφέρουσα αυτή η διαμάχη, νομίζω θα γινόταν καλή ταινία μικρού μήκους. Όλα αυτά τα στοιχεία όμως θα κούραζαν τον θεατή μιας και ήδη είχαμε τη σκηνή με τα πεπόνια. Παρεμπιπτόντως αυτή ήταν η αγαπημένη μου.
Μαίρη: Το να γράφει κανείς ένα βιβλίο για τον Hitchcock θα μπορούσε να θεωρηθεί εύκολο, καθώς ο όγκος πληροφοριών γύρω από αυτό το θέμα είναι τεράστιος. Ταυτόχρονα για τον ίδιο λόγο είναι και πολύ δύσκολο. Θα ήθελα να εστιάσουμε λίγο στο προσωπικό σου στοιχείο. Τι είναι αυτό που το βιβλίο σου έχει να προσθέσει στην ακαδημαϊκή έρευνα γύρω από το έργο του Hitchcock;
Alexandre O. Philippe: Έχεις δίκιο, ο Hitchcock είναι αναμφισβήτητα ο σκηνοθέτης για τον οποίο έχουν γραφτεί τα πιο πολλά. Πιστεύω ότι η σκηνή στο ντους είναι η σκηνή για την οποία έχουμε ακούσει τα περισσότερα, αλλά στην πραγματικότητα γνωρίζουμε τα λιγότερα. Το ντοκιμαντέρ μου τουλάχιστον φέρνει στο φως ζητήματα που δεν έχουν συζητηθεί, όπως τα πεπόνια και οι αποδείξεις ότι η Marli Renfro ήταν στη ταινία. Υπάρχει ηχογράφηση της Janet Leigh να λέει ότι σε κάθε πλάνο βλέπουμε την ίδια, γεγονός που δεν ισχύει. Στο βιβλίο σκοπεύω επίσης να εξετάσω τη σκηνή μέσα από την οπτική ατόμων που δεν προέρχονται από τον χώρο του κινηματογράφου. Για παράδειγμα, πρόσφατα πήρα συνέντευξη από έναν διάσημο χορογράφο, τον Sean Curran. Είδαμε τη σκηνή από χορογραφική πλευρά και ήταν πολύ ενδιαφέρον, ξαφνικά άλλαξαν όλα. Το βιβλίο είναι μεν για τον Hitchcock και για τη σκηνή. Αλλά για μένα είναι επίσης μια πόρτα που ανοίγει έναν διάλογο για την δημιουργική διαδικασία.
Μαίρη: Διάβασα κάποτε το άρθρο μιας φεμινίστριας που κατηγορούσε τον Hitchcock ότι είναι σεξιστής επειδή στις ταινίες του δολοφονεί συνέχεια γυναίκες. Εσύ τι πιστεύεις για τη θέση αυτή;
Alexandre O. Philippe: Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα και περίπλοκη ερώτηση. Από τη μία θεωρώ ότι ο Hitchcock είχε πολλά προβλήματα. Δεν ένιωθε καθόλου ελκυστικός. Πιστεύω ότι ήθελε να είναι με τις πρωταγωνίστριές του. Το γεγονός ότι αυτό δεν συνέβαινε ποτέ του προκαλούσε μια τεράστια κοινωνική αναστάτωση. Η βίαιη σφαγή της Marion στο ντους είναι ένα ξέσπασμα για τον Hitchcock. Από την άλλη πλευρά θυμάμαι μια κυρία τη δεκαετία του ’70 που έβλεπε το Ψυχώ για πρώτη φορά. Σήκωσε το χέρι της και επαίνεσε τον Hitchcock για τη ριζοσπαστική δημιουργία ενός τέτοιου ανεξάρτητου και δυνατού γυναικείου χαρακτήρα, όπως η Marion Crane. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ερμηνεύσει κανείς τον φόνο που ακολουθεί. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχει σχέση με το αν είναι φεμινιστής ή μισογύνης. Η δήλωση που κάνει είναι «δεν υπάρχει Θεός». Δεν έχει σημασία αν ο χαρακτήρας είναι άντρας ή γυναίκα. Έχει σημασία η απόλυτη φρίκη και η έλλειψη ασφάλειας που βιώνει ο χαρακτήρας. Υπό αυτό το πρίσμα το Ψυχώ είναι η πιο αγνή αποτύπωση της σκοτεινής κοσμοθεωρίας του σκηνοθέτη.
Μαίρη: Ας απομακρυνθούμε τώρα από το έργο του Hitchcock. Θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο και για άλλους σκηνοθέτες. Συγκεκριμένα για τον François Truffaut που έχει επηρεαστεί βαθύτατα από τον Hitchcock. Τι γνώμη έχεις για το έργο του;
Alexandre O. Philippe: Αγαπάω τον Truffaut, ωστόσο δεν τον λατρεύω όπως τον Hitchcock. Πιστεύω ότι είναι υπέροχος σκηνοθέτης. Ειδικά τα 400 Χτυπήματα είναι από τις καλύτερες ταινίες του. Τρέφω μεγάλο θαυμασμό για το έργο του και πιστεύω ότι αυτό που έκανε για τον Hitchcock ήταν πολύ σημαντικό. Ήταν αυτός που μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πόσο μεγάλος σκηνοθέτης είναι.
Μαίρη: Μάλιστα. Ο άλλος σκηνοθέτης στον οποίο θα αναφερθούμε είναι ο George Lucas, μιας και έχεις γυρίσει το ντοκιμαντέρ The people VS George Lucas. Να υποθέσω ότι είσαι φαν του Star Wars;
Alexandre O. Philippe: Δεν ξέρω αν είμαι ή ήμουν, είναι λίγο περίπλοκο.
Μαίρη: Δεν είσαι πια;
Alexandre O. Philippe: Είμαι σε μικρότερο βαθμό. Το Star Wars είναι τεράστιο κομμάτι της παιδικής μου ηλικίας και οι παλιές ταινίες μου αρέσουν ακόμα πολύ. Αλλά το να δουλέψω 4,5 χρόνια στο ντοκιμαντέρ αυτό είχε ως αποτέλεσμα να με κουράσει ο George Lucas όπως έχει εξελιχθεί. Βασικά είχα μια τεράστια συλλογή Star Wars και πούλησα τα πάντα όταν ολοκληρώθηκε η ταινία. Σε κάθε περίπτωση ο George είναι ένας πολύ ενδιαφέρον άνθρωπος και σκηνοθέτης. Μια ξεχωριστή και περίπλοκη προσωπικότητα που έχει περίεργη σχέση με τους θαυμαστές του. Το Star Wars πλέον είναι ένα brand που δεν μπορείς να σκοτώσεις. Ό,τι βλακεία και να κάνει πάλι θα βγάζει εκατομμύρια δολάρια. Δεν υπονοώ κάτι για τις καινούριες ταινίες, απλώς δεν αγγίζουν το αρχικό πνεύμα του Star Wars. Για μένα η μαγεία του Star Wars έχει χαθεί.
Μαίρη: Σε απογοήτευσαν κατά κάποιο τρόπο οι καινούργιες ταινίες;
Alexandre O. Philippe: Νομίζω ότι το Force Awakens, για παράδειγμα, ήταν σχεδιασμένο με ασφάλεια. Είναι η ίδια ιστορία, δεν υπάρχει κανένα ρίσκο. Υπήρχε εφευρετικότητα. Το cast ήταν καλό και ο bb8 ήταν εμπνευσμένος χαρακτήρας. Αλλά δεν είχε τη μαγεία των πρώτων Star Wars. Το ίδιο συνέβη και στο Phantom Menace. Αυτό που θα ήθελα να δω στις καινούριες ταινίες Star Wars είναι αντί να προσπαθούν να επαναδημιουργήσουν μια συνθήκη, να αρχίσουν να πειραματίζονται περισσότερο και να δίνουν ευκαιρίες σε καινοτόμους σκηνοθέτες. Γυρίζοντας πίσω στον Hitchcock, το ίδιο συμπέρασμα βγήκε και από την έγχρωμη εκδοχή του Ψυχώ. Έκαναν τα πάντα με τον ίδιο τρόπο, κι όμως δεν λειτούργησε. Εκεί βρίσκεται και η απρόσιτη μαγεία του κινηματογράφου.
Μαίρη: Μια τελευταία ερώτηση. Τι σχέδια έχεις για το μέλλον; Ποιο θα είναι το θέμα του επόμενου ντοκιμαντέρ σου;
Alexandre O. Philippe: Εργάζομαι σε πολλά project αυτή τη στιγμή. Την επόμενη βδομάδα θα ξεκινήσουμε στην Ελβετία γυρίσματα για ένα ντοκιμαντέρ με συνδυασμό ταινίας και animation. Σχετίζεται με την προέλευση του Frankenstein και του μοντέρνου βρικόλακα. Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι δημιουργήθηκαν την ίδια νύκτα και στο ίδιο μέρος, στην Ελβετία. Θα δουλέψουμε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Book of Life που είναι πολύ καλός μου φίλος και μεγάλος φαν του Frankenstein. Όσο για το animation, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να το αναλάβει η εταιρεία που έκανε πέρυσι το Εγώ ο Κολοκυθάκης. Το project ονομάζεται Monsters Within και έχει το μεγαλύτερο budget συγκριτικά με ό,τι έχω γυρίσει έως τώρα. Πέρα από αυτό, γυρίζουμε μια σειρά για μεγαλύτερες κινηματογραφικές σκηνές. Το 78/52 θα λειτουργήσει ως πρότυπο για τα επεισόδια. Έχω πολύ τρέξιμο και πολλά meetings, αλλά είναι μια παραγωγική περίοδος για μένα.
Μαίρη: Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σου και σου εύχομαι τα καλύτερα!
Alexandre O. Philippe: Εγώ ευχαριστώ!
