Είτε αγαπάς είτε μισείς τον Woody Allen ένα είναι βέβαιο: ακόμα και στα 84 του χρόνια αυτός ο άνθρωπος κατορθώνει διαρκώς να είναι στην επικαιρότητα. Αρκεί κανείς να σκεφτεί ότι παρά την ηλικία, ο Woody είναι «εμμονικά» συνεπής στο ετήσιο κινηματογραφικό του ραντεβού. Φέτος, βέβαια, τα πράγματα κάπως άλλαξαν. Η επέλαση του κινήματος #metoo μπορεί να έφερε στο προσκήνιο ένα ακανθώδες και συγκλονιστικό γαϊτανάκι αποκαλύψεων γύρω από το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης, όμως όπως ήταν αναμενόμενο άνοιξε τον «ασκό του Αιόλου» προκαλώντας μια ανορθόδοξη και συντηρητική στροφή της κοινής γνώμης στην αρνητική πλευρά του «political correct». Έτσι λοιπόν επανήλθε για τα καλά στην επικαιρότητα η παλιά κατηγορία για ασέλγεια του Allen σε βάρος της Dylan Farrow.
Η Amazon αρνήθηκε να κυκλοφορήσει την νέα του ταινία, ένα νέο «κυνήγι» εξαπολύθηκε εναντίον του και το πιστό κοινό του Woody φοβήθηκε ότι θα στερηθεί την αγαπημένη του ετήσια συνήθεια. Κι όμως στο νήμα ο δαιμόνιος Allen βρήκε την λύση. Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι η νέα του ταινία τοποθετείται στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη, το «A Rainy Day in New York» θα ξεκινήσει να προβάλλεται μόνο στην Ευρώπη. Κι ενώ στην Ελλάδα την περιμένουμε μέσα στο Καλοκαίρι, ο Woody Allen ήδη δουλεύει στην νέα του ταινία… Ποια, λοιπόν, η καλύτερη αφορμή για εμάς ώστε να ανατρέξουμε στην σπουδαία φιλμογραφία του;
Ο Woody Allen και η κωμωδία
Η πρώτη φορά που ο Woody Allen συστήθηκε στο κοινό ήταν με το ρόλο του κωμικού. Κειμενογράφος, αλλά και εκτελεστής του stand up comedy, ο Woody δεν άργησε να κάνει τα πρώτα του βήματα στο σινεμά. Με ταινίες όπως το «Ζητείται Εγκέφαλος για ληστεία», τις «Μπανάνες» και τον «Υπναρά» ο Allen πλάθει στα κλασσικά πρότυπα της κωμωδίας μια νέα περσόνα. Ο αδέξιος, ανασφαλής και μικροκαμωμένος ήρωας του, που κουβαλάει τις νευρώσεις, τις σεξουαλικές αγωνίες και τα υπαρξιακά άγχη του μέσου Νεοϋορκέζου μικροαστού, εμφανίζεται αρχικά με αυτοσκοπό το γέλιο. Για αυτό άλλωστε στις πρώτες του ταινίες κυριαρχεί μια σουρρεαλιστική αύρα και μια συνειδητή επικέντρωση στην «κωμωδία καταστάσεων».
Όσο η κινηματογραφική αντίληψη του Allen ωριμάζει, άλλο τόσο ωριμάζουν και οι κωμωδίες του. Το πνευματώδες χιούμορ, οι «εγκεφαλικές» ατάκες και η εισχώρηση σύνθετων θεματικών εντάσσουν σταδιακά στις ταινίες του έναν υπαρξιακό τόνο. Η αγάπη του για τους αδελφούς Marx θα συναντήσει τον θαυμασμό του στον Bergman με αποτέλεσμα ταινίες όπως το «Love and Death», όπου το χιούμορ και η τραγική ειρωνεία παντρεύονται παράγοντας μια νέα αντίληψη για το είδος της κωμωδίας.
Ο Woody Allen και οι γυναίκες
Σημείο αναφοράς για το τέλος της πρότερης, ανώδυνης και ξέφρενης περιόδου του Allen είναι το «Annie Hall». Μια ταινία ορόσημο για την σύγχρονη κωμωδία. Μια ταινία, η οποία θέτει ως ισάξιο συμπρωταγωνιστή του Woody την «γυναίκα». Η «γυναίκα» ως καλλιτεχνικό υποκείμενο ακολουθεί τον Woody Allen μέχρι και σήμερα ως κομβικός παράγοντας του έργου του. Από την ακηδεμόνευτη, αλλά και ανασφαλή Annie της Diane Keaton μέχρι και την Jasmine της Kate Blanchette η «γυναίκα» για τον Woody Allen αποτελεί μια σύνθετη και δαιδαλώδη υπόθεση.
Οι ηρωίδες του μπορεί να είναι ακηδεμόνευτες και ανεξάρτητες. Να φοράνε αντρικά ρούχα όπως η Annie και να παραδίδονται με ένα σύγχρονο και πρωτοποριακό στίγμα. Ταυτόχρονα οι ανασφάλειες, οι φοβίες και οι αγωνίες τους στέκονται ως προβληματικές του έργου του, ισάξιες με τις νευρώσεις του άνδρα, όπως για παράδειγμα στο δραματικό «Interiors». Ενώ άλλοτε μπορεί να είναι ρομαντικές και ονειροπόλες, όπως στο μαγευτικό «Πορφυρό ρόδο του Καϊρου». Σε δύο πρόσφατες ταινίες του ο Allen έχτισε 2 χαρακτήρες που αναμορφώνουν την Μπλανς Ντι Μπουά του «Λεωφορείον ο Πόθος». Η Τζάσμιν της Μπλάνσετ που βιώνει την ματαιόδοξη απόγνωση και την διάψευση της μεγαλομανίας της και η Τζίνι της Γουίνσλετ που δίνει έναν «χαμένο» αγώνα για τον απεγκλωβισμό της από την «νεκρή» ζωή της αποτελούν τα τελευταία σπουδαία δείγματα της αγάπης του Allen για την «γυναίκα».
Ο Woody Allen και το δράμα
Το δραματικό και τραγικό στοιχείο υπάρχει παντού στην φιλμογραφία του Allen. Από τον χορό με τον «Θάνατο» στο «Love and Death» μέχρι και το συναισθηματικό φινάλε του «Manhattan». Κεντρικό στοιχείο της αντίληψης του Allen άλλωστε είναι ο ρόλος της μοίρας και του τυχαίου.
Στο «Σκιές και Ομίχλη», όπως και πιο διακριτικά στο «Ζέλιγκ» το υποκείμενο του «κακού» στην κοινωνική συνείδηση παρουσιάζεται από τον Allen με έναν κωμικό κυνισμό βαθύτατα τραγικό. Στο «Όνειρο της Κασσάνδρας» και στο «Wonder Wheel» ο Allen δανείζεται την φόρμα της αρχαίας τραγωδίας για να αναδείξει την βαναυσότητα της ύπαρξης των ηρώων του. Ενώ στο σπουδαίο «Match Point» η ουσία κρύβεται πίσω από το ευφυές και πυρηνικά «γουντιαλενικό» μότο: «καλύτερα στην ζωή να είσαι τυχερός παρά καλός και ηθικός».
Ομοίως στο «Παντρεμένα ζευγάρια», στο «Απιστίες και Αμαρτίες», αλλά και στο πιο πρόσφατο «Παράλογος άνθρωπος» παρά την ιλαρή επιφάνεια και το κωμικό κέντρο βάρους, ο Woody βρίσκει χώρο να στήσει στους ήρωες του μακάβρια παιχνίδια και ηθικολογικές παγίδες με απρόσμενες καταλήξεις. Ιδιαιτέρως στις δύο τελευταίες, όπου το φάντασμα του Ντοστογιέφσκι και του «Έγκλημα και Τιμωρία» πλανάται απειλητικά πάνω από τις ζωές και τις πράξεις των πρωταγωνιστών.
Ο Woody Allen για τον… Woody Allen
Μια συνηθισμένη κατηγορία που αποδίδεται στον Woody Allen είναι η σχεδόν ιδεοληπτική αυτοαναφορικότητα του. Κοινώς η διαρκής επαναφορά των ίδιων θεματικών σε όλες του ταινίες. Πράγματι για τον Allen το σινεμά είναι μια μορφή ψυχανάλυσης. Μάλλον η καλύτερη και πιο ανθεκτική κρίνοντας από τις δικές του παραδοχές.
Παρόλα αυτά το σινεμά του Allen δεν είναι μονότονο και καθηλωμένο. Το αντίθετο μάλιστα. Η διείσδυση της σκέψης του δημιουργού σε όσα τον απασχολούν, έχουν αποτελέσει σημεία αναφοράς για την ίδια την κωμωδία και τον τρόπο που αντιμετωπίζει ζητήματα όπως ο έρωτας, οι σχέσεις, το σεξ, τον φόβο του θανάτου. Το σινεμά του Allen δεν είναι απλώς εγκεφαλικό, ψυχαναλυτικό και υπαρξιακό, αλλά εμφορείται από μια διαρκή διάθεση αναζήτησης και διεύρυνσης της σκέψης. Μπορεί η κάθε ταινία να είναι μια φιλοσοφική διατριβή, όμως το έργο του δεν είναι ποτέ επιτηδευμένο και «δήθεν».
Άλλωστε για τον ίδιο τον Woody Allen μετά από όλες αυτές τις περιπλανήσεις, τα ερωτηματικά και τις νευρώσεις μοναδική και ειλικρινής απάντηση σε κάθε ερώτηση είναι μια: ο έρωτας.
A Rainy Day in New York
Το 2018 ο Allen γύρισε το «A Rainy Day in New York». Η Amazon με την οποία συνεργαζόταν απέρριψε την κυκλοφορία της. Η ταινία προβάλλεται ήδη στην Ισπανία και την Ιταλία. Αναμένεται να κυκλοφορήσει και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Η πιθανή ημερομηνία κυκλοφορίας στην Ελλάδα βρίσκεται στα τέλη Αυγούστου. Η νέα ταινία του Woody Allen βρίσκεται σε διαδικασία παραγωγής και θα γυριστεί στην Ισπανία. Ο Allen μέχρι σήμερα έχει αθωωθεί από όλες τις κατηγορίες στην υπόθεση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Παραμένει παντρεμένος με την πολύ νεότερη του Σουν-Γι Πρεβίν. Δηλώνει πεπεισμένος ότι ο θάνατος θα τον βρει στη διάρκεια ενός γυρίσματος.
