Ο Στέφανος Παπατρέχας είναι αριστούχος απόφοιτος της Ανώτερης Δραματικής Σχολής «Νέο Ελληνικό Θέατρο» του Γιώργου Αρμένη και απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέσα στην επτάχρονη θεατρική πορεία που έχει διαγράψει, έχει συνεργαστεί με σημαίνοντες σκηνοθέτες, όπως οι: Δημήτρης Μαυρίκιος, Νίκος Αρβανίτης, Ένκε Φεζολλάρι, κ.ά. Φέτος, θα τον συναντήσουμε σε έναν ρόλο-κόντρα, καθώς θα υποδυθεί έναν μακελλάρη που βάζει φωτιά στο Πανεπιστήμιό του για να το «ανακαινίσει.» Βασισμένο στον πραγματικό «μύθο» του Μπρέβικ, υπεύθυνου για την μαζική δολοφονία 77 ανθρώπων στο νησί Οτόγια το 2011 στη Νορβηγία, το έργο Υγρασία στους Τοίχους ακολουθεί την πορεία του * , ενός έλληνα φοιτητή που καταδικάστηκε για μία παρόμοια πράξη που διέπραξε στο αμφιθέατρο της Σχολής του.
Το Mall, το πρώτο μέρος της «Πικρής Τριλογίας του Νεοφασισμού» του Αναστάση Πινακουλάκη θα διαδεχθεί επί σκηνής η Υγρασία στους Τοίχους από 25 Νοεμβρίου στο Black Box του θεάτρου Επί Κολωνώ. Ο Στέφανος Παπατρέχας μάς εισαγάγει στην ιδιαίτερη θεματολογία του έργου, εγείροντας παράλληλα καίρια ζητήματα όπως η ανάγκη «ανακαίνισης» της πανεπιστημιακής κοινότητας και του εκπαιδευτικού συστήματος εν γένει, το φαινόμενο του νεοφασισμού και η υπερπληροφόρηση στις μέρες μας.
Λυδία: – Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με την υποκριτική; Μίλησέ μας για τη μέχρι τώρα πορεία σου στο θέατρο.
Στέφανος Παπατρέχας: – Έχω τελειώσει τη δραματική σχολή του Νέου Ελληνικού Θεάτρου-Γιώργου Αρμένη και ταυτόχρονα σπούδαζα Ψυχολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Δεν έχω ασχοληθεί με την Ψυχολογία, αλλά από το 2010 έως τώρα δουλεύω στο θέατρο. Τελειώνοντας, έπαιξα στη «Φρεναπάτη» σε σκηνοθεσία Δ. Μαυρίκιου στο Εθνικό Θέατρο, στο «Τρίτο Κύμα» σε σκηνοθεσία Νίκου Αρβανίτη στο θέατρο Χώρα και στο «Ο Μόγλης κι οι περιπέτειές του στη ζούγκλα» σε σκηνοθεσία Φ. Μπαξεβάνη στο Ρεξ. Επίσης, ήμουν στην «Πάπισσα Ιωάννα» του Δ. Μαυρίκιου στο Φεστιβάλ Αθηνών και πέρσι ήμουν στο «Τελευταίο Ψέμα» του Ένκε Φεζολλάρι. Γενικά νομίζω πως είμαι από τους τυχερούς που κάθε χρόνο ασχολούμαι με ενδιαφέρουσες δουλειές στο θέατρο. Είναι καλό και πολύ σημαντικό όταν σε εκτιμάει κάποιος και θέλει να υπάρξει συνέχεια στη συνεργασία σας.
Λυδία: – Ως προς την Υγρασία στους τοίχους που ανεβαίνει στο Θέατρο Επί Κολωνώ, θα έλεγες πως οι σπουδές σου πάνω στην Ψυχολογία σε βοήθησαν κατά κάποιον τρόπο στην προσέγγιση του ρόλου σου;
Στέφανος Παπατρέχας: – Σίγουρα, γιατί ο * έχει διαγνωστεί με ναρκισσιστική διαταραχή, οπότε ανέτρεξα λίγο σε σημειώσεις μου από τη σχολή, σχετικά με την ψυχοπαθολογία του ενήλικα, τα συμπτώματα, τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά του νάρκισσου και γενικά κάναμε αρκετή έρευνα πάνω στον φασισμό, τη βία κλπ. Έχει ενδιαφέρον να μπαίνεις στη διαδικασία ενός ανθρώπου που έχει διαπράξει ένα τόσο μεγάλο έγκλημα, ένα μακελειό. Νομίζω αυτό είναι το πιο δύσκολο. Γιατί το να βρεις έναν φανατισμένο ακροδεξιό άνθρωπο είναι πιο εύκολο υπό την έννοια ότι υπάρχουν παραδείγματα για να δεις και να καταλάβεις, ενώ ένας άνθρωπος που έχει διαπράξει ένα μακελειό είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο και πολύ έξω από την ανθρώπινη φύση.
Ο φόνος είναι κάτι που παραβαίνει τον ανθρώπινο νόμο, επειδή παίρνεις μία ζωή, αλλά το να παίρνεις 56 ζωές και να μην το μετανιώνεις είναι πολύ πιο σκληρό. Η μεγαλύτερη πρόκληση λοιπόν ήταν το να μπεις σ’ αυτή τη διαδικασία. Αυτό που θέλω πολύ και το έχουμε δουλέψει αρκετά, είναι να μην κοροϊδεύω τίποτα από αυτά που λέω και κάνω, δηλαδή να τα πιστεύω. Υπάρχει αυτή η παγίδα όταν παίζουμε έναν «κόντρα» ρόλο με τον οποίο δε συμφωνούμε, είναι πολύ εύκολο να το κοροϊδέψεις, δηλαδή με κάποιον τρόπο να φαίνεται η άποψή σου για το ρόλο με την ερμηνεία σου, πράγμα που δε θέλω.
Λυδία: – Το έργο αποτελεί την μεταγραφή του πραγματικού «μύθου» του Μπρέβικ, υπεύθυνου για την μαζική δολοφονία 77 ανθρώπων στο νησί Οτόγια το 2011 στη Νορβηγία. Κατά πόσο βοηθά ή δυσχεραίνει την υποκριτική σου προσέγγιση το γεγονός ότι ο * βασίζεται σε ένα υπαρκτό πρόσωπο.
Στέφανος Παπατρέχας: – Ναι, ο άνθρωπος αυτός σκότωσε 77 άτομα και είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι στη δίκη είπαν ένα-ένα τα ονόματα αυτών που σκότωσε αλλά εκείνος ήταν απαθής και δάκρυσε όταν είδε το βίντεο που έχει γυρίσει ο ίδιος με το μανιφέστο του, που το τράβηξε λίγο πριν κάνει αυτό που έκανε. Είναι πολύ ιδιαίτερο να παίζεις έναν τέτοιον άνθρωπο. Είναι λίγο μεταιχμιακό αυτό βέβαια, γιατί μπορεί το έργο να βασίζεται σε αυτό το περιστατικό Μπρέβικ αλλά ο Αναστάσης Πινακουλάκης το μετέφερε στην Ελλάδα, στην Αθήνα, στη Νομική και του έδωσε εντελώς θεατρικό χαρακτήρα. Είδαμε πολλά πράγματα του Μπρέβικ και ως προς τη συμπεριφορά του και πώς το οργάνωσε, τα οποία έχουν να κάνουν και με τον * αλλά από ’κει και πέρα δεν μπήκα στη διαδικασία να μιμηθώ ή να κλέψω στοιχεία από την εικόνα ή τον τρόπο του. Δεν ήθελα να παίξω τον Μπρέβικ.
Λυδία: – Τι ήταν αυτό που σε ενέπνευσε και σου τράβηξε το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο κείμενο;
Στέφανος Παπατρέχας: – Μου άρεσε πάρα πολύ η γραφή του Αναστάση Πινακουλάκη και βλέποντας το Mall αλλά διαβάζοντας και άλλα έργα του, θεωρώ ότι έχει τρομερό ταλέντο σ’ αυτό και ότι έχει έναν πολύ έξυπνο τρόπο να πιάνει κάτι και να συνδιαλλέγεται με αυτό. Πέρα από το κείμενο όμως που μου άρεσε πολύ, με γοήτευε πολύ η ιδέα του να προσπαθήσω να μπω σε κάτι τόσο αντίθετο και κόντρα στον δικό μου τρόπο σκέψης. Εγώ από τη φύση μου είμαι λίγο πιο ήρεμος, προσπαθώ να μπω λίγο στη θέση του άλλου, αλλά εδώ μιλάμε για έναν απόλυτο άνθρωπο με πολύ έντονες και σταθερές, αμετακίνητες θέσεις. Προσπαθεί να μετακινήσει τους άλλους αλλά δεν δέχεται ιδιαίτερα να μετακινηθεί ο ίδιος.
Η αλήθεια είναι ότι μου γέννησε μεγάλη εμπιστοσύνη και ο Αναστάσης από την πρώτη μας συνάντηση, αλλά και ο Λάζαρος Βαρτάνης και είμαι πολύ ευτυχής που τους έχω σε αυτό, γιατί σε κάνουν να νιώθεις μεγάλη ασφάλεια και μπορείς να νιώθεις άνετα και σαν παρέα και σε επαγγελματικό επίπεδο, χωρίς να μπλέκεται καθόλου το ένα με το άλλο. Είναι ωραίο ο ένας να θέλει το καλύτερο του άλλου, και ο Λάζαρος με έχει βοηθήσει πολύ γιατί μου έχει μεταδώσει και την εμπειρία του από το Mall και το πώς αντιμετωπίζει μόνος του ένα κοινό, από τεχνικά μέχρι ψυχολογικά πράγματα.
Λυδία: – Το έργο ανήκει στην Πικρή Τριλογία του Νεοφασισμού. Ποια θέση πιστεύεις ότι κατέχει το εν λόγω έργο σε αυτήν;
Στέφανος Παπατρέχας: – Έχω την αίσθηση ότι το συγκεκριμένο έργο είναι το πιο αντιπροσωπευτικό των τριών σαν γραφή για τον υπότιτλο αυτόν. Είναι ένας άνθρωπος που ασπάζεται τα ακροδεξιά κόμματα, αλλά δεν είναι κατά τον προσφύγων, είναι κατά αυτών που τους επιστρέπουν να έρχονται. Αυτό έχει ενδιαφέρον και στον Μπρέβικ, γιατί δεν πήγε να σκοτώσει μετανάστες ή πρόσφυγες, αλλά σκότωσε Νορβηγούς και γι’ αυτό στη Νορβηγία τους σόκαρε ότι το έκανε «ένας από αυτούς.»
Πήγε στο κεφάλι, σ’ αυτούς που δημιουργούν το πρόβλημα στην χώρα του και όχι στους πρόσφυγες που είναι το εύκολο. Δηλαδή και σε εμάς, η Χρυσή Αυγή πιο πολύ τα βάζει με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, παρά με τους πολιτικούς που το επιτρέπουν αυτό, γιατί αποτελούν τη μειοψηφία και είναι εύκολος στόχος ακριβώς γιατί είναι σε αδύναμη θέση. Οπότε και ο * είναι στην ουσία ακροδεξιός και πολύ φανατισμένος με τις απόψεις του.
Λυδία: – Ο * έχει πολιτική συνείδηση;
Στέφανος Παπατρέχας: – Έχει πολύ τεκμηριωμένες πολιτικές απόψεις. Καταρχήν σπουδάζει Πολιτικές Επιστήμες, τις οποίες σπουδές του συνεχίζει και μέσω της φυλακής. Έχει διαβάσει πολύ και έχει διαμορφώσει ισχυρές πολιτικές απόψεις. Αυτό που ήθελε ο ίδιος είναι να «ανακαινίσει» το εκπαιδευτικό σύστημα. Μια φράση που αναφέρει το έργο είναι ότι «η χώρα θέλει κατεδάφιση και μπάζωμα για να χτιστεί εκ νέου.» Για εκείνον ήταν ότι έβαζε φωτιά στο σύμβολο και στη δομή, στο Πανεπιστήμιο, για να χτίσουμε ένα καλύτερο, όπως θα έπρεπε να είναι.
Είναι σίγουρα ακραία θέση αλλά λέει πράγματα που με έναν τρόπο δεν μπορείς να μη συμφωνήσεις. Αναφέρει ότι οι δομές του πανεπιστημίου είναι πολύ κακές, για τα συνθήματα με τα οποία έχουν βάψει όλους τους τοίχους, τον συνδικαλισμό και τις παρατάξεις που έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο. Για παράδειγμα, πρόσφατα έγινε στην Πάτρα ένα σκάνδαλο, όπου βρήκαν πάνω από 100 εργασίες ίδιες και αποφάσισε το συμβούλιο να μην δεχτούν τους φοιτητές αυτούς σε μια ολόκληρη εξεταστική και η ΔΑΠ και ΠΑΣΠ θεώρησαν ότι είναι άδικη η απόφαση, το οποίο είναι τρομακτικό αν το σκεφτείς. Γιατί σε ένα πανεπιστήμιο πιο οργανωμένο, ίσως στο εξωτερικό που είναι λίγο πιο δομημένα τα πράγματα, μπορεί να αποβάλλονται για κάτι τέτοιο.
Υπάρχει μια ασυδοσία, μια αναρχία και ένα χάος που νομίζω μας δυσκολεύει όλους. Κι εγώ όταν πέρασα στην Ψυχολογία και πήγαινα στα μαθήματα και μετά γύριζα σπίτι μου, χρειαζόμουν κάτι πολύ οργανωμένο μπροστά στο χάος που επικρατούσε στη σχολή. Οπότε ως προς την κακή δομή της πανεπιστημιακής κοινότητας και στο πόσο έχουμε μάθει να παπαγαλίζουμε και υπάρχει στείρα γνώση, έχει δίκιο σε πολλλά από αυτά που λέει.
Λυδία: – Ο * έχει τελικά ενοχές για την πράξη του;
Στέφανος Παπατρέχας: – Όχι, καθόλου, ίσα-ίσα λέει πως λυπάται που δε σκότωσε περισσότερους, γιατί θα έπαιρνε μεγαλύτερη διάσταση αυτό που έκανε. Σε αυτό εντάσσεται και η ναρκισσιστική του διαταραχή, δηλαδή ασυνείδητα έστω, το κάνει και για να ασχοληθούν μαζί του. Σ΄αυτό το μονόλογο έχει μια άγρια χαρά που λέει τα πράγματα και έχει ένα κοινό να απευθυνθεί και να μιλήσει για τις ιδέες του. Είναι μεγάλη στιγμή γι’ αυτόν η ώρα που θα ακούσουν τη γνώμη του. Αυτό που θέλει είναι να προκαλέσει και να ξεσηκώσει τον κόσμο έναντι αυτού του χάους, αλλά το κάνει με έναν τρόπου και επιθετικό και τρομακτικό που ξεπερνάει λίγο τα όρια.
Βέβαια ίσως από αυτόν τον τρόπο, στο τέλος να υπάρξει έστω ένας φύλακας που θα προσέχει καλύτερα τον χώρο του πανεπιστημίου γιατί το λέει και ο * ότι, «αν έκανε σωστά τη δουλειά του ο φύλακας δε θα μπορούσα να το είχα κάνει αυτό αλλά κανένας δεν κάνει σωστά τη δουλειά του.» Όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, μ’ έναν τρόπο είναι γοητευτικό το πόσο πολύ πιστεύει σ’ αυτά που λέει. Εμένα προσωπικά με γοητεύει το ότι αυτό που πιστεύει, το πιστεύει πολύ βαθιά. Προτιμώ έναν άνθρωπο που πιστεύει κάτι πολύ και το κάνει και πράξη, έστω κι αν εγώ διαφωνώ, παρά έναν άνθρωπο που είναι χλιαρός στις απόψεις του και άγεται και φέρεται. Είναι ακραίος, ούτε τον δικαιώνω ούτε συμφωνώ, αλλά αυτό το πάθος του είναι λίγο γοητευτικό γιατί είναι ένας άνθρωπος που διαβάζει, προβληματίζεται και υποστηρίζει με επιχειρήματα την άποψή του.
Λυδία: – Άρα πιστεύεις πως η νεοελληνική δραματουργία έχει μέλλον;
Στέφανος Παπατρέχας: – Άτομα σαν τον Αναστάση με κάνουν να το πιστεύω πολύ. Το κακό είναι ότι ανεβαίνουν τόσα πολλά έργα και χωρίς να μου αρέσει καθόλου η παρελθοντολογία, αλλά παλαιότερα για παράδειγμα, ο κάθε εκδοτικός οίκος θα έβγαζε επτά ποιητικές συλλογές τον χρόνο. Τώρα βγαίνουν τόσες πολλές, που είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις κάποιον που θα κάνει τη διαφορά. Παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο το ποιος προβάλλεται, αλλά επειδή πλέον ζούμε περισσότερο στην εποχή της πληροφόρησης, παρά της γνώσης και της μάθησης, είναι τόσες πολλές οι πληροφορίες που παίρνουμε, που είναι πολύ δύσκολο να κρίνουμε.
Για εμένα είναι μεγάλη χαρά που παίζω σε ένα νέο ελληνικό έργο και είναι προς τιμήν του Αναστάση ότι έχει με έναν τρόπο μια αντικειμενικότητα, γιατί είναι δύσκολο να ξεχωρίζει την ιδιότητά του ως συγγραφέα σε σχέση με το σκηνοθετικό κομμάτι, γιατί συνήθως οι συγγραφείς έχουν κάποιες εμμονές ειδικά στις πρόβες, ενώ ο Αναστάσης είναι πολύ ανοιχτός και πολλές φορές προσαρμόζει κάτι στον τρόπο που εσύ το αντιλαμβάνεσαι.
Λυδία: – Ως νέος ηθοποιός, ποιες θα έλεγες ότι είναι οι καλλιτεχνικές σου προσδοκίες;
Στέφανος Παπατρέχας: – Να συνεργάζομαι με ανθρώπους που έχουμε κοινό τρόπο σκέψης, κοινό όραμα. Όχι απαραίτητα κοινή αισθητική, γιατί έχει κι αυτό ενδιαφέρον να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που διαφέρουν σε αυτό, αλλά με αυτούς που είναι σ΄αυτή τη δουλειά με αγάπη και πάθος. Ιδανικά θα ήθελα να είμαι σε δουλειά που να μπορώ να συντηρούμαι χωρίς να κάνω έκπτωση στην ποιότητα. Με ενδιαφέρει περισσότερο να είμαι σε μια πολύ καλή ομάδα με πολύ επαγγελματικό τρόπο, παρά να παίξω τον Άμλετ ας πούμε. Το κυριότερο είναι να νιώθεις καλά στο πλαίσιο της δουλειάς. Είναι και λίγο περίεργο αυτό με τους ηθοποιούς, γιατί σε κάθε δουλειά είναι σα να φτιάχουμε μια μικρή οικογένεια για κάποιους μήνες και μετά είσαι απότομα σε κάποια άλλη, σα να βιώνεις «μικρούς θανάτους.»
Λυδία: – Πέρα από τη συγκεκριμένη παράσταση, συμμετέχεις και στην εφηβική παράσταση Η μουσική που σταμάτησε τον πετροπόλεμο, σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη, που επίσης έχει ως άξονα σημαντικά πολιτικά ζητήματα και αποτελεί μια ωδή στην ελευθερία, την ειρηνική συνύπαρξη και τις ξεχασμένες αξίες. Πιστεύεις ότι το θέατρο μπορεί να αφυπνίσει πολιτικά συνειδήσεις;
Στέφανος Παπατρέχας: – Δεν πιστεύω πολύ στην τύχη, οπότε μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα η συγκυρία του ότι παίζω το πρωί σε ένα έργο που έχει να κάνει με την αγωνιστικότητα και τη μη υποταγή σε λάθος κανόνες και την αγνή επανάσταση του εφήβου,γιατί με αυτό έχει να κάνει, και το βράδυ μετά να παίζω έναν άνθρωπο που θέλει μια επανάσταση εντελώς άλλου τύπου όμως. Πιστεύω ότι ο καθένας κάνει τις δικές του προβολές σε αυτό που βλέπει και ότι εάν είναι έτοιμος κάποιος να μετακινηθεί και να πάρει κάτι και να προβληματιστεί, θα το κάνει. Σίγουρα το θέατρο μπορεί να το κάνει αλλά σε ανοιχτά αυτιά και μάτια.
Γι’ αυτό και μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον το παιδικό και το εφηβικό θέατρο, γιατί έχεις άτομα από κάτω που δε σκέφτονται την ώρα που βλέπουν μια παράσταση και είναι πιο αγνοί θεατές που μπορούν να μετακινηθούν και να διαμορφωθούν πιο εύκολα. Η μουσική που σταμάτησε τον πετροπόλεμο είναι πραγματικά μια πολύ αξιόλογη παράσταση και χαίρομαι πολύ γιατί είμαι σε δύο δουλειές που θέλω πολύ να είμαι σε αυτές και με ομάδες που και στη μία και στην άλλη παράσταση θέλουν επίσης πολύ αυτό που κάνουν και είναι κάτι συγκινητικό αυτό.
Λυδία: – Ποιος συγγραφέας σε ιντριγκάρει και θα ήθελες να ασχοληθείς μαζί του στο μέλλον;
Στέφανος Παπατρέχας: – Ίσως λόγω των σπουδών της ψυχολογίας, έχω μεγάλη αγάπη στον Ίψεν. Όσα έργα του έχω διαβάσει και όσες παραστάσεις έχω δει, είναι από τους συγγραφείς που αγαπώ πολύ. Από ’κει και πέρα μου αρέσει πολύ ο Μάρτιν Μακ Ντόνα και ειδκά ο Πουπουλένιος είναι από τα αγαπημένα μου έργα.
Λυδία: – Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σου σχέδια;
Στέφανος Παπατρέχας: – Μέχρι το Πάσχα θα είμαι στο Η μουσική που σταμάτησε τον πετροπόλεμο τις καθημερινές σε σχολεία, στο Θησείον, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και στο Μουσείο Μπενάκη. Στις 23 Νοεμβρίου θα είμαι στο Θέατρο Σταθμός με τον Ένκε Φεζολλάρι και τη Μαρία Νεφέλη Δούκα σε ένα αναλόγιο, το Τερατώδες Αριστούργημα του Γιάννη Ρίτσου και από 25 Νοεμβρίου ανεβαίνει στο Θέατρο Επί Κολωνώ η Υγρασία στους Τοίχους.
