Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου παρευρεθήκαμε στην πρεμιέρα της παράστασης Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos), διά χειρός Μάριου Ιορδάνου και Σοφίας Καζαντζιάν στο θέατρο Αλκμήνη. Η παράσταση πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, στην Ιρλανδία, σε ένα από τα ιστορικότερα πανεπιστήμια του κόσμου, με απόφοιτους, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Σάμιουελ Μπέκετ, υπό την αιγίδα του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας και της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού. Η ελληνική της πρεμιέρα πραγματοποιήθηκε την 1η Ιούλη στην ιδιαίτερη πατρίδα του Γιάννη Ρίτσου, στη Μονεμβασιά. Τον Οκτώβρη ανέβηκε στο Παρίσι, στο δημαρχείο της γαλλικής πρωτεύουσας.

Ο Μάριος Ιορδάνου και η Σοφία Καζαντζιάν εδώ και αρκετά χρόνια καταπιάνονται με το έργο σπουδαίων Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών σε μία προσπάθεια ανάδειξης του ξεχασμένου ποιητικού στοιχείου εντός και εκτός μας, όπως αναδύεται μέσω της δραματοποιημένης λογοτεχνίας, σε ένα θέατρο που επανα-φέρει επί σκηνής πανανθρώπινες αλήθειες και καίρια ερωτήματα. Με τον τρόπο αυτό αποτίουν έναν ξεχωριστό φόρο τιμής σε φωτεινούς οδοδείκτες των ελληνικών και παγκόσμιων γραμμάτων. Ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Διονύσιος Σολωμός έχουν «συνομιλήσει» επί σκηνής με έργα των Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Γκαίτε και άλλων συγγραφέων της ελληνικής αλλά και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos) αποτελεί τη νέα σκηνική τους σύνθεση, που περιλαμβάνει εκτός από το αριστουργηματικό έργο του Γιάννη Ρίτσου, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, στίχους των Χαλίλ Γκιμπράν, Πάμπλο Νερούδα, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.

Ψυχή εν κινήσει

Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (1956) σηματοδότησε το ξεκίνημα μιας νέας εποχής, όχι μόνο για το έργο του Γιάννη Ρίτσου (1909-1990), αλλά και για την ποίησή μας εν γένει. Είναι η πρωιμότερη από τις μακρές συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης, ενώ στο εν λόγω ποίημα, ο Ρίτσος ανασύρει από το παρελθόν βιώματα, αγωνίες και συγκινήσεις που δεν παρατηρούνται στο προγενέστερο ποιητικό του έργο. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος είναι ένας σκηνικός μονόλογος, μια «εκ βαθέων» εξομολόγηση, όπως έχει χαρακτηριστεί, μία αδιάκοπη παράκληση για ζωή και ελπίδα, μέσω ενός πλέγματος συμβόλων και παραστάσεων.

Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos)
Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos) σε σκηνοθεσία Μάριου Ιορδάνου

Ο ποιητής μέσω της διαλεκτικής της «υποκριτικής», με «προσωπεία» μυθικά ή στερεότυπα-ρόλους, επανατοποθετείται απέναντι στο αύριο, εκφράζοντας ποικίλες ανησυχίες σχετικά με τις ιδεολογικές ανακατατάξεις που συντάραζαν την περίοδο εκείνη τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, στον οποίο εντασσόταν ιδεολογικά και πολιτικά ο ποιητής. Πέρα από μία ερωτική ελεγεία, η Σονάτα του Σεληνόφωτος απηχεί την ποίηση «κοινωνικών προεκτάσεων» που υποστήριξε μέσω του έργου του ο Γιάννης Ρίτσος.

«Άφησέ με να έρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!»

Τα πολλαπλά «προσωπεία» που περιλαμβάνονται στο έργο αναλαμβάνει υποκριτικά η Σοφία Καζαντζιάν, η οποία για πρώτη φορά ερμηνεύει έναν ρόλο που παίζεται κατεξοχήν από μεγαλύτερες σε ηλικία ηθοποιούς. Αυτή όμως η συνεχής «κατάδυση» στο παρελθόν και στο μακρινό βίωμα αποτελεί μία αναψηλάφηση εκ των έσω, η οποία προκύπτει σε ακαθόριστες ηλικιακά και χρονικά στιγμές στη ζωή του ανθρώπου. Η ίδια, με την εκπληκτική σωματικότητα και κίνηση αλλά και το υποκριτικό βάθος που προσέδωσε στον χαρακτήρα, κατόρθωσε να «βυθιστεί» στα δαιδαλώδη μονοπάτια της μνήμης με εσωτερική αλήθεια και πειστικότητα, χωρίς απαραίτητα να φέρει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της όψιμης ηλικίας της γυναίκας. Με τον τρόπο αυτό παραδίδει μία ανάγνωση της «Γυναίκας με τα Μαύρα» που απέχει από το στατικό πρότυπο που κυριαρχούσε επί σκηνής σε προγενέστερα ανεβάσματα της «Σονάτας», δίνοντας κίνηση και σκηνική «φωνή» στα χειμαρρώδη συναισθήματα και μνήμες που την κατακλύζουν.

Οι ερμηνευτικές, χορευτικές αλλά και φωνητικές της ικανότητες λειτουργούν σε απόλυτη αρμονία, παραδίδοντας μία πολυσυλλεκτική και άκρως εμπνευσμένη ερμηνεία. Παράλληλα, ο Μάριος Ιορδάνου συμμετέχει ο ίδιος σε μία διαφορετική «Σονάτα του Σεληνόφωτος». Απευθυνόμενος άλλοτε στο κοινό κι άλλοτε στο έτερον θεατρικό του ήμισυ, ως μία άλλη «φωνή» του Ρίτσου, προσδίδει με την υποκριτική στιβαρότητα και το σκηνικό μέγεθος που διαθέτει την κοινωνικοπολιτική «χροιά» του έργου, όπου ο άνθρωπος ξεπερνάει τα εμπόδια, τα προσωπικά του όρια και βγαίνει νικητής φωνάζοντας “Venceremos.” Η αναβίωση της μνήμης από τη στιγμή της γνωριμίας τους μέχρι τη λυτρωτική επανένωσή τους μετά θάνατον, εισαγάγει και το μεταφυσικό στοιχείο στη σκηνική σύνθεση. Οι δυο ηθοποιοί επί σκηνής απαρτίζουν δύο ομιλούντα σώματα, που με τις συμβολικές, αέρινες και άκρως εκφραστικές χορογραφίες της Σοφίας Καζαντζιάν, σωματοποιούν την ποίηση και παραστασιοποιούν τον ποιητικό λόγο.

«Το ξέρω πως καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα,
μοναχός στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησε με να’ρθω μαζί σου.»

Η σκηνογραφία (Βαλεντίνο Βαλάσης) είναι λιτή, μα συνάμα άκρως συμβολική, με κυρίαρχη την εικόνα της πολυθρόνας στο κέντρο της σκηνής, ως σύμβολο φθοράς, σκεπασμένη με ένα λευκό πέπλο, ως μία εκδήλωση πένθους όπως δηλώνεται και κειμενικά («φοβήθηκα το άσπρο σεντόνι σε τέτοιο φεγγαρόφωτο»). Ακόμη, οι υποβλητικοί φωτισμοί δημιουργούν μία ατμόσφαιρα που παραπέμπει στο σπίτι ως σύμβολο του απομονωμένου, ασφυκτικά κλειστού και εσωτερικού χώρου που καταρρέει.

Η επανένταξη της ποίησης στο σήμερα

Πέρα από τον εξομολογητικό και ερωτικό χαρακτήρα του ποιήματος, η σκηνική απόδοση υπογράμμισε τον ιδεολογικό πυρήνα και το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρό του. Η υμνητική αναφορά στην πολιτεία του μόχθου και του μεροκάματου στη «Σονάτα», εντάθηκε δραματουργικά μέσω της σύνδεσης με στίχους των Χαλίλ Γκιμπράν, Πάμπλο Νερούδα, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.

Σοφία Καζαντζιάν
Η Σοφία Καζαντζιάν σε στιγμιότυπο από την παράσταση

Η συρραφή και δραματοποίηση λογοτεχνικών κειμένων με σαφή σκηνικό κώδικα αλλά και ιδεολογικό άξονα αποτελεί ένα εγχείρημα άκρως απαιτητικό. Παρόλα αυτά, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos) κατορθώνει να συγκεράσει αυτά τα δύο στοιχεία, καθώς οι συγκεκριμένοι λογοτέχνες, παρά τις διαφορετικές εποχές, κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις που βίωσαν και τους διαφορετικούς πολιτισμούς στους οποίους ανήκαν, έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς τους, όπως ανέφερε ο ίδιος ο Μάριος Ιορδάνου μετά το πέρας της παράστασης, ότι «όλοι ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο.»

«Πολλά σίδερα βάζουν στη νύχτα για να μην ανταμώσουνε τα χέρια μας.
Δεν ξέρουν πως τα χέρια μας σκάβουν κάτω από τα σίδερα.
Δεν ξέρουν πως οι στίχοι μας ανατέλλουν πάνω από τα σίδερα.
Δεν ξέρουν πως για εμάς σίδερα δεν υπάρχουν…»

Η έμπρακτη αντίσταση και προσπάθεια για αλλαγή και ανατροπή όπως την υλοποίησε ο κάθε ένας από τους εν λόγω λογοτέχνες κατά τη διάρκεια του βίου τους, αντικατροπτίζεται και μέσω του έργου τους, φανερώνοντας μια έντονη ανησυχία για το μέλλον και διάθεση για αλλαγή της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Παράλληλα, η σημερινή εποχή έχει εξορίσει την ομορφιά, την ποίηση και την αισθητική από τις ζωές μας. Παραστάσεις όπως αυτές των Ιορδάνου-Καζαντζιάν, επιχειρούν την επανένταξη και επανασύνδεσή μας με τα στοιχεία αυτά, με απώτερο στόχο, «η ποίηση να μας κάνει πιο ανθρώπινους», πράγμα που με τις θεατρικές εμπειρίες που μας έχουν χαρίσει, έχει αναμφισβήτητα επιτευχθεί.

Συντελεστές παράστασης Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (Venceremos)

  • Σκηνοθεσία/ Μουσική επιμέλεια: Μάριος Ιορδάνου
  • Θεατρική Διασκευή/ Χορογραφίες: Σοφία Καζαντζιάν
  • Ερμηνεύουν: Σοφία Καζαντζιάν, Μάριος Ιορδάνου
  • Ενδυματολογία: Ελευθερία Τώρα
  • Σκηνογραφία: Βαλεντίνο Βαλάσης
Πληροφορίες

  • Θέατρο: Αλκμήνη
  • Διεύθυνση: Αλκμήνης 8-12, Πετράλωνα
  • Ημέρες και ώρες παραστάσεων: κάθε Σάββατο στις 18:30 και στις 21:30 (έναρξη 27/1)
  • Είσοδος: 12€, προπώληση 10€
  • Προπώληση: Viva.gr
  • Διάρκεια: 70 λεπτά
  • Κρατήσεις: 6974876024, 210342860
  • Facebook Event παράστασης

 

Περισσότερες θεατρικές κριτικές εδώ

 

Προηγούμενο άρθρο«Στρατός ξυπόλητων λέξεων», «Μιλούκα» και «Ζήτω ο άνθρωπος» από τις εκδόσεις Βακχικόν
Επόμενο άρθροΤο « Quo Vadis » της Αλίνας Κοτσοβούλου από τις 6/02 στη Σφίγγα
Λυδία Τριγώνη
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης. Απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών και του μεταπτυχιακού προγράμματος «Λογοτεχνία, Πολιτισμός και Ιδεολογία», με ειδίκευση στο θέατρο. Ασχολείται με τη μετάφραση θεατρικών έργων, εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτη και αρθρογραφεί στο Artic.gr από το 2012.