Η Καίτη Χαλιορή, γνωστή για την ακτιβιστική της τέχνη, έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια περίπου, ένα διαδραστικό project που αφορά το νερό με τίτλο : “World Water Museum”. Στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού στα θέματα της υποβάθμισης, εξάντλησης και μόλυνσης του καθαρού, πόσιμου νερού στον πλανήτη. Αναδεικνύει εικαστικά αυτό το μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα με μία υπερρεαλιστική προσέγγιση, χαρακτηρίζοντάς το ως «μουσειακό είδος». Η εγκατάσταση του νερού χτίζεται σταδιακά από εθελοντικές συμμετοχές με δείγματα λιμνών και ποταμών από όλο τον πλανήτη. Τα δείγματα περνούν από χημική ανάλυση προκειμένου να αποδοθεί στο καθένα μια ξεχωριστή ταυτότητα και φυλάσσονται σε γυάλινα, πυρίμαχα, κωνικά φιαλίδια. Από κάθε δείγμα, αναμιγνύεται μέρος (100ml) σε ξεχωριστό δοχείο μαζί με όλα τα υπόλοιπα, ανεβάζοντας σιγά σιγά τη στάθμη του «Ιδεατού Νερού της Γης». Εκτός από τη συλλογή δειγμάτων, το όλο εγχείρημα διανθίζεται από διάφορες δράσεις και συνεργασίες που εστιάζουν σε αυτούς τους προβληματισμούς. Στο πλαίσιο αυτό, έλαβε χώρα στην 1 και 2 Ιουνίου μία συνεργασία με τον θρύλο της performance Ulay, υπό τον τίτλο «Συνέργειες». Αισθάνομαι ευτυχής και τυχερός που έλαβα μέρος σε αυτή τη διαδικασία και όσο συνοπτικά μπορώ, θα μοιραστώ αυτή την εμπειρία.
Κοινές δράσεις για το νερό
Ο Ulay δεν χρειάζεται συστάσεις. Μαζί με την Marina Abramovic ανέδειξαν επί δεκαετίες την τέχνη της performance, και την έκαναν προσιτή σε ευρύτερο κοινό. Η ερωτική και καλλιτεχνική τους σχέση ενσωματώθηκε ιδανικά σε όλα τους τα project. Ο ίδιος συνέχισε και μετά τον αποχωρισμό του από την Μαρίνα (όλοι θυμόμαστε την performance στο Σινικό Τείχος) να δουλεύει με το σώμα του και να προσεγγίζει εννοιολογικά πολλά σύγχρονα θέματα. Η επιλογή του από την Καίτη Χαλιορή μόνο τυχαία δεν ήταν. Πέρα από το όνομά του που είναι πάντα ελκυστικό για κάθε είδους συνεργασίες, ο ίδιος εργάζεται πάνω στο θέμα του νερού μία δεκαετία τώρα. Το έργο του “ Earth Water Catalogue” είναι ένα ανθολόγιο συλλογής φυσικού νερού σε μπουκάλια από περιοχές που επισκέπτεται και μια ηλεκτρονική πλατφόρμα με έργα καλλιτεχνών από διάφορα μέρη του κόσμου. Όπως γράφει η επιμελήτρια Αρίστη Κωστοπούλου στο συνοδευτικό κείμενο : «Με το κοινό τους έργο οι καλλιτέχνες (Χαλιορή και Ulay) θέλουν να παρουσιάσουν την ιδέα ότι το νερό είναι ένα φυσικό κληροδότημα που με αυτή την έννοια θα έπρεπε να το αντιλαμβανόμαστε. Ενώνουν δύο έργα στοχεύοντας να αρχίσει ένας διάλογος για σχέσεις και σκέψεις που είναι ευκόλως εννοούμενες. Μπορεί όμως να αρχίσει ένα αίτημα και μια ιδέα για το νερό που θα γεννήσει οπτικές γωνίες με όραμα και αγνότητα στους θεατές».
Πορεία των δράσεων
Ο Ulay αποδέχθηκε ταπεινά την πρόταση και ήρθε με τη σύζυγό του από τη Λουμπλιάνα. Παρά την ευνόητη ταλαιπωρία του ταξιδιού, παρέμενε προσιτός, δωρικός με μία χαρακτηριστική οικειότητα προς το ανθρώπινο περιβάλλον του. Η ασκητική φυσιογνωμία του παρέπεμπε στη σταδιακή ωρίμανση ενός καλλιτέχνη και το βάθος της οπτικής που αυτή προδικάζει. Όταν η ομάδα έφτασε στους Δελφούς, έγινε συλλογή νερού από την Κασταλία πηγή σε μία λιτή τελετή, χωρίς να είχε προετοιμαστεί κάτι. Η μεταφυσική του τοπίου και η ιστορία της πηγής, διαμορφώνουν μία άλλη διάσταση του φυσικού στοιχείου που θεωρητικά η χημική του σύσταση είναι η ίδια παντού. Ο αγιασμός των υδάτων στη βάφτιση, η ανάδειξη της θάλασσας ως χώρου υποδοχής ενός νεκρού με στεφάνια και λουλούδια, η παγανιστική λατρεία των ποταμών κ.α., είναι διαδικασίες που προσδίδουν σεβασμό στο νερό ως πηγή ζωής, αιώνιας ροής και απειρότητας. Τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά που εξομοιώνουν τη ζωή ως προς τη χρονική και μεταφυσική της διάσταση. Την επόμενη μέρα έγινε παρουσίαση του Ulay από τον Μάνο Στεφανίδη στον Τεχνοχώρο ενώ στο αφιέρωμα συμμετείχαν με video art οι καλλιτέχνες : Krisanne Baker (USA), Loraine Beaulieu (Canada), Κατερίνα Βέλλιου, Κωστής Τριανταφύλλου, Στέλλα Μπολωνάκη, Δέσποινα Οικονομοπούλου. Χωρίς κάποιο ιδιαίτερο προσχέδιο, ο Ulay παρουσίασε μία λιτή, συμβολική performance κατά την οποία συνέδεσε με ένα νήμα στα χρώματα του νερού όλους τους παρευρισκόμενους τέμνοντάς το τελικά σε αντίστοιχα τμήματα.
Σχέση της ακτιβιστικής τέχνης με το θέμα
Έχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει και το έχω γράψει σε πολλά κείμενά μου ότι η τέχνη δεν πρέπει να απομακρύνεται από την τεχνουργία, από την κατάθεση της προσωπικής μαστοριάς που θα συνυπάρξει με την εννοιολογική διάσταση του έργου. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις όπου η τεχνουργία συμπυκνώνεται στην επιλογή των συμβολισμών και της ιδέας. Τέτοια είναι και η περίπτωση του World Water Museum όπου η πορεία του έργου κινείται αυστηρά στην επιλογή της ευαισθητοποίησης χωρίς τη χρήση παράταιρων μεθόδων. Όταν αφετηρία είναι το θέμα και μάλιστα ένα θέμα με επιστημονική και οικολογική διάσταση, καλό είναι να υπάρχει σεβασμός και αναφορά σε αυτές τις παραμέτρους. Αυτή είναι και η ουσία της ακτιβιστικής τέχνης, της bioart κλπ. Η προσφυγή σε «πιασάρικες» γλυκανάλατες προσμίξεις (π.χ. «τα παιδιά ζωγραφίζουν το νερό» κλπ) δεν είναι παρά στυγνή δημαγωγία. Αντίστοιχο φαινόμενο προκύπτει όταν ένας καλλιτέχνης παραδοσιακών μέσων προσπαθεί να επικαλύψει την μικρότητά του με τη χρήση ενός πομπώδους, ευαίσθητου θέματος που θα απογειώσει, ως μπαχαρικό, το άγευστο συνθετικά έργο του.
Η Καίτη Χαλιορή ασχολείται με πειραματική και ακτιβιστική τέχνη στο χώρο των νέων μέσων. Πραγματοποίησε δράσεις με θέμα τους πρόσφυγες και τα θύματα των πνιγμών και των ναρκοπεδίων στις πύλες εισόδου – υποδοχής των προσφύγων καθώς και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Δημιουργεί ταυτόχρονα διεπιστημονικά art – projects συνδέοντας τέχνη και επιστήμη. Συνεργάστηκε για την τελευταία δράση με τα τμήματα Βιολογίας, Αρχαιολογίας, το Ανθρωπολογικό Μουσείο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Καθοριστική η επιμέλεια της Αρίστης Κωστοπούλου. Ένα project που έχει άγνωστο χρονικό ορίζοντα απαιτεί πειθαρχία στη συγκέντρωση του υλικού και συνεχή εμπλουτισμό με νέες ιδέες.
