Πρωτομαγιά: Η μέρα των εργατών και τα τραγούδια της

Η Πρωτομαγιά, εκτός από εορτασμός της άνοιξης, είναι και η καθιερωμένη γιορτή της εξέγερσης των εργατών του Σικάγο. Θεωρείται μια από τις κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης στη νεότερη εποχή. Το Μάη του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο εξεγέρθηκαν διεκδικώντας εργασιακό ωράριο στις 8 ώρες και βελτιωμένες συνθήκες εργασίας. Εορτάζεται επίσης και σαν μέρα των λουλουδιών, ενώ έχει θεσπιστεί ως εργατική απεργία και όλες οι υπηρεσίες και οι επιχειρήσεις παραμένουν κλειστές. Είναι στην πραγματικότητα «απεργία» και όχι «αργία», όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε και έχει λάβει πια σχεδόν παγκόσμιο χαρακτήρα. Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, να ανακαλύψουμε τι κρύβεται πίσω από τη γιορτινή αυτή μέρα και να κατανοήσουμε το ρόλο που διαδραμάτισε στη διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων. Φυσικά,ο κόσμος της μουσικής δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από αυτά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα. Ακολούθως,λοιπόν,σας παρουσιάζουμε μια σύντομη ανασκόπηση της ιστορίας αλλά και μερικά τραγούδια που εμπνεύστηκαν από αυτή.

 Λίγα λόγια για την Πρωτομαγιά και την καθιέρωσή της

Την Πρωτομαγιά του 1886 τα εργατικά συνδικάτα των Ηνωμένων Πολιτειών αποφάσισαν να προβούν σε απεργιακές κινητοποιήσεις. Όπως και τα καναδικά, αιτούνταν τόσο το οκτάωρο, όσο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το δήλωνε, άλλωστε, το χαρακτηριστικό σύνθημά τους:  «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο». Ας σημειωθεί εδώ πως δεν υπήρχε κανονιστικό εργασιακό πλαίσιο και οι εργάτες δούλευαν ατελείωτες ώρες, ακόμη και τις Κυριακές. Στην πορεία του Σικάγο έλαβαν μέρος 90.000 εργαζόμενοι και 350.000 εργάτες 1.200 εργοστασίων.

Οι αψιμαχίες ξέσπασαν στην ειρηνική πορεία συμπαράστασης της 4ης Μαΐου στην πλατεία Haymarket, όταν η αστυνομία εντάλθηκε  να τη διαλύσει βιαίως. Κατά την πορεία – στην οποία συμμετείχαν αναρχικοί – άγνωστος πέταξε  στους αστυνομικούς απασφαλισμένη χειροβομβίδα, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας μερικούς ακόμα. Ακολούθως, οι αστυνομικοί ξεκίνησαν να πυροβολούν, θανατώνοντας 4 διαδηλωτές και τραυματίζοντας πολλούς παραπάνω. Ο απολογισμός των συμπλοκών εκείνων των ημερών κλείνει με τον θάνατο άλλων 6 αστυνομικών και 8 διαδηλωτών. Σε θάνατο καταδικάστηκαν 8 ακόμη διαδηλωτές για τη βομβιστική επίθεση, καθώς «ο άγνωστος παρακινήθηκε από τις ομιλίες που αυτοί εκφώνησαν». Η «Δίκη τον οκτώ» εξακολουθεί να λογίζεται μία από τις σοβαρότερες περιπτώσεις κακοδικίας στην ιστορία της Αμερικής. Πάντως, ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων των συγκρούσεων παραμένει ανεξακρίβωτος.

Τελικώς, η 1η Μαΐου παγιώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών στις 20 Ιουλίου 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δευτέρας Διεθνούς στο Παρίσι. Το 1890, ο R. Lavigne προέβη σε έκκληση για διεθνή κινητοποίηση την ημέρα της επετείου. Η τεράστια ανταπόκριση του λαού στάθηκε αρκετή ώστε έκτοτε οι πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις να επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο!

Στην Αμερική και στον Καναδά η επέτειος αυτή γιορτάζεται την πρώτη Δευτέρα κάθε Σεπτέμβρη. Στον υπόλοιπο κόσμο επικράτησε η Πρωτομαγιά εξαιτίας των γεγονότων του Σικάγο.

Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση έλαβε χώρα το 1892 και οργανώθηκε από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Έναν χρόνο αργότερα, 2.000 εργάτες διαδήλωσαν διεκδικώντας την καθιέρωση οκταώρου, την κυριακάτικη αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Αντίστοιχη μεγάλη συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε και το 1894, μα έληξε άδοξα, με 10 συλλήψεις. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς συνελήφθη και ο ίδιος ο Καλλέργης.

Τον Φεβρουάριο του 1936, εργάτες κατέλαβαν ένα εργοστάσιο αντιδρώντας στην απόρριψη των αιτημάτων τους. Η κατάληψη παρατάθηκε χάρις στην συμπαράσταση καπνεργατών από διαφορετικά εργοστάσια. Παρότι δεν υπήρξε κεντρική συγκέντρωση, μα πολλές, διασκορπισμένες στην πόλη, κινητοποιήθηκαν εναντίον τους στρατός και  αστυνομία. Στη συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας – Βενιζέλου, χωροφύλακες σκότωσαν 7-8 εργάτες – στο σημείο εκείνο έχει ανεγερθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Από άλλους πυροβολισμούς, που αποσκοπούσαν στη διάλυση των υπολοίπων συγκεντρώσεων, έπεσαν νεκροί τουλάχιστον 12 άνθρωποι, ενώ 300 τραυματίστηκαν. Οι εν λόγω δολοφονίες εργατών ενέπνευσαν τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο».

Ας τονισθεί ότι την 1η Μαΐου 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την εκτέλεση 200 Ελλήνων κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών. Μεταφέρθηκαν στο Σκοπευτήριο Καισαριανής από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής. Η ίδια ημέρα είναι ημέρα ιστορικής τιμής και μνήμης.

Πρωτομαγιά και Λαυρεωτικό Ζήτημα

Λίγα μόλις χρόνια μετά την πρώτη πρωτομαγιάτικη κινητοποίηση στην Ελλάδα, έγινε μία απεργία με παρεμφερή αιτήματα.

Ξημέρωνε 8η Απριλίου 1896. Στα μεταλλεία του Λαυρίου 1.800 εργάτες ανέβηκαν από το φρέαρ  όπου δούλευαν, έκλεισαν τις εισόδους, περικύκλωσαν τον χώρο και κήρυξαν απεργία. Ζητούσαν από τον εργοδότη τους, Σερπιέρι, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, έγκαιρη μεταφορά  στο νοσοκομείο όταν τραυματίζονταν, αύξηση  μισθού, κατάργηση των εργολάβων. Οι τελευταίοι λειτουργούσαν σαν μεσάζοντες που εκμεταλλεύονταν τους εργάτες.

Παρά τις ειρηνικές διαθέσεις τους, οι διαδηλωτές δέχθηκαν πυροβολισμούς από τους φύλακες του εργοστασίου. Έτσι, ξεκίνησαν να λιθοβολούν και η συμπλοκή κόστισε τη ζωή σε δύο εργάτες. Το γεγονός αυτό εξαγρίωσε περαιτέρω τους συντρόφους τους, που κατέστρεψαν τα γραφεία . Μόνο ένας από τους φύλακες επέζησε και ο Ιταλός Σερπιέρι φυγαδεύθηκε ντυμένος παπάς.

Ο στρατός ενεπλάκη επίσης στις συγκρούσεις, άλλοι 2 εργάτες σκοτώθηκαν, πολλοί τραυματίστηκαν, 15 δικάστηκαν. Η απεργία έληξε στις 21 Απριλίου, με τους απεργούς να έχουν κερδίσει αύξηση του μεροκάματου κατά 1 μόλις δραχμή.

 Στα… χνάρια της Πρωτομαγιάς

Παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένες επιπρόσθετες απεργίες:

1. Η Ρωσική Επανάσταση του 1905
2. Η Γενική Απεργία στο Μπρίσμπειν του 1912
3. Η Γενική Απεργία στην Γουίνιπεγκ του 1919
4. Η Γενική Απεργία του Σιάτλ του 1919
5. Η Βρετανική Γενική Απεργία του 1926
6. Η Γενική Απεργία στον Σαν Φρανσίσκο του 1934
7. Η Γενική Απεργία του Τολέδο του 1934
8. Η Γαλλική Γενική Απεργία του Μάη του 1968
9. Η Γενική Απεργία της Ουρουγουάης του 1973
10. Η Γενική Απεργία στην Βόρεια Ιρλανδία του Μάη του 1974
11. Η Ισπανική Γενική Απεργία του 1988
12. Η Ιταλική Γενική Απεργία του 2002
13. Η Πορτοκαλί Επανάσταση της Ουκρανίας του 2004

Τραγούδια σχετικά με την Πρωτομαγιά , τα λοιπά κινήματα και την εργασία

https://www.youtube.com/watch?v=6XPGXYXAA7c

 «Δεν είν’ αργία, είν’ απεργία».

Γραμμένο από τον Μ. Λοίζο για τον Μάη του 1968. Τα γεγονότα άρχισαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των Γάλλων εργατών. Κατέληξαν σε κοινωνικοπολιτική κρίση, που έλαβε διαστάσεις επανάστασης. Οδήγησε στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών από τον πρόεδρο Ντε Γκωλ.

https://www.youtube.com/watch?v=5-HuaclkiT0

https://www.youtube.com/watch?v=IBOhlCVqST4

Γράφτηκε από τη F.Reece, για την συμμετοχή του πατέρα της στην απεργία στο Ludlow.

Τον Σεπτέμβριο του 1913, 13.000 ανθρακωρύχοι ξεκίνησαν την προειρημένη απεργία με τα αιτήματα : να πηγαίνουν σε όποιο κατάστημα ή σε όποιον γιατρό επιθυμούσαν και όχι μόνον σε αυτά που από την εταιρία ορίζονταν, να αναγνωριστεί το συνδικάτο τους, να καθιερωθεί το οκτάωρο. Άλλες διεκδικήσεις ήταν η εφαρμογή νόμων περί ασφάλειας των ορυχείων, η κατάργηση του script και του συστήματος φρουρών. Επικεφαλής της απεργίας ήταν ο Τζον Λόζον και ο Λούης Τίκας, που είχε μια ομάδα στήριξης από 400 Κρητικούς.

Η εταιρεία προσέλαβε απεργοσπάστες και έδιωξε από τον καταυλισμό τους απεργούς, που δίχως να πτοηθούν, έστησαν καινούριο, πλήρως λειτουργικό. Ζητήθηκε, συνεπώς, η παρέμβαση της εθνοφρουράς. Μετά τις συγκρούσεις, οι Rockefeller έστειλαν άτομα της εμπιστοσύνης τους, ντυμένα με τη στολή της εθνοφρουράς, πρόθυμα να πυροβολήσουν. Τη Δευτέρα του Πάσχα, η εθνοφρουρά εισέβαλε και εκκένωσε τον καταυλισμό. Λίγο αργότερα έπεσε η πρώτη βολή: μερικοί από τους απεργούς ήταν οπλισμένοι. Η μάχη που ακολούθησε είναι γνωστή ως «Σφαγή του Λάντλοου». Στη διάρκειά της, μεταξύ άλλων, πέθαναν από ασφυξία 11 παιδιά και 2 γυναίκες που κρύβονταν σε μία σκηνή, η οποία πήρε φωτιά. Γενικότερα, υπήρξαν αντίποινα σε βάρος των συζύγων και των παιδιών των εργατών!

Ο Λούης Τίκας, με λευκή σημαία, συνάντησε τον αρχηγό της εθνοφρουράς, που τον εκτέλεσε με ωμότητα. Κατόπιν της σφαγής, άρχισε «ανταρτοπόλεμος» μεταξύ συνδικάτων και εθνοφρουράς σε όλη την πολιτεία. Κράτησε δέκα ημέρες. Οι συγκρούσεις τερματίστηκαν όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ  έστειλε μονάδες του ομοσπονδιακού στρατού στην περιοχή. Συνολικά σκοτώθηκαν 69 άνθρωποι και όλοι οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν, πλην του αρχηγού της εθνοφρουράς, στον οποίο έγινε μια απλή πειθαρχική επίπληξη. Τα αιτήματα των απεργών δεν ικανοποιήθηκαν ποτέ και η εργοδοσία προχώρησε σε εκτεταμένες απολύσεις, αντικαθιστώντας τους με μη συνδικαλισμένους εργάτες. Ωστόσο,δε σταμάτησε να απασχολεί δεκάδες παιδιά ως εργάτες των ανθρακωρυχείων…

https://www.youtube.com/watch?v=FyxhSKwH54M

 …εν κατακλείδι

Οι προαναφερθείσες απεργιακές κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο σηματοδότησαν τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και την αντίσταση στην αυθαιρεσία του εργοδότη. Οι εορτασμοί της 1ης Μαΐου τελούνται κάθε χρόνο σε πάμπολλες χώρες , με τη συγκεκριμένη ημερομηνία να αποτελεί ημέρα μνήμης και απόδοσης φόρου τιμής στα θύματα των συγκρούσεων. Αδιαμφισβήτητα, έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα προόδου από τη μέρα εκείνη του 1889. Οι εργαζόμενοι εμφανίζονται λιγότερο φοβισμένοι να παλέψουν για τα δικαιώματά τους και το νομοθετικό πλαίσιο μοιάζει να περιλαμβάνει τα περισσότερα εξ αυτών. Η εν λόγω παραδοχή , πάντως, δε σημαίνει πως ο αγώνας σταματά εδώ. Ειρηνικά και στωικά, ας εργαστούμε για κάθε βήμα προόδου που μπορούμε να επιτύχουμε.

Βιβλιογραφία

• «Ένοχοι και Αθώοι» , Μηχανή του χρόνου
• Καραγιάννης Γιάννης, «Τα λαυρεωτικά “καθρέφτης” της Ελλάδας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα»
• Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας
• http://www.sonic.net/~figgins/generalstrike/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page 
• http://tvxs.gr
• https://www.sansimera.gr/