Περί ποιήσεως: Άννα Γρίβα και Λένα Καλλέργη:Επιχειρώντας μια καταβύθιση στα λογοτεχνικά άδυτα, δύο αξιόλογες και φερέλπιδες νέες ποιήτριες, η Άννα Γρίβα και η Λένα Καλλέργη, κατέθεσαν τις απόψεις τους σχετικά με την ιδιάζουσα αυτή τέχνη της ποιήσεως αλλά και την απροσδιόριστη φύση της. Δύο διαφορετικά μα και συγκοινωνούντα ποιητικά μονοπάτια συναντιούνται και απολήγουν σε μια από κοινού διερεύνηση του ποιητικού καθώς και μια απόθεση των αυθεντικών καλλιτεχνικών εμπειριών που συνέλεξαν μέσα από την ποιητική ενασχόληση με την πραγματικότητα ή την πραγματική ενασχόληση με την ποίηση. Η συνεισφορά τους ανεκτίμητη και το πεδίο της ποιήσεως αχαρτογράφητο, μα γοητευτικό… παρακολουθείται να ανασυντίθεται και να αναδιαμορφώνεται μέσα από  τα μάτια των δύο ποιητριών και κοινωνών της ποιητικής χάρης.

Φυσικά, δεν θα μπορούσα να παραλείψω το θερμό ευχαριστήριο προς τις κυρίες Α. Γρίβα και Λ. Καλλέργη για την συνεργασία και διευρυμένη οπτική που μου χάρισαν ως προς τον τομέα της ποιητικής ουσίας και έκφρασης.

 Σ. Τσιμοπούλου: Τι έχουν οι λέξεις που δεν το έχει η ζωή; Εσείς γιατί προστρέχετε στην «τέχνη της Ποιήσεως»;

Α. Γρίβα: Οι λέξεις έχουν τη δύναμη των επικλήσεων, την αρμονία της μουσικής, το παράπονο των προσευχών, την τρυφερότητα των εξομολογήσεων. Οι λέξεις είναι εύθραυστες σαν τις μύχιες σκέψεις, αιώνιες σαν τους μύθους που αφηγούνται και όμορφες, όταν εκφράζουν μια καθαρή ψυχή. Προστρέχω στην ποίηση για να ξορκίσω το κακό και για να ζεστάνω το καρβουνάκι που έχουμε μέσα μας και πάντα σιγοκαίει…

Λ. Καλλέργη: Οι λέξεις είναι κομμάτια της ζωής. Είναι όψεις της ζωής και κώδικές της. Στην τέχνη της ποίησης βρίσκω τρόπους να κατανοώ, να αισθάνομαι, να επικοινωνώ ένα βαθύτερο στρώμα εμπειριών, εικόνων και επιθυμιών. Δημιουργώ και κάτι που μπορώ να προσφέρω, είτε είναι ένα στήριγμα για σύννεφα, είτε ένας δρόμος για να ξαναβρούμε τα παγωμένα και σπασμένα κομμάτια του εαυτού μας.  Η ποίηση φέρνει μέσα της μια ευκαιρία για να κεντριστεί και να δυναμώσει η φαντασία, άρα και η ελπίδα και η ευχαρίστηση της ζωής μας.

 Σ. Τσιμοπούλου: Κινδυνεύει όποιος δεν διαβάζει;

Α. Γρίβα: Κινδυνεύει, όποιος δεν αναρριγά μπρος στην ομορφιά και την καθαρότητα που μπορεί να πλέξει η τέχνη του ανθρώπου. Υπάρχουν βιβλία που κράτησαν δυνατή τη σπίθα της σκέψης ακόμη και μέσα σε σκοτεινούς αιώνες και σε αυτά τα βιβλία οφείλουμε αγάπη και σεβασμό.

Λ. Καλλέργη: Όχι απαραίτητα. Ωστόσο, αν διαβάζει, έχει πολύ περισσότερα όπλα και διεξόδους, και είναι πιο πλούσιος. Είναι, ίσως, και πιο ευτυχισμένος. Εξαρτάται όμως από το πώς διαχειρίζεται κανείς το διάβασμα που κάνει ή δεν κάνει, τι επιλέγει, τι νόημα του δίνει ή του αφαιρεί.

Σ. Τσιμοπούλου: Ποιοι οι αγαπημένοι σας ποιητές-λογοτέχνες;

Α. Γρίβα: Η αρχαία κλασική γραμματεία, μήτρα όλης της λογοτεχνίας και οι ποιητές και ποιήτριες της ιταλικής Αναγέννησης.

Λ. Καλλέργη: Αγαπώ πολλούς λογοτέχνες. Ας αναφέρω εδώ τον Ίταλο Καλβίνο, τον Οκτάβιο Πας, τον Θερνούδα, πάρα πολλούς αγγλόφωνους ποιητές, τελευταία τον David Harsent, ας πούμε, και Έλληνες, φυσικά, απολαμβάνω πάντα τον Εγγονόπουλο – μου είναι δύσκολο να απαντώ σε τέτοιες ερωτήσεις, είναι σαν να αναδύονται ξαφνικά όλοι μαζί και να μπλοκάρω.

Άννα Γρίβα
Άννα Γρίβα

Σ. Τσιμοπούλου: Πώς εκλαμβάνει ένας ποιητής τον εαυτό του; Πώς αυτοπροσδιορίζεται;

Α. Γρίβα: Επί αυτού υπάρχουν τόσες απαντήσεις όσοι και οι ποιητές. Στην Αναγέννηση για παράδειγμα κάποιοι θεωρούσαν τον ποιητή φιλόσοφο, άλλοι τραγουδιστή των παθών του ανθρώπου και άλλοι προφήτη. Μάλλον ο πραγματικός ποιητής είναι όλα αυτά μαζί: ας σκεφτούμε τον Όμηρο ή τον Δάντη… Άλλωστε ο σπουδαίος Ιταλός ουμανιστής Cristoforo Landino έλεγε ότι ο Θεός είναι ο μέγιστος ποιητής και ο κόσμος το ποίημά του.

Λ. Καλλέργη: Καθένας με διαφορετικό τρόπο, φαντάζομαι. Η ποίηση μπορεί να λειτουργήσει για έναν άνθρωπο ως πυρήνας, κεντρικός άξονας και βασικός τρόπος για να καταλαβαίνει τη ζωή. Κάπως έτσι λειτουργεί για μένα.

Σ. Τσιμοπούλου: Ποια η στάση σας ως ποιήτρια απέναντι στην πραγματικότητα και γενικότερα ποια είναι η σχέση της ποίησης με την εκάστοτε πραγματικότητα;

Α. Γρίβα: Για μένα η πραγματικότητα είναι πολυσύνθετη και ο άνθρωπος με τις περιορισμένες αισθήσεις του προσπαθεί να την αντιληφθεί και να την καταλάβει. Ίσως όμως είναι ελάχιστο αυτό που φθάνει σε εμάς και τα πιο σημαντικά λανθάνουν. Η ποίηση έχει το προνόμιο της φαντασίας, που μέσα στις άπειρες εκδοχές και δυνατότητές της, ίσως δίνει κάποτε και τις ορθές απαντήσεις για τη μυστική αλήθεια του κόσμου.

Λ. Καλλέργη: Η πραγματικότητα και η ποίηση μπορεί να τσακώνονται μερικές φορές, η εμπειρία μου όμως είναι ότι η μία γεννά την άλλη, και πάλι από την αρχή.

 Σ. Τσιμοπούλου: Ορμώμενη από την περιρρέουσα κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα εγείρονται ερωτήματα όπως αυτό του Μ. Μπρεχτ: Τον καιρό της φρίκης θα τραγουδάμε ακόμα;

Α. Γρίβα: Όχι, σε εμένα τουλάχιστον δεν εγείρεται το ερώτημα του Μπρεχτ, διότι πιστεύω ότι ο άνθρωπος θα τραγουδά πάντα, είναι η ίδια του η αναπνοή που ζητά το τραγούδι, για να καθαίρει τον πόνο και τη φθορά.

Λ. Καλλέργη: Θα τραγουδάμε.

Σ. Τσιμοπούλου: Ευνοεί η σύγχρονη εποχή την καλλιτεχνική εποχή;

Α. Γρίβα: Κάθε εποχή εγείρει τη δημιουργία, διότι ο άνθρωπος εκ φύσεως είναι δημιουργός. Όσο θα υπάρχουν τα βαθύτερα αναπάντητα ερωτήματα της ύπαρξης, ο άνθρωπος θα προσπαθεί να σμιλέψει τις απαντήσεις του και την προσωπική του κατεύθυνση στη ζωή με τρεις τρόπους: τη δημιουργία, την προσφορά στον συνάνθρωπο και την αγάπη.

Λ. Καλλέργη: Ο καλλιτέχνης που είναι να δημιουργήσει, θα το κάνει, σε όποια εποχή κι αν ζει.

Σ. Τσιμοπούλου: Τι σας εμπνέει;

Α. Γρίβα: Το μυστήριο του ερχομού μας στον κόσμο, η επαφή μας με το αόρατο, η δυνατότητα του ανθρώπου να αγγίζει πράγματα αιώνια, η αναμόρφωση της ζωής με θεμέλιο την αγάπη.

Λ. Καλλέργη: Η φύση, ο κόσμος, τα λόγια των ανθρώπων, τα ζώα, οτιδήποτε.

Λένα Καλλέργη
Λένα Καλλέργη

 Σ. Τσιμοπούλου: Ένα ποίημα τελειώνει ή εγκαταλείπεται; Αν ισχύει το πρώτο, πώς γνωρίζετε ότι ένα ποίημα έχει ολοκληρωθεί;

Α. Γρίβα: Λίγα ποιήματα τελειώνουν, τα περισσότερα εγκαταλείπονται. Όταν ένα ποίημα ολοκληρώνεται στο λέει το ίδιο: σαν να υπάρχει κάπου έτοιμο και εγώ απλά το καταγράφω και ύστερα δεν μπορώ να προσθέσω τίποτε άλλο σε αυτό. Συνήθως τελειώνουν τα ποιήματά μου με μια μεγάλη νίκη της μαγείας έναντι του “ρεαλισμού”.

Λ. Καλλέργη: Υπάρχουν ποιήματα που τελειώνουν και άλλα που εγκαταλείπονται. Μπορεί να ξέρουν καλύτερα από μένα σε ποιο στάδιο βρίσκονται. Γι’ αυτό τους δίνω πάντα χώρο και χρόνο για να μου μιλήσουν. Τα επεξεργάζομαι πολύ, μετά τα αφήνω. Μερικά τελειώνουν και με την πρώτη γραφή. Δεν είναι όλα τα ποιήματα ίδια.

 Σ. Τσιμοπούλου: Διδάσκεται η ποίηση;

Α. Γρίβα: Κατακτάται με κοπιαστική τριβή και με την ακούραστη ελπίδα να επέλθει έστω για μια στιγμή στον νου και στην ψυχή το μυστηριώδες φως που φτιάχνει το ποίημα. Κάποιοι βέβαια, όπως οι μεγάλοι κλασικοί, ζήσαν σε μια διαρκή φώτιση, απ’ την οποία εμείς συλλαμβάνουνε λίγα ψίχουλα ήλιου.

Λ. Καλλέργη: Η ποίηση είναι τέχνη και κομμάτια της μπορούν να διδαχθούν. Όποιος εργάζεται για την ποίηση σαφώς και λαμβάνει διδασκαλία, είτε είναι με τη μορφή διαβασμάτων και πειραματισμών είτε με τη μορφή μαθημάτων, συζητήσεων κτλ. Διδάχθηκα με πολλούς τρόπους και φυσικά εξακολουθώ να μαθαίνω. Παρακολούθησα και μαθήματα που με βοήθησαν πολύ στο να δέχομαι κριτική και να οξύνω το δικό μου κριτήριο. Η περιέργεια και η αγάπη μου για την ποίηση με οδηγούν συνεχώς σε νέους δρόμους.

Σ. Τσιμοπούλου: Ποια η γνώμη σας για την επικράτηση του Λογοτεχνικού Κανόνα; Περιορίζει ή απελευθερώνει τους επίδοξους ποιητές και λογοτέχνες;

Α. Γρίβα: Ο Κανόνας είναι για μένα τα έργα που επεβίωσαν στην αιωνιότητα. Αυτά δίνουν το μέτρο και όποιος το έχει στο μυαλό του καλά πράττει. Η ποίηση είναι ένας ωκεανός θαυμάτων κι εμείς θα ικετεύουμε πάντα για μια σταγόνα του.

Λ. Καλλέργη: Ο Κανόνας έχει κάποια πρακτική χρησιμότητα. Όπως κάθε πράγμα που συντάσσεται με βάση ορισμένα κριτήρια, δεν μπορεί παρά να αφήνει στην άκρη κάποιους δημιουργούς και να ευνοεί άλλους. Ας έχουμε αυτό υπόψη μας για να μην τον αντιμετωπίζουμε ως τον απόλυτο οδηγό για τη λογοτεχνία.

 Σ. Τσιμοπούλου: Αρκεί να «κάνουν οι λέξεις έρωτα» για να γεννηθεί ένα ποίημα;

Α. Γρίβα: Ίσως αυτή η φράση μπορεί να λειτουργήσει σαν μια επιτυχής μεταφορά για τη δύναμη της ποίησης. Επιτυχές είναι το ποίημα που έχει αποκτήσει τις κοσμογονικές και αναγεννητικές λειτουργίες του έρωτα…

Λ. Καλλέργη: Μερικές φορές αρκεί απλά να κοιταχτούν.

 Σ. Τσιμοπούλου: Όσον αφορά τις τελευταίες σας συλλογές, ποιο ποίημα θα επιλέγατε να μας  παραθέσετε;

Α. Γρίβα:
                                                           ΕΙΣ ΑΤΟΠΟΝ 

Ποιο είναι του φόβου το ξεδίψασμα;

Πώς μετριέται το βάρος της ανάσας;

Πώς να γυρίσει μια απουσία

σε χάδι θεοβρεχούμενο;

Ποιο μέρος επί γης

κρατά τον άνθρωπο στο ύψος του

και τη γραφή στην άμμο;

 

Τι χρώμα έχει ο θάνατος

τι χώμα έχει ο ύπνος;

Από νεράκι σε νερό

το τρυφερό σκορπίζει;

Σκουπίζει η τρέλα το μυαλό

για να γλιστρά αθόρυβα;

 

Ο χρόνος τέμνει κάθετα

ή σφάζει την ακτίνα μας;

Μήπως το αίμα εφάπτεται

κι αλλάζει καρωτίδες;

Έχει υπόλοιπο η θλίψη

ή τέλεια διαιρείται

πριν μας προσθέσει στο σκοτάδι;

Λ. Καλλέργη: Ένα ποίημα από τη συλλογή που ετοιμάζω.

Περιουσία

Ό,τι είχα, το έκρυψα

βαθιά στα σύννεφα.

 

Τα παλιά μου τετράδια,

τα φτερά από τετράποδα,

το καχύλι – απολίθωμα.

 

Αλλάζουν συνεχώς τα υπάρχοντά μου

στον ουρανό πληθαίνουν και σκορπίζονται

με τη βροχή μού επιστρέφουν αμύθητα.

 

 Ποτέ δεν ξέρω τι θα μου δοθεί

κι έχω όλον τον καιρό δικό μου.

 

Σ. Τσιμοπούλου: Και πάλι αναφορικά με τις τελευταίες σας συλλογές, γιατί επιλέξατε αυτή την ευρύτερη θεματική;

Α. Γρίβα: Η θεματική της τελευταίας μου συλλογής είναι το μεταίχμιο των δύο κόσμων, του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών και το σμίξιμό τους, η μυστική επαφή τους.

Λ. Καλλέργη: Με απασχολεί η μετακίνηση, το ταξίδι, η αλλαγή, η μεταφορά στο σώμα και στη γλώσσα. Αυτό επεξεργάζομαι στο δεύτερο βιβλίο μου.

 Σ. Τσιμοπούλου: Κ. Γρίβα, παρομοιάζετε τη «μνήμη» με «τρελό πουλί» που «ερωτεύεται πάντα τους απόντες» (Έτσι είναι τα πουλιά, Γαβριηλίδης,2015). Αυτό είναι ευχή ή κατάρα; Η λήθη είναι μήπως το αντίδοτο-αντίβαρο;

Άννα Γρίβα - Έτσι είναι τα πουλιά, Εξώφυλλο ποιητικής συλλογής
Άννα Γρίβα – Έτσι είναι τα πουλιά, Εξώφυλλο ποιητικής συλλογής

Α. Γρίβα: Η αληθεία, αν σκεφτούμε με βάση την ετυμολογία της λέξης, είναι η άρνηση της λήθης. Επομένως, μόνο η μνήμη οδηγεί στην αλήθεια. Και η μνήμη έχει κάτι μαγικό, μας ενώνει ακόμη και με αυτούς που είναι χαμένοι για πάντα…

 Σ. Τσιμοπούλου: Κ. Καλλέργη, το ποίημά σας «Μετά» ξεκινά με την φράση «Μετά θα γίνω άμμος».  Όμως ποιο είναι το κόστος –αν θεωρείται κόστος- για να μετατραπεί η ύπαρξη μας σε άμμο;

Κήποι στην Άμμο, Λένα Καλλέργη
Κήποι στην Άμμο, Λένα Καλλέργη

Λ. Καλλέργη: Για να γίνω άμμος μετά, μαζί με όλα αυτά που περιέχει, πρέπει να έχω ζήσει πριν. Αν είναι κόστος η ζωή.

 

 

Προηγούμενο άρθροNέα βιβλία από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης
Επόμενο άρθρο90 χρόνια Μίκης Θεοδωράκης – Αφιέρωμα από την Κ.Ο.Α.