Ο Παρθενώνας, όπως φαίνεται από τα ΠροπύλαιαΟ Παρθενώνας είναι φορτωμένος μνήμες. Είναι το φως που συμβολικά οδήγησε την ανθρωπότητα στις μεγάλες πνευματικές της κατακτήσεις, οπτικοποιώντας την μοναδική στην ιστορία εξύψωση του ανθρώπινου πνεύματος που συντελέστηκε τα πενήντα έτη που χωρίζουν το τέλος των Μηδικών πολέμων από την καταστροφική Πελοποννησιακή σύρραξη.
Ο ναός αφιερωμένος στην προστάτιδα θεά της ομώνυμης πόλης, φτιάχτηκε για να υμνεί το μεγαλείο της Αθήνας για πάντα. Είναι το όραμα ενός χαρισματικού πολιτικού, εμπνευστή του “Επιταφίου”, οραματιστή του Μέτρου, της Λογικής, της Φιλοκαλίας.

Ο Παρθενώνας είναι μια ιδέα. Και ως τέτοια προκαλεί ρίγη συγκίνησης στους απανταχού θαυμαστές της Δυτικής κουλτούρας. Είναι όμως και κάτι ακόμα. Γιατί ως ιδέα μπορεί να τον αποδεχθείς ή να τον απορρίψεις. Να αδιαφορείς ή να αισθάνεσαι το βάρος του από πάνω σου σα δαμόκλειο σπάθη. Τι είναι εντέλει αυτό που κάνει ένα δωρικό ναό με ιωνικές πινελιές τόσο ακαταμάχητο ανεξαρτήτως κουλτούρας, ή συναισθηματισμών; Που τον κατατάσσει στην κορυφή των ανθρώπινων δημιουργημάτων; Είναι σαφέστατα η αρχιτεκτονική του υπεροχή…

Αντίγραφο του Παρθενώνα στο Νάσβιλ των ΗΠΑ. Ο αυθεντικός παραμένει πάντα ανεπανάληπτοςΤα μνημεία της Αθηναϊκής ακρόπολης γενικότερα και ο Παρθενώνας ειδικότερα υπέστησαν αμέτρητες μετατροπές, κλοπές, βανδαλισμούς και συντηρήσεις στους είκοσι πέντε αιώνες που χωρίζουν το δυσοίωνο σήμερα από το “Χρυσό Αιώνα” του Περικλή. O περίπτερος, αμφιπρόστυλος ναός της Αθηνάς κτίστηκε ανάμεσα στο 447 και το 438, με τα εξαίσια γλυπτά του να ολοκληρώνονται μόλις έξι χρόνια μετά. Ο Παρθενώνας ήταν εξολοκλήρου από λευκό πεντελικό μάρμαρο, με αρκετά εκτεταμένη ωστόσο χρήση χρώματος. Ο μεγαλειώδης ναός συνοψίζει ευφυώς όλα εκείνα τα χαρίσματα που είχε (ή που πίστευε ότι έχει) η Αθηναϊκή (και καθόλα ιμπεριαλιστική) δημοκρατία. Ας δούμε κάποια από τα αδιαφιλονίκητα εκείνα σχεδιαστικά προτερήματα του αδιάλειπτου παρατηρητή της πόλης μας:

 

Οπτικές εκλεπτύνσεις


Οι διαστάσεις του δεν παίζουν τόσο ρόλο, όσο η αρμονία και οι αναλογίες του. Ο Παρθενώνας δεν επιβάλλεται στον παρατηρητή με το μέγεθος. Καταρχήν είναι τοποθετημένος σε τέτοια γωνία και θέση, ώστε όποιος εισέρχεται από τα Προπύλαια να έχει μια συνολική αντίληψη του κτηρίου στις τρεις διαστάσεις του και όχι μόνο της πρόσοψης. Η διάμετρος των κιόνων στην επαφή τους με το στυλοβάτη ακολουθεί το μέτρο παλαιότερων δωρικών ναών, με τις γωνιακές κολώνες να είναι ελαφρώς παχύτερες και τη χρήση της έντασης έως τα 2/5 της κολώνας, όπου αρχίζει και λεπταίνει. Ο εμβάτης όμως (modulus) που κανονίζει τις σχέσεις των επιφανειών αποτελεί καινοτομία και δίνεται από τον τύπο: 4 : 8 + 1 = 4 : 9. Αρμονική αντιπαράθεση δηλαδή δύο επιφανειών νοείται όταν η μία είναι διπλάσια της άλλης και κάτι παραπάνω. Αυτό υπάρχει παντού πάνω στον Παρθενώνα, όπως και στο συνομήλικό του ναό του Ηφαίστου, σε αντίθεση με άλλα αρχαϊκότερα και πιο βαριά κτίσματα. Το βλέπουμε για παράδειγμα στο ύψος του σε σχέση με το πλάτος του, όπως και στον αριθμό των κιόνων. Οι οχτώ κολώνες των στενών πλευρών σε σχέση με τις δέκα επτά των μακρών. Όσον αφορά τώρα στις θεωρίες που θέλουν την ανατολική και τη δυτική όψη του κτηρίου να εγγράφονται μαζί με τα αντίστοιχα αετώματα σε ορθογώνια που διατηρούν τις αναλογίες της, συνήθους στη φύση και συνώνυμο της αρμονίας χρυσής τομής, οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι μάλλον πρόκειται για φήμες, μιας και κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί.

Γράφημα που αναπαριστά καθ΄υπερβολή τις καμπύλες του ΠαρθενώναΕπιπλέον, ο θριγκός του ναού της Παλλάδας είναι μόλις το ένα τρίτο του ύψους των κιόνων, με αποτέλεσμα το μικρότερο φορτίο να συνεπάγεται και λεπτότερους κίονες. Ο Παρθενώνας μοιάζει απλά να εξουδετερώνει το βάρος της ύλης. Τα αρχιτεκτονικά του μέλη είναι ανάλαφρα και μυώδη ταυτόχρονα, ο εχίνος των κιονοκράνων ευγενικός και χυμώδης. Η υπέροχη ζωντάνια του περήφανου και σπάνιου για την ελληνική ενδοχώρα οκτάστηλου αυτού ναού έγκειται στην συνειδητή όσο και απόλυτη απόκλιση όλων των γραμμών από την ευθεία. Οι κολώνες των εξωτερικών κιονοστοιχιών κλίνουν προς τα μέσα, με τις γωνιακές να αποκτούν διαγώνιο κλίση, έτσι ώστε όλος ο ναός να σχηματίζει μια νοητή πυραμίδα ύψους 1782 μέτρων, με το γείσο να αποκτά μια σαφώς αντίρροπη τάση, ξαναγυρνώντας το βλέμμα στη γη και τον άνθρωπο. Ο Παρθενώνας παραμένει πάντα μια “δοκός επί στύλων” κατασκευή, εξαιρετικά αέρινη όμως, που πάλλεται και την ίδια στιγμή στέκει αγέρωχη. Οι πολυσυζητημένες καμπύλες του μνημείου δεν έχουν σκοπό να διορθώσουν κάποια οπτική απάτη που κάνει την ευθεία να φαίνεται κοίλη από απόσταση, όπως πολλοί νομίζουν. Η απόκλιση είναι συνειδητή, με το ψηλότερο σημείο της κύρτωσης να βρίσκεται στο κέντρο του ναού. Έτσι ο Παρθενώνας γίνεται ένας ζωντανός οργανισμός σε κίνηση που αναπνέει, κάτι που εύκολα διαπιστώνει κανείς ακόμα και σήμερα κοιτώντας το καταπονημένο μνημείο. Ο Παρθενώνας έχει κερδίσει επάξια τη θέση του στην κορυφή της ανθρώπινης διάνοιας και δεν είναι διόλου τυχαίο που ένας οργανισμός όπως η UNESCO, με τη βαριά αποστολή που έχει αναλάβει, επέλεξε το σπουδαίο αυτό ναό ως σύμβολο…

 

Προηγούμενο άρθροΣτην Αθήνα για πρώτη φορά η Agnès Jaoui για να παρακολουθήσει το έργο της “Κουζίνα και εξαρτήσεις” στο θέατρο Σημείο
Επόμενο άρθροMan at sea