Τα γεγονότα της ζωής του Ιησού Χριστού αποτελούν ορόσημο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στην ουσία, η ζωή, τα έργα, ο θάνατος και η ανάσταση του θεανθρώπου, οδήγησαν στη γέννηση μιας θρησκείας, που άλλαξε τη μοίρα του κόσμου, όπως ήταν γνωστός μέχρι τότε. Πόσο εύκολο είναι να αποδοθεί όλο αυτό σε μία ταινία; Καθόλου. Πόσο δελεαστικό; Πολύ. Γι’ αυτό και δεν είναι λίγες οι κινηματογραφικές μεταφορές της ιστορίας του Ιησού Χριστού, όπως καταγράφηκε από τα Ευαγγέλια και διασώζεται μέχρι σήμερα. Το κλίμα των ημερών επιβάλει μια σύντομη ανασκόπηση των σημαντικότερων εξ αυτών των ταινιών, ξεκινώντας με σειρά παλαιότητας.
“The King of Kings”
Πρώτος σταθμός το έτος 1927. Ο Σεσίλ ντε Μάιλ θα δημιουργήσει μια ατμοσφαιρική απόδοση της ζωής του Χριστού στο ασπρόμαυρο φόντο του βουβού κινηματογράφου, εστιάζοντας στον ειρηνικό αγώνα του θεανθρώπου απέναντι στην τότε καταδυναστευτική στάση της θρησκευτικής και της πολιτικής εξουσίας απέναντι στο λαό. Στο ρόλο του Χριστού βρέθηκε ο Χένρι Μπάιρον Γουόρνερ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σεσίλ ντε Μάιλ έδειξε και στη συνέχεια της καριέρας του το ενδιαφέρον του για ταινίες θρησκευτικού περιεχομένου, σκηνοθετώντας τις υπερπαραγωγές «Σαμψών και Δαλιδά» (1949) και «Οι Δέκα Εντολές» (1956).
“King of King”
Θα μεταφερθούμε στο 1961. Το φιλμ του Νίκολα Ρέι ήταν επικό, μια ιστορική δραματική ταινία, που ακολουθούσε την κλασική αφήγηση της ζωής του Χριστού, τον οποίο υποδυόταν ο Τζέφρι Χάντερ. Η ταινία παραμένει πιστή στα γεγονότα όπως είναι ευρέως γνωστά, δίνοντας τον αέρα που χαρακτηρίζει ανάλογα θρησκευτικά φιλμ της δεκαετίας του ’55-’65. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν τον Χάντερ, ο ρόλος ήταν ανάμεσα σε μεγάλα ονόματα, όπως οι Ρίτσαρντ Μπαρντον, Κιθ Μίτσελ, Πίτερ Κάσινγκ, Κρίστοφερ Πλάμερ και Μαξ Φον Σίντοφ, ωστόσο, η συνεργασία δεν προχώρησε με κανέναν από αυτούς.
«Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο»
Στη δεκαετία του 1960, οι θρησκευτικές ταινίες βρίσκονταν στο απόγειό τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι θα σκηνοθετήσει το 1964 μέσα από τη δική του εκδοχή τα γεγονότα της ζωής του Χριστού, όπως αυτά καταγράφηκαν από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο. Ο Παζολίνι επιλέγει το λόγο του Ματθαίου, απλό, λιτό, καίριο, χωρίς στολίδια και λογοτεχνικές εξάρσεις, στοχεύοντας στη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια των αφηγούμενων γεγονότων. Όλη η ταινία συνίσταται από σκηνές άμεσης ανάπλασης που ανταποκρίνονται στην άποψη του πιστού Ματθαίου, που ο άθεος, αλλά θρησκευόμενος Παζολίνι καταγράφει εύπιστα χωρίς να κρίνει. Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ το 1966 και στο ρόλο του Ιησού βρέθηκε ο Ισπανός, Ενρίκε Ιραζόκι.
“The Greatest Story Ever Told”
Μόλις ένα χρόνο μετά, το σκηνοθετικό τρίο, αποτελούμενο καταρχήν, από τον Τζορτζ Στίβενς, αλλά και τους Ντέιβιντ Λιν-Ζαν Νεγκουλέσκο, θα παρουσιάσει στη μεγάλη οθόνη το “The Greatest Story Ever Told”. Η ταινία θα επιδείξει σημαντική ποιότητα σε χρώματα, φωτογραφία, όπως και μουσική, γεγονός που θα την οδηγήσει σε 5 υποψηφιότητες στις ανάλογες κατηγορίες των βραβείων Όσκαρ. Ωστόσο, η αφήγηση δεν θα πρωτοτυπήσει, με αποτέλεσμα να μην σημειώσει την αντίστοιχη επιτυχία που έθρεψαν οι συντελεστές της, έχοντας και τον Μαξ Φον Σίντοφ στο ρόλο του Ιησού.
«Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ»
Το 1977 ο Φράνκο Τζεφιρέλι δημιούργησε την τηλεοπτική μίνι σειρά «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ», η οποία αποτελεί ίσως τη γνωστότερη και λαοφιλέστερη οπτική απόδοση της ζωής του Χριστού. Οι λόγοι γι’ αυτό ήταν πολλοί. Αρχικά, το λαμπερό καστ σε πρωταγωνιστικούς και δευτερεύοντες ρόλους, που απαρτιζόταν από ονόματα όπως οι Έρνεστ Μπορντγκάιν, Ολίβια Χάσεϊ, Αν Μπάνκροφτ, Ροντ Στάιγκερ, Κρίστοφερ Πλάμερ, Λόρενς Ολίβιε, Ίαν ΜακΣέιν, Κλαούντια Καρντινάλε. Έπειτα, η συναισθηματική μεταφορά των γεγονότων, η οποία σκόρπισε ρίγη συγκίνησης στο κοινό, ένα πρότζεκτ που χρειάστηκε περίπου 4 χρόνια να ολοκληρωθεί και είχε γυρίσματα σε αυθεντικούς χώρους. Τέλος, η ερμηνεία του Ρόμπερτ Πάουελ στο ρόλο του Χριστού, που αναμφισβήτητα αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά στη μνήμη των θεατών, έστω και αν στον ίδιο τον ηθοποιό δεν έφερε ανάλογη συνέχεια στην καριέρα του. Η μίνι τηλεοπτική σειρά, ήρθε ως ενιαία ταινία στην Ελλάδα στους κινηματογράφους.
«Ο Τελευταίος Πειρασμός του Χριστού»
Καλύτερη τύχη από την καριέρα του Πάουελ, είχε αυτή του Γουίλιαμ Νταφόε, ο οποίος το 1988 έπαιξε τον Ιησού Χριστό για λογαριασμό του Μάρτιν Σκορτσέζε στην ταινία «Ο Τελευταίος Πειρασμός». Η ταινία, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, κέρδισε τις εντυπώσεις, παρουσιάζοντας την απλότητα με την οποία ο Χριστός αντιμετώπιζε τις δυσκολίες της ζωής, έστω και αν γνώριζε πως οδηγείται σταδιακά στη θανάτωση. Η υψηλή συγγραφική πένα του Έλληνα στοχαστή και συγγραφέα συναντήθηκε με την αναγνωρισμένη κινηματογραφική ματιά του Σκορτσέζε και το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί την ιδανική ευκαιρία για παραγωγικό προβληματισμό.
“Mary, Mother of Jesus”
Θετική για την καριέρα του, αν και όχι εξίσου επιτυχημένη όπως στην περίπτωση του «Πειρασμού» του Νταφόε, ήταν και η ερμηνεία του Κρίστιαν Μπέιλ στο ρόλο του Χριστού το 1999 στη τηλε-ταινία “Mary, Mother of Jesus”. Η ταινία του Κέβιν Κόνορ περιστρέφεται γύρω από τη ζωή της Μαρίας, της μητέρας του Ιησού, δείχνοντας την ιστορία από την πλευρά της μάνας που βλέπει ότι απειλείται ο γιος της με θάνατο. Ο Κρίστιαν Μπέιλ θα κάνει τη δική του προσπάθεια να αποδώσει το ρόλο, ένα χρόνο πριν γίνει ευρέως γνωστός με το “American Psycho”.
“The Miracle Maker”
Πέρα από τον κλασικό κινηματογράφο, η ζωή του Χριστού έχει μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη και μέσω animation έκδοσης, με καλύτερη όλων την ταινία “The Miracle Maker” των Ντέρεκ Χέις και Στάνισλαβ Σοκόλοβ του 2000. Σε ένα υποβλητικό anime με αυξημένη εκφραστικότητα, η εξιστόρηση ανατρέχει στους κυριότερους σταθμούς της ζωής του θεανθρώπου από τη γέννηση μέχρι την Ανάσταση. Στην ταινία χαρίζουν τις φωνές τους, μεταξύ άλλων, οι Ρέιφ Φάινς, Τζούλι Κρίστι, Γουίλιαμ Χαρτ, Άλφρεντ Μολίνα και Ίαν Χολμ.
«Τα Πάθη του Χριστού»
Παρά την τεράστια άνθιση των ταινιών για τη ζωή του Χριστού, με μεταφορές σε τηλεόραση και κινηματογράφο, όλα τα προηγούμενα χρόνια πριν τη δεκαετία το 2000, η παραγωγή έπαψε να είναι το ίδιο ανθηρή με την αλλαγή της χιλιετίας. Σχεδόν μοναδική ταινία που μιλά για τον Ιησού είναι «Τα Πάθη του Χριστού» του Μελ Γκίπσον το 2004. Βέβαια, το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για την πιο επίμαχη και σίγουρα, την πιο φιλοσοφημένη έκδοση των γεγονότων της ζωής του Χριστού. Αφενός, η σκληρότητά της στις σκηνές των βασανιστηρίων, σε συνδυασμό με τη σαφή ενοχοποίηση της τότε Εβραϊκής εξουσιαστικής κοινότητας έκαναν την ταινία αντιπαθή, συγχρόνως, σε πολλούς Χριστιανούς και ακόμα περισσότερους Εβραίους. Αφετέρου, η απόδοση της ανθρώπινης πλευράς του Υιού του Θεού, μέσα από το αντιθετικό σύμπλεγμα των συναισθημάτων του φόβου για το θάνατο και της θέλησης για ζωή, έγιναν αφορμή για σκέψη και επαναδιατύπωση του νοήματος της ιστορίας του Χριστού. Στο πρωταγωνιστικό ρόλο βρέθηκε ο Τζιμ Καβίζιελ, με τη Μόνικα Μπελούτσι να εμφανίζεται ως Μαρία Μαγδαληνή, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η ταινία είναι γυρισμένη στα Αραμαϊκά, τα Λατινικά και τα Εβραϊκά, καταγράφοντας παράλληλα μεγάλη εισπρακτική επιτυχία.
H σκηνή της προσευχής στο όρος των Ελαιών από «Τα Πάθη του Χριστού»
