Οπερέττα στο Εθνικό Θέατρο-Rex: Κριτική της παράστασης

Ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει στο Εθνικό Θέατρο με την Οπερέττα (διασκευή του ιδίου και του Γιάννη Αστερή) με αφορμή την «Οπερέττα» του Βίτολντ Γκομπρόβιτς. Το «χρυσό» team της Γκόλφως (Καραθάνος-Αστέρης-Τριανταφύλλου-Τριανταφύλλου-Μπένετ) ήρθε, είδε, και παρέδωσε άλλο ένα σκηνικό αριστούργημα που με χαρά «κεντάει» άλλο ένα κεφάλαιο στην σύγχρονη ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου.

Το έργο του Πολωνού συγγραφέα Witold Gombrowicz καυτηριάζει τα ήθη της εποχής του, την ματαιοδοξία και τον βαυκαλισμό της αριστοκρατίας μ’ έναν πολύ χαρακτηριστικό τρόπο γραφής. Γραμμένο τη δεκαετία του ’60, το θέατρο έχει το ένα του πόδι στο Θέατρο του Παραλόγου και το άλλο στο ευρωπαϊκό μουσικό θέατρο. Ο κόμης Αρισταίος σχεδιάζει να αποπλανήσει την όμορφη Αλμπερτίνα. Η επιτυχία του σχεδίου του είναι η αρχή μιας αλληλουχίας απροσδόκητων και εξωφρενικών γεγονότων, όπου συνυπάρχουν η μόδα με την επανάσταση και αντιμάχονται η διαφθορά του ενδύματος με την αθωότητα της γύμνιας.

Στο άνοιγμα της αυλαίας, ο Χάρης Φραγκούλης ως κόμης Αρισταίος, κινείται αέρινα, επιδεικνύοντας τον υπερφίαλο χαρακτήρα του, μπροστά από το εντυπωσιακό σκηνικό της Ε. Παπαγεωργακοπούλου που αναπαριστά τα Ιμαλάια, δηλαδή τον «φυσικό» χώρο της αριστοκρατίας. Από δίπλα του, ο Μιχάλης Σαράντης, δείχνεται αντεραστής του έρωτά του για την Κοπέλα (Νάντια Κοντογεώργη). «Ποιος είμαι εγώ; Τι είμαι;!» αναφωνεί όλο έπαρση, για να γίνει σύντομα το ερώτημά του, υπαρξιακά τρομαχτικό. Ο Χάρης Φραγκούλης συναντά για δεύτερη φορά για φέτος, την έπαρση ενός Δον Ζουάν, μην φοβούμενος να τσαλακωθεί πέρα ως πέρα, με σκηνικό του συμπαίκτη τον Μιχάλη Σαράντη.

Οι υπηρέτες φορούν (τις διάσημες) πιθηκοκεφαλές σ’ ένα έξυπνο θεατρικό τέχνασμα, με τους αριστοκράτες στην εξέλιξη της παράστασης να γελοιοποιούνται και να «πιθηκίζουν» την γελοιότητά τους. Η Λυδία Φωτοπούλου ως Κόμισσα, περιφέρει την αίγλη του νεοπλουτισμού και την ξετσιπωσιά της ημιμάθειας. Ο βαρόνος σύζυγός της (Κώστας Μπερικόπουλος) λέει χαρακτηριστικά «Η μαμά μου είχε πει πως όλοι οι άνθρωποι έχουμε τον ίδιο κώλο αλλά αυτό δεν πρέπει να το μάθει η μπουρζουαζία. Τα χέρια, τα πόδια, το πρόσωπο μπορεί να μην είναι τίποτα, αλλά ο κώλος είναι η απόδειξη πως είμαστε ίδιοι, αν όχι κατώτεροι της πλέμπας».

Στην επίδειξη μόδας που στήνεται, ο μαιτρ της αισθητικής (Γαλήνη Χατζηπασχάλη) δηλώνει πως «η μόδα δεν είναι τα ρούχα, αλλά ο άνθρωπος» και διερωτάται που θα καταλήξει η μόδα και που θα βρίσκεται ο άνθρωπος σε λίγα χρόνια, σαν μία καρικατούρα τσεχωφικού χαρακτήρα. Ποιος είναι ο Τσέχωφ; Ποιος ζωγράφισε την Μόνα Λίζα; Τι σημασία έχει! Ο θίασος του Καραθάνου, είναι –όπως πάντα- ετοιμόλογος, πληθωρικός, διασκεδαστικός και αρμονικά δεμένος. Εδώ, περισσότερο από τους Όρνιθες, το καρναβαλικό στοιχείο δεν υπονομεύει τον λόγο, αλλά τον συμπληρώνει, για να διαμορφώσει ανάγλυφες εικόνες μίας κοινωνικής σάτιρας. Η παράσταση είναι πλούσια σε slap stick νούμερα, σκηνικές φάρσες, ατακαριστικό κείμενο και όλα αυτά σε μία ονειρική κατάσταση.

Αναπόσπαστο κομμάτι της Οπερέττας, όπως και κάθε έργου του Καραθάνου, η μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου. Πιάνο, κρουστά, σαξόφωνο, κοντραμπάσο, φλάουτο αλλά και κλαρίνο και γκάιντα, εξερευνούν τις ποιότητες του εκάστοτε μουσικού οργάνου για ν’ αφηγηθούν τον ελκυστικό πολωνικό κυκεώνα της ανθρώπινης γελοιότητας αλλά και των ανεξερεύνητων πόθων. Ο Άγγελος Τριανταφύλλου –με ανανεωμένο λουκ- σολάρει μάλιστα, ενώ στο φινάλε του έργου παίζει πιάνο, φορώντας το χαρακτηριστικό κοστούμι «γορίλλα». Η κίνηση της Αμαλίας Μπένετ, είναι η μισή δουλειά της παράστασης, με τους ηθοποιούς να μιμούνται πιθηκίζοντας τη γλώσσα του σώματος αριστοκρατών, ευγενών και επιφανειακών κοινωνικών στάτους, για να καταλήξουν «σωστά» πιθήκια να σκαρφαλώνουν τον λόφο του σκηνικού.

Πώς κατόρθωσαν ο Καραθάνος, η Παπαγεωργακοπούλου και ο θίασος της παράστασης να μην φαίνεται κιτς η παράσταση Οπερέττα παρά τις ζωόμορφες μάσκες, τα ολόσωμα κοστούμια, τον «εμετό» του καθηγητή, τον φυσιογνωμικά ετερόκλητο θίασο, και τις σχεδόν σαδομαζοχιστικές αναφορές εις βάρος των υπηρετών (ήταν δεμένοι με λουριά που ήλεγχαν οι κόμηδες); Μα φυσικά, ακούγοντας την ουσία των κωμικών οπερεττών και βλέποντας χωρίς ενδιάμεσα φίλτρα τους τύπους ανθρώπων που ήθελε να θέσει υπό την κρίση του κοινού, ο Γκομπρόβιτς. Εντυπωσιακή η σκηνή, όπου όλος ο θίασος φοράει τις πιθηκόμορφες μάσκες, σε μία σχεδόν σιωπηλή ατμόσφαιρα σε αντίθεση με τον ακατάπαυστα ηχηρή πρότερη παρουσία του.

Είναι τέτοια η ροή του κειμένου και της παράστασης κατά κύριο λόγο, που ο θεατής δεν ξέρει από πού θα δεχτεί το επόμενο «χτύπημα». Σε τι διαφέρει από την Πλατεία Ηρώων του Μπενχαρτ; Στο μεν ο καθηγητής και η οικονόμος κουνούν το δάχτυλο στο κοινό, στην δε Οπερέττα, οι χαρακτήρες κουνούν το δάχτυλο στον ίδιο τους τον εαυτό, έχοντας επίγνωση της γελοιότητάς τους σα να είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο.

Συνολικά, η Οπερέττα των Καραθάνου-Αστερή είναι ένα ευδιάθετο σκηνικό υπερθέαμα που ρέει σαν ένα ρυάκι, όπου τα μόνο βράχια που συναντά είναι αυτά του σκηνικού οικοδομήματος της παράστασης. Είναι όμως πέτρες μαλακές, όπου οι ηθοποιοί δεν φοβούνται να κυλιστούν και να τσαλακώσουν την όμορφη όψη τους.

Συντελεστές της παράστασης Οπερέττα

• Μετάφραση: Γιάννης Αστερής
• Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος
• Διασκευή: Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Αστερής
• Σκηνικά-κοστούμια: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
• Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
• Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
• Κίνηση: Αμάλια Μπένετ
• Βοηθός σκηνοθέτης: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου
• Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Μπιτούνη
• Βοηθοί σκηνογράφου: Μυρτώ Λάμπρου, Δημήτρης Αγγέλης, Τζίνα Ηλιοπούλου
• Βοηθοί ενδυματολόγου: Στέλλα Γάσπαρη-Κάκαρη, Μαρίνα Μουρτζή, Λίνα Σταυροπούλου
• Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφιδάς
• Διανομή (με αλφαβητική σειρά)
  Χάρης Ανδριανός, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Βασιλική Δρίβα,
  Πάρις Θωμόπουλος, Νίκος Καραθάνος, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Νάντια Κοντογεώργη, Κώστας Κορωναίος, Νίκος Λεκάκης, Κώστας Μπερικόπουλος, Ιωάννα Μπιτούνη, Εύη Σαουλίδου, Μιχάλης Σαράντης, Έλενα Τοπαλίδου, Άγγελος Τριανταφύλλου, Χάρης Φραγκούλης, Λυδία Φωτοπούλου, Γαλήνη Χατζηπασχάλη
• Μουσικοί επί σκηνής:
  Ilya Algaer (κοντραμπάσο) , Γιώργος Δούσος (γκάιντα, καβάλ, ντουντούκ, κλαρίνο, φλάουτο), Διονύσης Κοκόλης ( τρομπέτα), Μενέλαος Μωραΐτης (τούμπα), Κώστας Νικολόπουλος ( κιθάρα), Βασίλης Παναγιωτόπουλος ( τρομπόνι), Ιάκωβος Παυλόπουλος (κρουστά), Άγγελος Τριανταφύλλου ( πιάνο)

Πληροφορίες 

• Τοποθεσία: Θέατρο Rex
• Διεύθυνση: Πανεπιστημίου 48,
• Τηλέφωνο ταμείου: 210.3305074
• Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή 26/5 & Σάββατο 27/5 στις 20:00, Κυριακή 28/5 στις 19:00
• Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 10