Οι Κόκκινοι (Reds,1981) αποτελούν μια επική ρομαντική ιστορία μέσω της οποίας ο star του Hollywood Warren Beatty βρήκε την ευκαιρία να μιλήσει για το εργατικό κίνημα των Η.Π.Α, τον έρωτα και την Επανάσταση. Με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση δίνεται μια ιδανική ευκαιρία για κινηματογραφικές αναδρομές σε ταινίες που αποπειράθηκαν να εμβαθύνουν στον «κόκκινο Οκτώβρη» του 1917 και πέραν της πλούσιας σοβιετικής φιλμογραφίας, από αυτές τις αναδρομές δεν μπορούν να απουσιάζουν οι Κόκκινοι.
Οι Κόκκινοι με μια ματιά…
Η ταινία παρακολουθεί την ζωή του Τζον Ριντ (τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει ο σκηνοθέτης-παραγωγός-σεναριογράφος Warren Beatty), ενός Αμερικάνου δημοσιογράφου (συγγραφέας του περίφημου έργου «Οι δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο») και επικεντρώνεται στην θυελλώδη ερωτική του σχέση με την φεμινίστρια δημοσιογράφο Λουιζ Μπράιαντ (Diane Keaton). Η ταινία αφηγείται την δράση του Ριντ κατά τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα δίνοντας έμφαση στις ιστορικές πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις που επέφερε σε παγκόσμιο επίπεδο η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ο νεαρός διανοούμενος Τζον Ριντ υπήρξε ένας εκ των σημαντικότερων μορφών του αμερικάνικου εργατικού κινήματος, ένας άνθρωπος ο οποίος αγωνίστηκε για το σοσιαλιστικό ιδεώδες και για την μετάδοση των μαρξιστικών ιδεών και μέχρι σήμερα αποτελεί τον μοναδικό Αμερικάνο που ενταφιάστηκε στο Κρεμλίνο.
Έρωτας και Επανάσταση
Οι Κόκκινοι ιστορικά κατατάσσονται στις αντισυμβατικές χολιγουντιανές παραγωγές κι αυτό είναι εμφανές αρκεί να ανατρέξει κανείς στην ιστορική συγκυρία κατά την οποία γυρίστηκε. Βρισκόμαστε στο 1981. Ο σοβιετικός στρατός έχει ήδη εισβάλλει στο Αφγανιστάν, ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Δύσης και του ανατολικού μπλοκ μαίνεται κανονικά, ενώ ο Ρόναλντ Ρέιγκαν διανύει την πρώτη περίοδο της θητείας του ως πρόεδρος των Η.Π.Α έχοντας εκλεγεί με πολιτική αιχμή τον ακραίο «αντικομουνισμό». Σε ένα εξαιρετικά εχθρικό περιβάλλον, ο προοδευτικός Warren Beatty, ένας κινηματογραφικός αστέρας με πολιτικές ανησυχίες και αντισυμβατικές ιδέες, αποπειράται το αδιανόητο: δημιουργεί μια αμιγώς πολιτική ταινία για έναν Αμερικάνο που στήριξε την ρωσική επανάσταση και αγωνίστηκε να μεταδώσει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη στις Η.Π.Α..
Οι Κόκκινοι, παρόλα αυτά, αποτελούν πρωτίστως μια ερωτική ιστορία. Κύριος άξονας αυτής της ιστορίας είναι το ειδύλλιο του Τζων Ριντ με την Λουιζ Μπράιαντ. Ο Beatty έχοντας γράψει ένα σενάριο το οποίο επικεντρώνεται περισσότερο στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και λιγότερο στην ακαδημαϊκή ανάλυση της ιστορικής συγκυρίας κατορθώνει να πλάσει ένα ερωτικό δράμα σπαρακτικό και συγκινητικό. Χωρίς εύκολους συναισθηματισμούς και χωρίς τις ανιαρές απλουστεύσεις του Hollywood, οι Κόκκινοι αναδεικνύουν με τεράστια επιτυχία την σύζευξη και την διαρκή αλληλεπίδραση του έρωτα και των προσωπικών σχέσεων από τη μια, με τις ιδεολογικές αναζητήσεις και τις επαναστατικές ορμές των ηρώων από την άλλη. Το ερωτικό πάθος, άλλωστε, τρέφει το ιδεολογικό πάθος.
«Το κορυφαίο ρομαντικό έπος μετά το Όσα παίρνει ο άνεμος»
Οι Κόκκινοι αποτελούν, συνάμα, ένα κορυφαίο και διαχρονικό κινηματογραφικό έπος. Όπως μαρτυρά και ο υπότιτλος της ταινίας, οι Κόκκινοι φιλοδοξούσαν να σταθούν ως «η πιο επική ρομαντική ιστορία μετά το Όσα παίρνει ο άνεμος». Η κινηματογράφηση του Beatty, οι μεγαλειώδεις αναπαραστάσεις κορυφαίων ιστορικών στιγμών (εξαιρετική η απεικόνιση της εισόδου στα θερινά ανάκτορα), ο επικός τόνος και το αφηγηματικό τέμπο φέρνουν αναπόφευκτα στο μυαλό το «Δόκτωρ Ζιβάγκο» (Doctor Zhivago,1965). Θα έλεγε, μάλιστα, κανείς πως οι Κόκκινοι αποτελούν μια ιστορικά αντίστροφη εκδοχή της συγκεκριμένης ταινίας.
Πέραν, όμως, των επικών σκηνών και της υποδειγματικής αναπαράστασης της εποχής, οι Κόκκινοι έχουν εδραιωθεί ως κλασσική ταινία εξαιτίας ορισμένων πρωτότυπων και ιδιαίτερων σκηνοθετικών ευρημάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σκηνή γνωριμίας των δύο ηρώων, η οποία σφύζει από έναν πηγαίο και ευαίσθητο ρομαντισμό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η τεχνική του «ψευδοντοκυμαντέρ» που χρησιμοποιεί ο Beatty κυρίως στην αρχή του φιλμ, όταν ηλικιωμένοι άνθρωποι της εποχής μιλάνε on camera για τις αναμνήσεις τους από τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας. Πέραν της αφηγηματικής διάστασης του ευρήματος, ο Beatty μέσω αυτής της τεχνικής θέτει έμμεσα το ερώτημα αν «ιστορία και αλήθεια ταυτίζονται τελικά».
All star casting και αριστοτεχνική φωτογραφία
Ο Warren Beatty είχε την ευτυχή συγκυρία να απλώσει αυτό το ερωτικό-πολιτικό γαϊτανάκι με την πολύτιμη συνεισφορά εξαιρετικών ηθοποιών. Οι Κόκκινοι διαθέτουν ένα αξιοθαύμαστο καστ ηθοποιών. Ο ίδιος ως Τζον Ριντ παραδίδει μια ενθουσιώδη και γεμάτη ζωντάνια ερμηνεία. Η συμπρωταγωνίστρια του Diane Keaton έχει αποβάλλει τα «γουντιαλενικά» κατάλοιπα της νευρωτικής γυναίκας και αποδίδει ιδανικά ως μια ατίθαση και απελευθερωμένη περσόνα γεμάτη σεξαπίλ, δυναμισμό, χιούμορ και αυθορμητισμό. Ενώ η παρουσία της βετεράνου Maureen Stapleton, η cameo εμφάνιση του Gene Hackman και η υποκριτική ένταση του Jack Nicholson συνθέτουν το παζλ μιας all-star παραγωγής.
Η επιτυχία στην σκηνοθετική ματιά του Beatty κρίνεται, βέβαια, από το γεγονός ότι μια ταινία διάρκειας τριών ωρών όχι απλώς δεν κουράζει, αλλά διατηρεί τον αφηγηματικό της ρυθμό από την αρχή μέχρι το τέλος. Bonus η αριστοτεχνική φωτογραφία του βραβευμένου με Oscar Vittorio Storraro.
Ο Warren Beatty, η πάλη των τάξεων και το αμερικάνικο εργατικό κίνημα
Παρά ταύτα, αν κάποιος αντιμετώπιζε τους «Κόκκινους» ως απλώς ένα καλοφτιαγμένο και άρτια παρουσιασμένο «ιστορικό» love story τότε σίγουρα θα αδυνατούσε να κατανοήσει τις πρωτοποριακές, για τα δεδομένα της περιόδου και των συνθηκών, προβληματικές που η ταινία θέτει σε πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Οι Κόκκινοι αποτέλεσαν μια ιδανική ευκαιρία για τον Beatty να καταθέσει ένα πολιτικό μανιφέστο γύρω από το αμερικανικό εργατικό κίνημα, τις ουτοπίες, τις διαψεύσεις και τις αντιφάσεις της Αριστεράς και έναν ύμνο πάνω στην αέναη ανάγκη αναζήτησης και ανίχνευσης της επαναστατικότητας σε προσωπικό και ιδεολογικό επίπεδο.
Ο Beatty όχι απλώς δεν κάνει κάποιου είδους προπαγάνδα (ούτε αγιογραφεί τον πρωταγωνιστή, ούτε όμως επιτίθεται έμμεσα στο «αντίπαλο δέος» της πατρίδας του, την Σοβιετική Ένωση), αλλά αντίθετα σκιαγραφεί με ειλικρίνεια και κριτική διάθεση τις απόπειρες συγκρότησης και μαζικοποίησης του εργατικού κινήματος στις Η.Π.Α. Μάλιστα παρότι οι Κόκκινοι αποτελούν κι έναν φόρο τιμής στις προσωπικότητες που ηγήθηκαν των σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών ομάδων το τελικό πόρισμα του Beatty είναι εν τέλει γλυκόπικρο καθώς οι αντιφάσεις, οι εσωτερικές συγκρούσεις και η αδυναμία εναρμόνισης των μαρξιστικών ιδεών σε μια κοινωνία με έντονες κοινωνιολογικές ιδιαιτερότητες όπως αυτή των Η.Π.Α. οδήγησαν στην διάσπαση και εν τέλει στην συρρίκνωση του εργατικού κινήματος, όπως ορθώθηκε στα πρόοιμα στάδια του.
«Just tell me what the fuck you want and I ‘ll do it»
Οι Κόκκινοι παραμένουν ως και σήμερα μια κλασσική ταινία. Ένα σπουδαίο πολιτικό-ερωτικό δράμα. Πίσω, όμως, από αυτό το αποτέλεσμα κρύβεται μια θυελλώδης διαδικασία γυρισμάτων γεμάτη απρόοπτα και εμπόδια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κωμικοτραγική συνεννόηση με τις φινλανδικές αρχές για την πραγματοποίηση ορισμένων γυρισμάτων στην Φινλανδία. Οι Φινλανδοί πιέζονταν από την Σοβιετική Ένωση να θέσουν εμπόδια στα γυρίσματα της ταινίας, με τους Σοβιετικούς να θεωρούν απειλή μια παραγωγή για την Οκτωβριανή Επανάσταση γυρισμένη από έναν Αμερικάνο σταρ και χρηματοδοτημένη από έναν χολιγουντιανό κολοσσό όπως η Paramount. Η ειρωνεία είναι ότι οι «Κόκκινοι» απέτυχαν στα αμερικανικά box-office επειδή … κρίθηκαν φίλο-σοβιετική προπαγάνδα!
Πάντως οι εντάσεις δεν έλειπαν και κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Ο Beatty γύρναγε ξανά και ξανά τις ίδιες σκηνές με αποτέλεσμα τόσο η Stapleton όσο και ο Nicholson να ξεσπάνε, με το τεχνικό συνεργείο μάλιστα να τους επικροτεί! Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του Nicholson, όταν έπειτα από 100 γυρίσματα της ίδιας σκηνής απευθύνθηκε στον Beatty λέγοντας του: Just tell me what the fuck you want and I ‘ll do it (δηλαδή: Πες μου απλά τι διάολο θες να κάνω και θα το κάνω). Για τον Nicholson είχαν επίσης κυκλοφορήσει φήμες ότι είχε συνάψει κρυφή ερωτική σχέση με την Keaton κάτι το οποίο όμως διαψεύσθηκε στην συνέχεια.
Στην ταινία πραγματοποιεί cameo guest εμφάνιση και ο Gene Hackman. Ο Hackman δέχτηκε να υποδυθεί έναν δευτερεύοντα ρόλο σε 2 μόλις σκηνές ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στον Beatty για το γεγονός ότι τον είχε βοηθήσει να αναρριχηθεί δίνοντας του την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στην πολύ μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία του Beatty «Bonnie and Clyde» (1967).
Θρίαμβος στα Oscar αποτυχία στα ταμεία
Η ταινία ήταν υποψήφια για 12 Oscar: Α’ και Β’ ανδρικού ρόλου για τον Beatty και τον Nicholson αντίστοιχα, Α’ και Β΄ γυναικείου ρόλου για την Keaton και Stapleton αντίστοιχα, Καλύτερης φωτογραφίας, σκηνοθεσίας, ταινίας, μουσικής, πρωτότυπου σεναρίου, κοστουμιών και μοντάζ. Εν τέλει κέρδισε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας (Warren Beatty), καλύτερης φωτογραφίας (Vittorio Storaro) και β γυναικείου ρόλου για την Maureen Stapleton.
Παρόλα αυτά η εμπορική επιτυχία της ταινίας δεν υπήρξε ανάλογη. Για πολλούς εμπόδιο για την ευρεία αποδοχή της ταινίας ήταν η υπερβολικά μεγάλη διάρκεια της. Η αλήθεια ,όμως, είναι πως μια ταινία με «αριστερά» χαρακτηριστικά ήταν δύσκολο να διαπρέψει εμπορικά σε μια περίοδο όπου ο ψυχρός πόλεμος βρισκόταν ακόμα στην κορύφωση του.
Οι Κόκκινοι 36 χρόνια μετά
36 χρόνια μετά την κυκλοφορία τους Οι Κόκκινοι παραμένουν ένα σημείο αναφοράς τόσο για την φιλμογραφία του Warren Beatty όσο και για το λεγόμενο «φιλελεύθερο», «αριστερό» Hollywood. Το αξιοθαύμαστο στοιχείο που καθιστά την ταινία κλασσική και διαχρονική είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας χολιγουντιανός, εμπορικός και mainstream για τα δεδομένα της εποχής σταρ κατόρθωσε να γυρίσει μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο συμβάσεις, μια τόσο αντισυμβατική ταινία.
Συντελεστές/Χαρακτηριστικά
- Τίτλος: Οι Κόκκινοι/Reds
- Έτος παραγωγής: 1981
- Σκηνοθεσία: Warren Beatty
- Σενάριο: Warren Beatty, Trevor Griffiths
- Φωτογραφία: Vittorio Storaro
- Μουσική: Stephen SonheimΠαραγωγοί: Warren Beatty, Dede Allen, Simon Relph, David Leigh MacLeod
- Εταιρεία παραγωγής: Paramount
- Πρωταγωνιστούν: Warren Beatty, Diane Keaton, Jack Nicholson, Maureen Stapleton, Edward Herrmann, Jerzy Kosinski, Paul Sorvino,
- Έγχρωμη
- Διάρκεια: 195 min.
Βιβλιογραφία
