Οι «Αταίριαστοι» («The Misfits», 1961) του John Huston έχουν φέτος τα εξηκοστά γενέθλια από την πρεμιέρα τους. Μια σημαδιακή επέτειος, για μια πολλαπλώς σημαδιακή και εμβληματική ταινία. Μια από τις σημαντικότερες -σίγουρα την πιο διάσημη- του John Huston, αλλά και το «καταραμένο» σημείο συνάντησης τριών star-θρύλων του Χόλιγουντ. Καταραμένο, αν σκεφτεί κανείς, ότι μέσα στον ενάμιση χρόνο που ακολούθησε το τέλος των γυρισμάτων της ταινίας ο Κλαρκ Γκέιμπλ και η Μεριλίν Μονρό αποχαιρέτησαν τον μάταιο τούτο κόσμο, ενώ αντίστοιχα για τον Μοντγκόμερι Κλιφτ η παρουσία του στους «Αταίριαστους» έμελλε να είναι από τις τελευταίες του στο σινεμά πριν τον πρόωρο θάνατο του το 1966.
«Οι Αταίριαστοι» με μια ματιά:
Με ντεκόρ το άγριο τοπίο της Νεβάδα, μια γοητευτική γυναίκα (Μονρόε) -άρτι απελευθερωμένη από τον τελματωμένο γάμο της- με την συνοδεία τριών «καουμπόιδων» (Γκέιμπλ, Κλιφτ, Γουάλας) που παλεύουν με τους δικούς τους «δαίμονες», διανύουν την έρημο. Σε ένα ιδιόρρυθμο οδοιπορικό που θα τους φέρει ενώπιον ερωτικών ανταγωνισμών, συναισθηματικών απροόπτων και σκληρών ηθικών διλημμάτων.
Το τέλος των μεγάλων ρομαντικών
Την ιστορία των «Αταίριαστων» εμπνεύστηκε και αποτύπωσε σεναριακά ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας Arthur Miller. Ο Miller επηρεάστηκε από την προσωπική του σχέση με την σύζυγο του Μέριλιν Μονρόε, βασίζοντας τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ήρωα στην ίδια, με την οποία σημειωτέο, βρισκόταν στα χωρίσματα όσο γυριζόταν η ταινία. Πράγματι το κεντρικό θέμα της ταινίας είναι η επίδραση της «γυναίκας», ενδεχομένως και σαν αρχετυπικό υποκείμενο, στις ζωές τριών ανδρών που βρίσκονται στην δύση της αίγλης τους. Η Μονρόε, άλλοτε ως το απόλυτο αντικείμενο του σεξουαλικού πόθου, άλλοτε σαν ένα ηφαίστειο νευρώσεων, ανασφαλειών και αφέλειας λειτουργεί ως ο «τελικός κριτής» για τους τρεις αντιήρωες της ταινίας.
Αυτοί οι τρεις άνδρες, που θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηριστούν loosers ή χαμένα κορμιά, αναπτύσσονται από την γραφή του Miller και από την κάμερα του Huston ως τρεις ξεχωριστές και διαφορετικές αντανακλάσεις μιας κοινής αδιέξοδης «αρρενωπότητας». Ο Γκέιμπλ εκπέμπει ένα ώριμο σεξαπίλ και μια σταθερότητα που δεν θα αργήσει να γίνει εύθραυστη και κατόπιν να σμπαραλιαστεί. Ο Κλιφτ αντιπροσωπεύει το θάρρος και την νεανική άγνοια κινδύνου που επίσης θα καταπέσει εκκωφαντικά από την ίδια την ζωή. Ενώ ο Ιλάι Γουάλας είναι το πρόσωπο του ευαίσθητου και τραυματισμένου αισθηματία, που στην κορύφωση της ιστορίας θα αποδειχθεί ο πιο κυνικός και σκληρός όλων.
Ένα μείγμα που συμπυκνώνει αυτό που αργότερα θα μετουσιωνόταν σε κρίση ταυτότητας του «ανδρικού» ρόλου. Ένα μείγμα που για τον Huston το 1961 λειτουργεί σαν μια γλυκόπικρη, μελαγχολική αναπόληση των μεγάλων και ηρωικών ρομαντισμών που πνέουν τα λοίσθια μπροστά στους καιρούς που αλλάζουν.
«They kill horses, don’t they?»
Με κομβική και ρυθμιστική την παρουσία της γυναίκας που άλλοτε συμπάσχει, άλλοτε γοητεύεται και άλλοτε τους αποστρέφεται, ο Huston μεθοδικά αναπτύσσει τις εξελίξεις της πλοκής του. Και το κάνει εξαιρετικά διαμορφώνοντας μια ανάμεικτη αίσθηση αέναης αναζήτησης χωρίς προορισμό. Ο Γκέιμπλ σε μια αποστροφή του λόγου του λέει στην Μονρόε ένα ανέκδοτο για έναν άνδρα που «δεν ξέρει τίποτα, αλλά συνάμα δεν είναι χαμένος» συνοψίζοντας εν πολλοίς την ίδια την ταινία.
Ή μάλλον συνοψίζοντας την ψευδαίσθηση των τριών ανδρών ότι το «φωτεινό χαμόγελο» μιας γυναίκας μπορεί να τους ξεκολλήσει από τον βούρκο της στασιμότητας και των δομικών προβλημάτων τους. Να τους δώσει δηλαδή το κίνητρο να μην είναι πια χαμένοι. Αυτή η παραισθητική «προβολή» της ατελέσφορης σωτηρίας τους σε μια φαντασίωση θα ματαιωθεί οριστικά στην υπέροχη τελική σεκάνς της καταδίωξης των αλόγων στην έρημο. Μια αριστουργηματική σκηνή (ο Γκέιμπλ δίνει ρεσιτάλ ερμηνευτικά και σωματικά), που οπτικοποιεί αυτόν τον ατελέσφορο, τραγικό αγώνα των «αταίριαστων» ηρώων να κερδίσουν μια άνιση μάχη. Με το φινάλε παρόλα αυτά να μην παύει να είναι ρομαντικό και ερωτεύσιμο, όσο και απολύτως αβέβαιο για το μέλλον.
Μια ιστορία καταχρήσεων, τζόγου και αυτοκαταστροφής
Όσα κι αν πούμε, βέβαια, σε επίπεδο δευτερογενούς ανάλυσης της ταινίας, κακά τα ψέματα, ο θρύλος των «Αταίριαστων» βρίσκεται περισσότερο πίσω παρά μπροστά από τις κάμερες. Ας δούμε γιατί! Όπως ειπώθηκε παραπάνω, ο Miller και η Μονρόε υπήρξαν παντρεμένοι. Η σχέση τους ήταν άκρως ταραχώδης στα γυρίσματα και όλο αυτό το κλίμα συνέβαλε στην τρομακτική ένταση των καταχρήσεων ποτού-ναρκωτικών από την πλευρά της Μέριλιν. 18 μήνες αργότερα η Μονρόε θα έχανε την ζωή της από υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών.
Μεγάλο ποτήρι υπήρξε ανέκαθεν και ο John Huston που του είχε δώσει να καταλάβει όσο γυρίζονταν οι «Αταίριαστοι». Αιρετικός bon viveur, ο μέγας σκηνοθέτης τζόγαρε ασταμάτητα, κοιμόταν και ξυπνούσε τις πιο παράδοξες ώρες, είχε εκρήξεις και ομηρικά ξεσπάσματα όταν έχανε με αποτέλεσμα η ίδια η παραγωγή να έχει οικονομική μέριμνα για την διαχείριση του ταπεραμέντου του. Το γαϊτανάκι των αυτοκαταστροφικών εμμονών του cast συμπλήρωνε ο Μοντγκόμερι Κλιφτ για τον οποίο (φανταστείτε!) η ίδια η Μονρόε που μπαινόβγαινε σε αποτοξινώσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα εκείνη την εποχή, είχε πει «ότι δεν έχει δει άνθρωπο σε χειρότερη κατάσταση». Όσο για τον Κλαρκ Γκέιμπλ, η χρόνια σχέση του με το ποτό και το τσιγάρο, δεν επηρέαζε διόλου την συνέπεια στο γύρισμα και τον «παλαιάς κοπής» επαγγελματισμό του.
Ο Γκείμπλ πέθανε λίγες μόλις μέρες μετά το τέλος των γυρισμάτων. Η επιδείνωση της υγείας του που προηγήθηκε αποδίδεται από κάποιους στον σωματικό μόχθο που κατέβαλε στο γύρισμα της τελευταίας σκηνής με την καταδίωξη των αλόγων. Ο Γκέιμπλ επέμενε να αναλαμβάνει ο ίδιος κινήσεις και λήψεις προορισμένες για τον κασκαντέρ του.
«Οι Αταίριαστοι»: Οι θρύλοι δεν πεθαίνουν ποτέ
Οι «Αταίριαστοι» ταινία-θρύλος ανάλογη του μύθου της παλιάς χρυσής εποχής του Χόλιγουντ δικαιούνται αναμφίβολα μια θέση στην Βίβλο των ιστορικών φιλμ που σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή. Ένα έργο larger than life αν κρίνουμε από την διαδικασία σύλληψης και απόδοσης του, αλλά ταυτόχρονα τόσο γήινο, τόσο ανθρώπινο, τόσο αληθινό. Μια ταινία που ακόμη και σήμερα αξίζει να «διαβάζεται» και να βλέπεται ξανά και ξανά από τις νεότερες γενιές των κινηματογραφόφιλων, ενταγμένη στις νέες συνθήκες της εποχής μας.
«Οι Αταίριαστοι»: Πληροφορίες της ταινίας:
- Τίτλος: The Misfits / Οι Αταίριαστοι.
- Σκηνοθεσία: John Huston.
- Σενάριο: Arthur Miller.
- Πρωταγωνιστούν: Clark Gable, Marilyn Monroe, Montgomery Clift, Eli Wallach, Thelma Ritter.
- Μουσική: Alex North.
- Φωτογραφία: Russell Metty.
- Παραγωγοί: Frank E. Taylor, John Huston.
- Έτος παραγωγής: 1961.
- Διάρκεια: 122 λεπτά.
