Παρακολουθήσαμε την πρεμιέρα της παράστασης Οιδίπους επί Κολωνώ (στην ολοκαίνουργια μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη) σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου την Παρασκευή 7 Ιουλίου. Στον κεντρικό ρόλο του Οιδίποδα ο Κώστας Καζάκος που φέτος συμπληρώνει 60 χρόνια θεατρικής πορείας, ενώ δίπλα του βλέπουμε την Κόρα Καρβούνη, τον Δημήτρη Λιγνάδη, τον Δημήτρη Ήμελλο, την Τζένη Κόλλια, τον Άρη Τρουπάκη και τον Δημήτρη Λάλο. Την μουσική υπογράφει ο Μίνως Μάτσας, ενώ την μουσική διδασκαλία έκανε η Βαλέρια Δημητριάδου.
Υπόθεση
Στην τελευταία τραγωδία του Σοφοκλή, ο Οιδίπους φτάνει στο άλσος του Κολωνού, στις παρυφές της πόλεως των Αθηνών, ζητώντας φιλοξενία – ένας «ξένος», τυφλός και ρακένδυτος μετά από δεκαετή περιπλάνηση. Χρειάζεται έναν τόπο ν’ αναπαυθεί, καθώς διαισθάνεται το τέλος να πλησιάζει. Μόνος συμπαραστάτης του η κόρη-αδελφή του Αντιγόνη. Μετά από διαπραγματεύσεις, του επιτρέπεται να κατοικήσει στα «σύνορα», στο μεταίχμιο νομιμότητας και παρανομίας, ζωής και θανάτου. Μέσα από τις συναντήσεις του με τον Θησέα, τον Κρέοντα, τη μικρότερη κόρη-αδελφή του Ισμήνη και τον γιο-αδελφό του Πολυνείκη κάνει μία ανασκόπηση της ζωής του και στοχάζεται επάνω στο παράλογο του ανθρώπινου βίου.
Η μετάφραση
Η σύγχρονη μεταφραστική Ιστορία στο αρχαίο δράμα βρίσκει πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Δημητριάδη, με το Φεστιβάλ Επιδαύρου να τον αναδεικνύει ως τον επίσημο μεταφραστή μας. Πέρσι, δύο από τις εφτά παραγωγές αρχαίου δράματος είχαν την υπογραφή του. Μετά τις μεταφράσεις του στην Ορέστεια στην παράσταση του Χουβαρδά (Σμίλη, 2005) και στην Λυσιστράτη στην παράσταση του Μαρμαρινού (ανέκδοτη), σειρά έχει η παράσταση Οιδίπους επί Κολωνώ (Νεφέλη, 2017) που έκανε πρεμιέρα εχτές. Νωρίτερα μέσα στην χρονιά, μεταφράσεις του Δημητριάδη είδαμε σε παραστάσεις της Στέγης, του Θεάτρου Τέχνης και στο Vault.
Η μουσική κι ο Χορός
Βασικό ατού της παράστασης Οιδίπους επί Κολωνώ είναι η λειτουργίας της μουσικής, με τον ξεκάθαρα ιερατικό της χαρακτήρα. Η μουσική του Μίνωα Μάτσα, συγγενεύει με την ψαλτική, με τον Χορό των 4 Ψαλτών, να προσδίδουν τελετουργικό χαρακτήρα στην παράσταση, δραματουργική επιλογή που συνάδει με τον χώρο των ιερών Παρθένων όπου προσέτρεξαν ο γέρος Κρέων και η Αντιγόνη. Τα Χορικά έχουν κατά πολύ μειωθεί, με απαγγελία τμημάτων τους από τον εξαίρετο Δημήτρη Λιγνάδη. Στη θέση αυτών, τα χορωδιακά κομμάτια, πότε αποκλειστικά από τους Ψάλτες, πότε από το σύνολο του Χορού, έδιναν στιγμές θεατρικής μέθεξης. Οι Χορευτές φορούσαν μαύρα κοστούμια και λευκά γάντια, ενώ ο Χορός των Πολιτών είχε επιπλέον μαύρα μπαστούνια και σ’ ένα επεισόδιο φορούσαν περικεφαλαίες. Η Βαλέρια Δημητριάδου έκανε πολύ καλή δουλειά στη μουσική διδασκαλία, στοιχείο που όπως φάνηκε και στην παράσταση Η Δύναμη του Σκότους της ομάδας Νάμα όπου είχε συνθέσει μαζί με τον Γ. Παπαγεωργίου την μουσική.
Η παράσταση
Ο Σταύρος Τσακίρης φαίνεται πως αγαπά το αρχαίο δράμα και την παράδοση. Στον Οιδίποδα επί Κολωνώ, προσπαθεί να επικοινωνήσει το γήινο με το θεϊκό ακούγοντας το κείμενο και τοποθετεί τον Καζάκο-Οιδίποδα στο κέντρο της δράσης, με τους υπόλοιπους ήρωες του δράματος να μπαινοβγαίνουν. Άμα τη εμφανίσει, ο Κώστας Καζάκος κέρδισε το τιμητικό χειροκρότημα του κοινού, όπως και στο τέλος της ερμηνείας του, ως φόρο τιμής για την λαμπρή του παρουσία στον χώρο. Ηθοποιούς τέτοιου βεληνεκούς είναι δύσκολο να τους σκηνοθετήσεις. Ο θίασος σε πολλές στιγμές έδειχνε ανίκανος να δεθεί σε μία ερμηνευτική γραμμή, δίνοντας σκηνικά αποτελέσματα πολλαπλών ταχυτήτων και ερμηνειών παράστασης.
Σκηνογραφία και κοστούμια
Σκηνογραφικά, η παράσταση Οιδίπους Επί Κολωνώ, λειτούργησε μινιμαλιστικά και συμβολικά. Στο πίσω μέρος της σκηνής, τρία ορθογώνια κουτιά στέκονται ως κολώνες, επικοινωνώντας το προσκήνιο με το παρασκήνιο. Η Αντιγόνη (Καρβούνη) μπαίνει μ’ έναν μπόγο στην σκηνή, ο οποίος θα γίνει στη συνέχεια κάθισμα για τον πατέρα της. Συμμετρικά της σκηνής, είναι τοποθετημένα κιβώτια, ενώ στ’ αριστερά βρίσκονται τέσσερα αναλογία για τον Χορό των Ψαλτών. Στο μπροστινό δεξί μέρος, βρίσκεται ένα ορθογώνιο κουτί με νερό, όπου βουτάει τα χέρια της η Αντιγόνη. Χρώμα στην σκηνογραφία της παράστασης δίνουν μόνο τα φορέματα των δύο κορών του Οιδίποδα και τα φρούτα που βρίσκονται κρυμμένα στα κιβώτια ως το Δ’ επεισόδιο.
Όσον αφορά τα κοστούμια της παράστασης (Θάλεια Ιστικοπούλου), ήταν ασαφής η πρόθεση της παράστασης κι αισθητικής απόδοσης του δράματος. Διαβάζουμε στα κοστούμια της παράστασης, τρεις διαφορετικές προτάσεις. Η Αντιγόνη κι η Ισμήνη αφήνοντας πίσω την αρχοντική τους γενιά, είναι ενδεδυμένες με ρούχα (λινά αν διέκρινα σωστά) με αφρικανικές καταβολές. Στο ένδυμα της Αντιγόνης διακρίνουμε αμέσως την 10ετη περιπλάνηση αυτής και του πατέρα της. Ο Χορός είχε μία σύγχρονη αισθητική με μαύρα κοστούμια, ελαφρά διάκριση των δύο Χορών, με τους Ψάλτες να φοράνε μαύρα πουκάμισα, έναντι των λευκών των Πολιτών. Οι περικεφαλαίες που φορούν σ’ ένα σημείο οι Πολίτες, ήταν ένα σκηνογραφικό «παρατράγουδο» της αισθητικής τους αρμονίας.
Τα κοστούμια των αντρικών αντι-γωνιστών του Οιδίποδα είχε το καθένα την δική του γραμμή. Η βασική επιλογή είναι το μαύρο παντελόνι και το λευκό πουκάμισο, όμοιο με αυτό του Χορού, για τις σκηνές συνόλου. Μ’ ένα σακάκι μόνο, άλλαζαν την αμφίεση τους για να ενδυθούν επί σκηνής τον εκάστοτε ήρωα: μπλε ο Θησέας, κόκκινο ο Κρέων –χρώματα που παραδοσιακά υποδηλώνουν βασιλική ιδιότητα- μαύρο με κίτρινες λεπτομέρειες ο Πολυνείκης. Επιδραστικότερες οι σκηνές όπου απενδύονταν τους ρόλους τους, για ν’ αναμειχτούν με τον Χορό. Συγκριτικά, τα κοστούμια των κοριτσιών είχαν περισσότερες δυνατότητες στην Σκηνή.
Ο θίασος
Ερμηνευτικά, η παράσταση είχε πολλά «κενά» κυρίως λόγω της ανομοιογένειας της υποκριτικής τους γραμμής. Από τους ηθοποιούς ξεχώρισαν ο Δημήτρης Λιγνάδης και η Κόρα Καρβούνη. Ο Λιγνάδης διαθέτει το σπάνιο ταλέντο να καταλαβαίνει πως ν’ αρθρώνει την ελληνική γλώσσα χωρίς να την επιτηδεύει ή να την μεγαλοποιεί. Καθηλωτικά γήινος ως Ξένος αλλά κι ως Χορός ή Άγγελος, κρατάει την παράσταση πάνω του. Η Κόρα Καρβούνη βαδίζει με άνεση την Αντιγόνη στην Επίδαυρο, πότε υποταγμένη στην πατρική της αγάπη, πότε ικανή ν’ αναμετρηθεί με την εξουσία με ικεσία ή λογικά επιχειρήματα, προς όφελος της οικογενείας της. Ο Κρέοντας του Ήμελλου, έφερε μία ειρωνική διάθεση που δεν προέκυπτε από το κείμενο. Αναπόφευκτα, φέρω στον νου τον Κρέοντα του Δ. Λιγνάδη στο περσινό Φεστιβάλ (Αντιγόνη, σκηνοθεσία: Σ. Λιβαθινός) ως μέτρο σύγκρισης που δεν μπορεί εύκολα να καταρριφθεί.
Συνολικά, η (συντηρητική) παράσταση Οιδίπους Επί Κολωνώ του Σ. Τσακίρη κέρδισε το κοινό της καταφέρνοντας να συστήσει μία νέα μετάφραση του έργου έχοντας ένα μεγάλο πρωταγωνιστή του θεάτρου στο πλάι του κι έναν εξαιρετικό Χορό.
Συντελεστές παράστασης Οιδίπους Επί Κολωνώ
- Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
- Σκηνοθεσία: Σταύρος Σ. Τσακίρης
- Επεξεργασία κειμένου: Σταύρος Σ. Τσακίρης – Δήμητρα Πετροπούλου
- Σκηνικά: Κέννυ Μακ Λέλλαν
- Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου
- Μουσική: Μίνως Μάτσας
- Φωτισμοί: Aλέκος Γιάνναρος
- Δραματουργός: Λουίζα Αρκουμανέα
- Μάσκες: Εύα Νικολοπούλου
- Αφίσα: Αλέξανδρος Ψυχούλης
- Μουσική προετοιμασία: Μάριον Πελεκάνου
- Μουσική διδασκαλία: Bαλέρια Δημητριάδου
- Αγγλικοί υπέρτιτλοι: Δήμητρα Πετροπούλου
- Βοηθός Σκηνοθέτη: Χάρης Πεχλιβανίδης
- Φωτογραφίες – Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας
- Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης
- Παραγωγή: Venus A.E.
- Διανομή (Με Σειρά Εμφάνισης): Ξένος: Δημήτρης Λιγνάδης, Οιδίπους: Κώστας Καζάκος, Αντιγόνη: Κόρα Καρβούνη, Ισμήνη: Τζένη Κόλλια, Θησέας: Άρης Τρουπάκης, Κρέων: Δημήτρης Ήμελλος, Πολυνείκης: Δημήτρης Λάλος
- Χορός Ψαλτών: Πέτρος Δασκαλοθανάσης , Παναγιώτης Διαμαντόπουλος , Θεόδωρος Παλτόγλου, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης
- Χορός Πολιτών: Αντριάνα Ανδρέοβιτς , Βαλέρια Δημητριάδου, Παναγιώτης Καμμένος, Ορέστης Καρύδας, Αγγελίνα Κλαυδιανού
Δ/νση παραγωγής: Γιώργος Σύρμας - Διάρκεια παράστασης: 105’
*Η παράσταση Οιδίπους επί Κολωνώ παρουσιάζεται για τελευταία φορά στην Επίδαυρο απόψε Σάββατο 8 Ιουλίου στις 21:00.
