Πρωταγωνιστούν: Σταύρος Ζαλμάς, Μαρία Ναυπλιώτου, Λυδία Κονιόρδου, Νικήτας Τσακίρογλου
Σκηνοθεσία: Robert Wilson
Υπόθεση: Το μεγάλο έπος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας παρακολουθεί το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα στην πατρίδα μετά τον Τρωικό πόλεμο, αλλά και όσα συμβαίνουν όταν ο ήρωας φτάσει στην Ιθάκη.Πρόκειται για ένα υπερβατικό “παραμύθι”, που υπήρξε πάντα και θα συνεχίσει να αποτελεί το κατεξοχήν συμβολικό κείμενο για την ανθρώπινη περιπέτεια και την περιπλάνηση της ύπαρξης σε έναν τραχύ αλλά συναρπαστικό κόσμο.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ένα οφθαλμόλουτρο χωρίς…ψυχή
Ο Ρόμπερτ Ουίλσον αποτελεί αναμφισβήτητα μία εμβληματική προσωπικότητα του αιώνα μας, έναν από τους πιο ακριβοπληρωμένους καλλιτέχνες και «κυρίαρχη μορφή του παγκόσμιου πειραματικού θεάτρου». Συνδυάζει με επιτυχία τις ιδιότητες του σκηνοθέτη, εικαστικού, σκηνογράφου, χορογράφου, φωτιστή, ντιζάινερ, αλλά και αυτή του θεατρικού επιχειρηματία. Πολυπράγμων και αινιγματικός, στήνει παραστάσεις βασισμένες στην τελευταία λέξη της σκηνικής τεχνολογίας, κάνοντας χρήση των multimedia και ιδίως της συχνής εναλλαγής φωτισμού. Δημιουργός περισσότερων από 100 παραγωγών υψηλής αισθητικής, αλλά και υψηλών οικονομικών απαιτήσεων, θεωρείται από πολλούς καιροσκόπος και (υπερ)καπιταλιστής. Για άλλους πάλι, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους νεωτεριστές του θεάτρου που σπάει τις κατεστημένες φόρμες του παραδοσιακού θεάτρου, πηγαίνοντας ρεύματα όπως το σουρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό ένα βήμα παραπέρα.
Ύστερα από τη σκηνοθεσία της «Όπερας της Πεντάρας» του Μπρεχτ στο Παλλάς τη θεατρική σεζόν 2009-2010, ο ζωντανός μύθος της θεατρικής σκηνής της Αμερικής επιστρέφει στην χώρα μας με την «Οδύσσεια» του Ομήρου. Σταθερός στις αισθητικές και σκηνικές αρχές του, ο Ουίλσον μεταμορφώνει την κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε έναν καλοφτιαγμένο και περιποιημένο ‘‘πίνακα’’ βωβού σινεμά. Οι αργές και άρτια συντονισμένες κινήσεις των ηθοποιών, η άκαμπτη στάση του ίδιου του Οδυσσέα, οι αλλοιώσεις των φωνών, καθώς και οι υπερβολικές κινήσεις και εκφράσεις των προσώπων, ‘‘αδειάζουν’’ την παράσταση από κάθε είδους νόημα και συναίσθημα. Η μοναδική, μάλλον, υποψία συναισθήματος που βιώνει ο θεατής εντοπίζεται σε αυτό του γέλιου, καθώς ορισμένα σημεία και εικόνες παραπέμπουν σε κόμικς και ελαφρύνουν την τεταμένη και ‘‘στείρα’’ ατμόσφαιρα.
Ο Ουίλσον ως πραγματικός αρχιτέκτων της σκηνής, παίζει έντονα με το φωτισμό και τα χρώματα ως δομικά στοιχεία του σκηνικού χώρου. Το γαλάζιο φόντο επικρατεί, θυμίζοντας τις θαλασσοταραχές που πέρασε ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του και το κόκκινο που έρχεται σε αντίθεση με τις μαύρες φιγούρες του Κάτω Κόσμου, επισημαίνει την επώδυνη κάθοδο στον Άδη. Η μουσική εναρμονίζεται-σχεδόν συγχρονίζεται- απόλυτα με τον φωτισμό, ενώ οι σκιές δεν λείπουν από αυτό το αψεγάδιαστο υπερθέαμα. Βλέποντας τους τεράστιους πλαϊνούς τοίχους να κινούνται σχεδόν συνέχεια, δημιουργώντας άλλοτε ένα άνοιγμα στο πίσω μέρος της σκηνής, κι άλλοτε γωνία ή ένα τέλειο ορθογώνιο, ο θεατής θαυμάζει, εκπλήσσεται από την απόλυτη συμμετρία. Δυστυχώς όμως, δεν νιώθει, δεν βιώνει τις περιπέτειες του Οδυσσέα. Οι χορογραφίες του Ουίλσον δεν επιτρέπουν την παραμικρή υπόνοια συναισθήματος στην έκφραση και στην κίνηση. Όλα μοιάζουν καλοκουρδισμένα, σαν ένα ρολόι που δε φτιάχτηκε για να αφυπνίζει, αλλά για να κοιμίζει με τον ήχο του… Σαν ένα όραμα, μία εικόνα από το ασυνείδητο που έρχεται να επιβληθεί στο συνειδητό…
Η αξία του καλλιτεχνικού έργου του Ουίλσον ως μία παράσταση υψηλής αισθητικής είναι αδιαμφισβήτητη, όμως η σημασία της «Οδύσσειας» ως ομηρικό έπος είναι κρίσιμη και καίρια για ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό. Το κείμενο του Simon Armitage υποβαθμίζει, ‘‘κακοποιεί’’, περικόπτει και τελικά ακυρώνει τον ποιητικό, ρυθμικό λόγο του Ομήρου. Προτάσεις ελλειπείς, λόγια που φαντάζουν ψεύτικα, λίγα και αρκετά ασύνδετα μεταξύ τους είναι το εμφανές αποτέλεσμα. Το να καταπιάνεσαι με κείμενα τέτοιου μεγέθους και σπουδαιότητας για ολόκληρο τον πολιτισμό του δυτικού κόσμου απαιτεί την κατάλληλη δραματουργική επεξεργασία και αποτελεί προσωπική ευθύνη. Ο Ουίλσον και ο Armitage στην προσπάθεια τους να αλλάξουν τον ‘‘φωτισμό’’ του ποικιλοτρόπως διασκευασμένου-ανά καιρούς- ομηρικού έπους, καταλήγουν να του ‘‘αλλάζουν τα φώτα’’. Αρνούμενος να ακουμπήσει πάνω στο κείμενο, να αφουγκραστεί τα βαθύτερα νοήματα του και να τα τα παρουσιάσει σε μορφή είτε διδαχής είτε προβληματισμού πάνω στη αιώνια αναζήτηση της Ιθάκης μας, ο Ουίλσον επαναπαύεται σε ένα οφθαλμόλουτρο…χωρίς ψυχή. Μία τέτοια αντιμετώπιση δεν ανταποκρίνεται και δεν συμβαδίζει, δυστυχώς, με τις επιτακτικές ανάγκες και ψυχοπνευματικές αναζητήσεις της Ελλάδας του σήμερα.
Οι Έλληνες ηθοποιοί υπερασπίστηκαν πότε με σθένος και πότε με μετριοπάθεια το σκηνοθετικό όραμα του Ουίλσον. Όντες στο έλεος της εικόνας, των ψυχρών και άκαμπτων κινήσεων και της στομφώδους έκφρασης μπαίνουν σε καλούπια, όπου δυσκολεύονται να ανασάνουν, να νιώσουν και να αναδειχθούν υποκριτικά. Σαν να φορούν αόρατες μάσκες, πανομοιότυπα προσωπεία, κινούνται ή στέκονται πάνω στη σκηνή σαν αρχαία αγάλματα. Ο Σταύρος Ζαλμάς είναι ένας Οδυσσέας δίχως την εμφανή λαχτάρα του νόστου, με έμφαση στο φαίνεσθαι και όχι στο είναι του ρόλου. Η Μαρία Ναυπλιώτου και η Βίκυ Παπαδοπούλου παρότι πιστές στις σκηνοθετικές οδηγίες περιορισμένης εκφραστικότητας, βρίσκουν ένα ιδιαίτερο τρόπο να την χειριστούν, μέσα από τη δική τους επιβλητική και παιχνιδιάρικη παρουσία αντίστοιχα. Το ίδιο ισχύει και για τον Νικήτα Τσακίρογλου, ο οποίος απαγγέλλει τους αυθεντικούς ομηρικούς στίχους της α ραψωδίας με ένα ιδιαίτερο μειδίαμα και βλέμμα αχανές, υποδυόμενος τον Τειρεσία αξιοπρεπώς και με το μέγεθος που αναλογεί στον εκάστοτε ρόλο και στο συγκεκριμένο κείμενο. Αντίθετα, η υποκριτική δεινότητα της Λυδίας Κονιόρδου, ως Αρήτη και ως Ευρύκλεια -θυμίζοντας παραμάνα παιδικού παραμυθιού-, όπως και του Άκη Σακελλαρίου και του Αλέξανδρου Μυλωνά περιορίζεται σημαντικά μέσα στα όρια της ελεγχόμενης έντασης και έκφρασης. Η θεά Αθηνά (Ζέτα Δούκα) με φωνή σχεδόν τσιριχτή ανατρέπει τα καθιερωμένα, ενώ η φανταχτερή παρουσίαση των Σειρήνων με στρας και άναρθρες κραυγές δεν κολακεύει υποκριτικά την ταλαντούχα Λένα Παπαληγούρα. Μετρημένος και αρκετά ικανοποιητικός συνολικά ο Αποστόλης Τότσικας ως σύντροφος του Οδυσσέα, Ερμής και Τηλέμαχος. Η μουσική του Θοδωρή Οικονόμου, που ξεδιπλώνει το ταλέντο του επί σκηνής συμπληρώνει το συνολικό αποτέλεσμα υψηλής αισθητικής, αυτού του απροσδιόριστου και αινιγματικού ονείρου…
TRAILER
ΔΙΑΝΟΜΗ
Αθηνά (Ζέτα Δούκα)
Οδυσσέας (Σταύρος Ζαλμάς)
Αντίκλεια, το φάντασμα της μητέρας του Οδυσσέα/ Ευρύκλεια, υπηρέτρια της Πηνελόπης/ Αρήτη, σύζυγος του Αλκίνοου (Λυδία Κονιόρδου)
Ζευς/Αλκίνοος, βασιλιάς των Φαιάκων/Εύμαιος, ένας χοιροβοσκός (Αλεξάνδρος Μυλωνάς)
Καλυψώ/Κίρκη/Πηνελόπη (Μαρία Ναυπλιώτου)
Ναυσικά (Βίκυ Παπαδοπούλου)
Ερμής/Τηλέμαχος (Αποστόλης Τότσικας)
Όμηρος/Τειρεσίας (Νικήτας Τσακίρογλου)Σύντροφος του Οδυσσέα, Πολίτης (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Άντιφος (Θανάσης Ακοκκαλίδης)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Περιμήδης (Γιώργος Γλάστρας)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Ευρύλοχος (Άκης Σακελλαρίου)
Σύντροφος του Οδυσσέα, ναύτης (Γιώργος Τζαβάρας)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Αλκμαίων (Αποστόλης Τότσικας)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Ευρυβάτης (Γιωργής Τσαμπουράκης)
Σύντροφος του Οδυσσέα, Ελπήνωρ (Κοσμάς Φοντούκης)
Σειρήνες (Ζέτα Δούκα, Μαριάννα Καβαλιεράτου, Μαρία Ναυπλιώτου, Λένα Παπαληγούρα)
Υπηρέτριες της Κίρκης (Μαριάννα Καβαλιεράτου, Λένα Παπαληγούρα)
Μνηστήρας Αγέλαος (Θανάσης Ακοκκαλίδης)
Μνηστήρας Αμφίνομος (Γιώργος Γλάστρας)
Μνηστήρας Αντίνοος (Άκης Σακελλαρίου)
Μνηστήρας Ευρύμαχος (Γιωργής Τσαμπουράκης)
Πανκ Κορίτσι (Μαριάννα Καβαλιεράτου)
Θεοί Ο θίασος
Στο ρόλο του Κύκλωπα ακούγεται ο Δημήτρης Πιατάς
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σύλληψη, Σκηνοθεσία, Σχεδιασμός σκηνικού και φωτισμών Robert Wilson
Μουσική Θοδωρής Οικονόμου
Κείμενο Simon Armitage
Δραματουργία Wolfgang Wiens
Συνεργάτες σκηνοθέτες Ann-Christin Rommen / Tilman Hecker
Σχεδιασμός κοστουμιών Yashi Tabassomi
Μουσική επίβλεψη Hal Willner
Συνεργάτις – Σχεδιασμός σκηνικών
Stephanie Engeln
Συνεργάτης σχεδιαστής φωτισμών
Scott Bolman
Μετάφραση κειμένου στα ελληνικά – Δραματολογική υποστήριξη
Γιώργος Δεπάστας
Σχεδιασμός ήχου
Στούντιο 19 – Κώστας Μπώκος, Βασίλης Κουντούρης
Βοηθός σκηνοθέτη Νατάσα Τριανταφύλλη
Βοηθός σκηνογράφου Μαρία Τσαγκάρη
Βοηθός ενδυματολόγου Βασιλική Σύρμα
Φωνητική διδασκαλία Μελίνα Παιονίδου
Τα σκηνικά τα κοστούμια και το φροντιστήριο κατασκευάστηκαν στα εργαστήρια του Piccolo Teatro di Milano και προσαρμόστηκαν στα εργαστήρια του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας.
INFO
Εθνικό Θέατρο (Κεντρική Σκηνή)
Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, Κέντρο
Ομόνοια
Τηλ. 210-5288170, 210-5288173
Παραστάσεις: Απόγ: Τετ., Κυρ. 5 μ.μ. Βραδ: Παρ.-Σάβ. 8.30 μ.μ.
Εισ.: € 35, 25, 20, φοιτ.: € 16, οικογενειακό: € 65-45.
Διάρκεια: 140′
Οι παραστάσεις ξεκίνησαν από 26/10/2012 και ολοκληρώνονται 16/03/2013
