Το μιούζικαλ του 1939 θεωρείται πλέον μια από τις σημαντικότερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Η αισθητική της έχει επηρεάσει αρκετούς σύγχρονους σκηνοθέτες του φανταστικού, ενώ έχει μείνει στην ιστορία το τραγούδι “Over the Rainbow”, το οποίο ερμηνεύει η δεκαεξάχρονη Judy Garland.
Υπόθεση
Η Dorothy Gale είναι μια ορφανή έφηβη που μένει στο Kansas με τους θείους της, Henry και Em και το σκύλο της Toto. Μια μέρα μια κακιά γειτόνισσα, η κυρία Gulch, χτυπάει τον Toto και εκείνος τη δαγκώνει. Έπειτα, η κυρία Gulch επιστρέφει με ένταλμα από το σερίφη για ευθανασία του σκύλου. Βάζει τον Toto σε ένα καλάθι στο πίσω μέρος του ποδηλάτου της και ξεκινούν για το σερίφη, αλλά ο σκύλος καταφέρνει να ξεφύγει και επιστρέφει στη Dorothy. Η νεαρή κοπέλα φοβισμένη ότι η κυρία Gulch μπορεί να επιστρέψει και να πάρει μαζί της το σκύλο αποφασίζει να το σκάσει από το σπίτι. Στο δρόμο της συναντάει ένα μέντιουμ, τον Καθηγητή Marvel, ο οποίος μαντεύει ότι το έχει σκάσει από το σπίτι της και προσπαθεί να την πείσει να επιστρέψει λέγοντάς της ότι η θεία της έχει αρρωστήσει από την ανησυχία της για εκείνη. Η Dorothy προσπαθεί να επιστρέψει στο σπίτι της, όταν παρασέρνεται από έναν ανεμοστρόβιλο, ο οποίος τη μεταφέρει σε έναν ονειρεμένο, φανταστικό και πολύχρωμο κόσμο, τη Χώρα του Oz. Όταν προσγειώνεται εκεί, η Dorothy συναντάει την Glinda, την καλή μάγισσα του Βορρά. Η Glinda και τα munchkin, τα ξωτικά του Οz, αντιμετωπίζουν την Dorothy ως ηρωίδα λέγοντάς της ότι σκότωσε την κακιά μάγισσα της Ανατολής. Τότε, εμφανίζεται η αδελφή της, η κακιά μάγισσα της Δύσης και ορκίζεται ότι πρόκειται να την εκδικηθεί. Η Glinda βοηθάει την Dorothy δίνοντάς της ένα ζευγάρι κόκκινα παπούτσια με μαγικές ιδιότητες, σε περίπτωση που χρειαστεί τη βοήθειά της. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να τα χτυπήσει το ένα πάνω στο άλλο. Επίσης, τη συμβουλεύει να ακολουθήσει τον δρόμο με τα κίτρινα τούβλα, ο οποίος θα την οδηγήσει στη Σμαραγδένια Πόλη που είναι η πρωτεύουσα της Χώρας του Oz. Εκεί, βρίσκεται ο παντοδύναμος Μάγος του Oz που μπορεί να τη βοηθήσει να επιστρέψει στο Kansas. Στο δρόμο της, η Dorothy συναντάει τρεις συμμάχους, τον Hunk, ένα σκιάχτρο που θα ήθελε να έχει μυαλό, τον Hickory, τον τενεκεδένιο άνθρωπο που θα ήθελε να έχει καρδιά και τον Zeke, το δειλό λιοντάρι που θα ήθελε να έχει κουράγιο. Οι τέσσερις ήρωες ξεκινούν για τη Σμαραγδένια Πολιτεία έχοντας την ελπίδα ότι ο Μάγος του Oz θα τους βοηθήσει να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα.
Η ταινία
Το μιούζικαλ της MGM είναι βασισμένο στο παιδικό βιβλίο του L. Frank Baum “The Wonderful Wizard of Oz”, το οποίο γράφτηκε το 1899 και κυκλοφόρησε το 1900. Οι σεναριογράφοι Noel Langley, Florence Ryerson και E.A. Woolf μαζί με τους συνεργάτες τους έκαναν την απόδοση για τον κινηματογράφο. Μάλιστα, ο Langley ήθελε οι φανταστικοί χαρακτήρες να έχουν το αντίστοιχό τους στην πραγματική ζωή, ώστε να είναι περισσότερο πιστευτοί από το κοινό. Την μακρινή περίοδο 1902-1903, ο «Μάγος του Οζ» παίχτηκε ως θεατρικό μιούζικαλ στο Σικάγο και τη Νέα Υόρκη ενώ το 1903 ήρθε στο θρυλικό Broadway. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν τόσο μεγάλη που η περιοδεία του μιούζικαλ διήρκεσε μέχρι το 1911. Στον κινηματογράφο μεταφέρθηκε για πρώτη φορά την περίοδο του βωβού. Γνωστότερη είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του 1925 με τον Oliver Hardy στο ρόλο του Hickory.
Αν και προβλήθηκε αρχικά το 1939, κυκλοφόρησε ξανά τις χρονιές 1949 και 1955. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, δεν υπάρχει περίπτωση το φιλμ να μην προβάλλεται στην αμερικανική τηλεόραση ενώ έχει την τιμητική του την περίοδο των σημαντικών εορτών όπως είναι τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα. Σύμφωνα με τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, αυτή η ταινία έχει φανατικό και πολυπληθές κοινό, ενώ, αναμφισβήτητα οι θεατές αυξάνονται όσο περνούν τα χρόνια. Αρχικά, ωστόσο, ο «Οζ» δεν ήταν μια εμπορική, καθώς τα εισιτήρια που απέφερε ήταν της τάξης των τριών εκατομμυρίων δολαρίων. Το ίδιο ποσό είχε δαπανηθεί για την παραγωγή και την προώθησή της ταινίας.
Τα στοιχεία που κάνουν την ταινία να ξεχωρίζει είναι πολλά. Καταρχήν, οι μοναδικοί χαρακτήρες, τα σκηνικά, η μουσική των Edgar Yipsel “Yip” Harburg και Harold Arlenκαι ειδικά το πασίγνωστo τραγούδι “Over the Rainbow”, υπέροχα ερμηνευμένο από την Judy Garland, ενώ χαρακτηριστικές έχουν παραμείνει ορισμένες φράσεις, όπως “There’s no place like home” ή “Follow the Yellow Brick Road”. Τα επόμενα χρόνια, πολλά βιβλία, τηλεοπτικές σειρές, τίτλοι δίσκων και φυσικά άλλες ταινίες έχουν αντλήσει την έμπνευσή τους από το φιλμ.
Τέσσερις σκηνοθέτες συνεργάστηκαν για την ολοκλήρωση της ταινίας. Ο Richard Thorpe για δύο εβδομάδες, ο George Cukor μόνο για ορισμένες μέρες, ο Victor Fleming για τέσσερις μήνες. O Fleming είναι αυτός που εμφανίζεται επίσημα ως σκηνοθέτης στους τίτλους, ωστόσο, έπρεπε να αποχωρήσει για να σκηνοθετήσει το «Όσα παίρνει ο άνεμος». Τέλος, ο King Vidor επεξεργάστηκε τις αρχικές και τελικές σκηνές.
Η ταινία προτάθηκε για έξι Όσκαρ, ανάμεσα στα οποία αυτά της Καλύτερης Ταινίας, των Ειδικών Εφέ και βέβαια, Τραγουδιού και Μουσικής. Κέρδισε μόνο τα δύο τελευταία βραβεία.
Οι ηθοποιοί
Όλοι οι ηθοποιοί είχαν επιτυχημένες καριέρες τόσο πριν όσο και μετά την προβολή της ταινίας. Η πρωταγωνίστρια Judy Garland, έλαβε ειδικό Όσκαρ για την ερμηνεία της και παρά το γεγονός ότι η μετέπειτα καριέρα της ήταν επιτυχημένη, έμεινε περισσότερο γνωστή για τον ρόλο της Dorothy.
Αρχικά, το παιδί-θαύμα Shirley Temple είχε προταθεί για τον ρόλο της Dorothy, ωστόσο οι υπεύθυνοι της 20th Century Fox, όπου άνηκε η ηθοποιός, δεν την παραχώρησαν στην MGM.
Ο Buddy Ebsen ήταν να παίξει τον τενεκεδένιο άνθρωπο, ωστόσο, η αλλεργική του αντίδραση στο ασημένιο μακιγιάζ, οδήγησε στην επιλογή του Jack Haley.
Άγνωστες λεπτομέρειες
Μια σκηνή που κόπηκε στο τελικό μοντάζ ήταν αυτή κατά την οποία η Dorothy τραγουδά για δεύτερη φορά το “Over the Rainbow”, όταν βρίσκεται φυλακισμένη στο κάστρο της μάγισσας. Μάλιστα, η δεύτερη εκτέλεση περιελάμβανε διαφορετικά λόγια από αυτά της πρώτης φοράς.
Ακόμα και η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού, όμως, παραλίγο να μην μπει στην ταινία. Ο παραγωγός Luis B. Mayer θεωρούσε ότι δεν ήταν ωραίο το σκηνικό στο οποίο τραγουδούσε η Dorothy, δηλαδή, το εξωτερικό της αγροτικής αποθήκης. Ευτυχώς, ο παραγωγός Arthur Freed παρακάλεσε θερμά τον Mayer να μην κόψει τη σκηνή.
Λέγεται ότι κατασκευάστηκαν επτά διαφορετικά ζευγάρια κόκκινα παπούτσια για την ταινία. Φημολογείται ότι το ένα από αυτά έγινε βορά στα δόντια του σκύλου Toto, ένα ακόμη προσφέρθηκε ως δωρεά στο Smithsonia το 1978, ενώ άλλα τρία ζευγάρια ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές.
Η ηθοποιός Margaret Hamilton, που υποδύεται την μάγισσα, είχε ένα αρκετά σοβαρό ατύχημα με κάψιμο και αποχώρησε από την ταινία για έξι εβδομάδες.
O αλληγορικός Μάγος
Η πλοκή της ταινίας έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την πολιτική και οικονομική κατάσταση της εποχής στην οποία γράφτηκε. Πιο συγκεκριμένα, στα τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα επικρατούσε μια μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, διευρύνθηκε η εκβιομηχάνιση, ενώ μεγάλωσε και το κύμα της μετανάστευσης στην Αμερική. Ένα άλλο κύριο χαρακτηριστικό ήταν το κίνημα του λαϊκισμού που άρχισε να δημιουργείται, ένα κίνημα που έστρεφε το ενδιαφέρον προς το λαό και όχι προς τους προνομιούχους. Το 1967, ο Henry M. Littlefield αναγνώρισε ορισμένες αλληγορίες που υπάρχουν στην ταινία και τις δημοσίευσε στο περιοδικό American Quarterly.
Σύμφωνα με τον Littlefield, η Σμαραγδένια Πόλη είναι η Washington, o δρόμος με τα κίτρινα τούβλα είναι ο δρόμος του κανόνα χρυσού, τα παπούτσια της Dorothy είναι ο κανόνας του αργύρου, η ίδια η Dorothy αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους που υποστηρίζουν τον λαϊκισμό. Επίσης, το σκιάχτρο είναι οι αφελείς αγρότες της Δύσης, ο τενεκεδένιος άνθρωπος είναι οι εργάτες των εργοστασίων της Ανατολής και το λιοντάρι, ο υποψήφιος William McKinley, οπαδός του κινήματος του λαϊκισμού.
Βιβλιογραφία
www.filmsite.org
thewizardofoz.warnerbros.com
www.forbes.com
news.bbc.co.uk
