Ο πόλεμος μπορεί να στέκει ως μια μακρινή ιδέα στην σημερινή εποχή τουλάχιστον στον Δυτικό Πολιτισμό. Όμως ο 20ος αιώνας είδε δυο Παγκοσμίους πολέμους , ο ένας πιο θανατηφόρος και καταστρεπτικός από τον άλλον. O Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήρθε μετά από μια τραγικά σύντομη εποχή ειρήνης κατά την οποία το υπόβαθρο μιας παράλογης ιμπεριαλιστικής ρατσιστικής εκστρατείας ξεκινούσε. Η Γερμανία έμελλε να είναι ο βασικός εμπνευστής της θεωρίας περί της Άριας φυλής. Η διάκριση ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα οδήγησε αρχικά στον φυλετικό και κοινωνικό ρατσισμό αλλά στην συνέχεια στην βίαιη εξολόθρευση των διαφορετικών ανθρώπων, των «άλλων». Η συγκεκριμένη ανθρωπολογικά απάνθρωπη ιδέα κόστισε τη ζωή σε 73.000.000 πολίτες και στρατιώτες στο βωμό της επεκτατικής πολιτικής της ηττημένης (στον πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο) Γερμανίας. Βέβαια, ένα τέτοιο κοσμοϊστορικό γεγονός που άλλαξε την πορεία του κόσμου από δημογραφικής και κοινωνικοπολιτικής άποψης δεν θα μπορούσε να μην αναπαρασταθεί από τους υπηρέτες της έβδομης τέχνης. Η αφορμή για αυτό το άρθρο είναι η πιο πρόσφατη παραγωγή η οποία καταπιάνεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και φέρνει επίπονες και τρομακτικές μνήμες…
Ενας ύμνος στην αντίσταση …Η δύναμη της γνώσης μέσα στο πόλεμο…
Μια ταινία που δεν αναμετρήθηκε σε πολλές κατηγορίες στην κούρσα των Oscars αλλά έχει μια πολύ συγκινητική αφήγηση να εξιστορήσει. Το βασικότερο στοιχείο της είναι ότι η αφήγηση της γίνεται από μια οντότητα που μας συνοδεύει στην επόμενη ζωή. Ο Χάρος έχοντας μια μελαγχολικά ανατριχιαστική χροιά (χάρη στην φωνή του Roger Allam) μας συστήνει την Lizelle. Ένα κορίτσι διαφορετικό από τα άλλα που ξαφνικά βρίσκεται υιοθετημένη ,αποχωρισμένη από το νεκρό αδελφό της και την ανήμπορη μητέρα της. Η νέα της οικογένεια μέλλει να σημαδεύσει την πορεία και τον χαρακτήρα της Lizelle. Ο μπαμπάς της φαίνεται να είναι η χαρά της ζωής σε αντίθεση με την μητέρα της που είναι πιο αυστηρή φορώντας το προσωπείο της σκληρής πραγματικότητας. Ο Geoffrey Rush και η Emily Watson ενσαρκώνουν ένα φτωχό ζευγάρι που προσπαθεί να διατηρήσει την ανθρωπιά του μέσα στη λαίλαπα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η μεγάλη έκπληξη της ταινίας είναι η 13χρονη Sophie Nelisse που ενσαρκώνει μια μικρή βιβλιοφάγο διψασμένη για γνώση και ζωή. Μετά το ντεμπούτο της ηθοποιού στo ιδιαίτερο “Monsieur Lazhar” , η Nelisse συνεχίζει την ανοδική της πορεία πρωταγωνιστώντας στο “The Book Thief” του συγγραφέα Markus Zusak. Η ματιά της κάμερας στρέφεται προς την καθημερινότητα των Γερμανών υπό την κυβέρνηση του Adolf Hitler. Ο Furer έχει φανατίσει τους οπαδούς του αλλά υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι βλέπουν την βαναυσότητα και την παράνοια που χαρακτηρίζει την φιλοσοφία του παραφρόνα ηγέτη. Το τέλος της ταινίας είναι πραγματικά ανατριχιαστικό παρουσιάζοντας την εύθραυστη ιδέα της ανθρώπινης ζωής αλλά και την ελπίδα που την συνοδεύει μέχρι το τέλος.
Σκηνοθεσία: Brian Percival
Σενάριο: Michael Petroni
Ηθοποιοί: Sophie Nelisse, Geoffrey Rush, Emily Watson
Μουσική: John Williams
Ένα βλέμμα στην σκληρή πραγματικότητα του πολέμου…
Μια από τις πιο συγκλονιστικές ταινίες σχετικά με τον πόλεμο είναι το “Come and see” (1985) του Elem Klimov που ασχολείται με την Γερμανική κατάληψη του Λευκορωσίας (ενός εκ των κρατών της τότε Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών). Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται σε εδάφια από την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Ο Ιωάννης καλεί τον κόσμο να δει την καταστροφή που έχει προκληθεί από του τέσσερεις καβαλάρηδες της Αποκαλύψεως. Η ιστορία ασχολείται με την απερίγραπτα σκληρή και απάνθρωπη πλευρά του πολέμου. Οι Ρώσοι αντιτίθενται και πολεμούν ενάντια στους Γερμανούς . Μέσα σε ένα κυκεώνα γεγονότων, ένα 12χρονο αγόρι ,o Φλοριά (Aleksei Kravchenko) βρίσκεται στο κέντρο. Η εμμονική φαντασίωση του να γίνει στρατιώτης και να υπερασπιστεί την χωρά του δεν θα διαρκέσει πολύ. Το πρώτο χτύπημα είναι ότι οι συμπολεμιστές του τον αφήνουν πίσω , μόνο και απογοητευμένο. Στη πορεία, η έφηβη Γκλάσα (Olga Mironova) θα έρθει στο δρόμο του έχοντας μια δική της εμμονή με τους Κοζάκους. Η μοναξιά και ο φόβος του πολέμου θα ενώσουν τις ζωές τους αφού οι συγγενείς τους έχουν σφαχθεί στο βωμό του θεού Άρη. Χάνοντας το νόημα της ζωής, ο Φλοριά προσπαθει να γραπωθει στην ζωή βοηθώντας τους συνανθρώπους του που μαστίζονται από πείνα και κακουχίες. Η άδολη πρόθεση του Φλοριά να πολεμησει και η αγνοτητα της ηλικιας του θα χαθουν όταν βρεθει σε μαζικες δολοφονιες ανθρωπων. Ο πονος, η απογνωση και ο θανατος οδηγούν τον μικρό Φλοριά στην συνειδητοποίηση της αναλωσιμότητας της ανθρωπινης ζωης και στην αποτομη εσωτερικη και εξωτερικη γηρανση.
Σκηνοθεσία: Elem Klimov
Σενάριο:Ales Adamovich, Elem Klimov
Ηθοποιοί: Aleksei Kravchenko, Olga Mironova, Liubomiras Lauciavicius
Μουσική:Oleg Yanchenko
Ένα κλειστοφοβικό πολεμικό δράμα για την ματαιότητα του μαχέσθαι...
“Das Boot” η αλλιως “The Boat”, ενα απο τα αριστουργηματα του παγκοσμιου κινηματογραφου (καταταχθηκε στην 25η θεση στο περιοδικο Empire) που μας εχει χαρισει ο Wolfgang Petersen. Η ιστορια (διαδραματιζεται κατά τη διαρκεια του Δευτερου Παγκοσμιου Πολεμου οπου μια φανταστικη ιστορια για το γερμανικο υποβρυχιο U-96 λαμβανει χωρο. Το 1941, ένα πολεμικο υποβρυχιο ξεκινά το ταξιδι του με βετερανους αλλα και νεοφερμενους ναυτες. Η ρότα του ταξιδιού θα κανει τους εν λόγω ανθρωπους να αναθεωρησουν τη κοσμοθεωρια τους και να νοιωσουν ως τα βαθη της υπαρξης τους την κτηνωδια του πολεμου. Η κλειστοφοβικη αισθηση των σκηνων και το κοκκινο φως στα προσωπα των ιδρωμενων απεγνωσμενων χαρακτηρων παιζουν σημαντικο ρολο στην ατμοσφαιρα της ταινιας. Σημαντικό προτέρημα της ταινίας είναι η μελαγχολικά πένθιμη μουσική επένδυση του Klaus Doldinger. Οι αλλεπαλληλες συγκρούσεις με τους Βρετανούς αυξάνουν την ανάγκη τους για επιστροφή και παραίτηση από έναν μάταιο και καταστρεπτικό σκοπό. Βέβαια, οι αριθμοί μιλούν από μονοί τους. 40.000 ναύτες ξεκίνησαν για τον πόλεμο, οι 30.000 δεν επέστρεψαν ποτέ…
Σκηνοθεσία: Wolfgang Petersen
Σενάριο: Wolfgang Petersen, Lothar G. Buchheim
Ηθοποιοί: Jurgen Prochnow, Herbert Gronemeyer,Klaus Wennemann
Μουσική: Klaus Doldinger
Στα ακροδάχτυλα του καταγράφεται σύγχρονη πολεμική ιστορία…
Σε πιο συναισθηματικά μονοπάτια κινείται η επόμενη πολεμική ταινία. Εδώ οι πρωταγωνιστές δεν πολεμούν, δεν νοιώθουν τον πόλεμο στην πράξη. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο τραγικά και σκοτεινά όταν κάποιος είναι θεατής της ζωής ο οποίος προσπαθεί να επιβιώσει και ίσως να περισώσει οτιδήποτε αξίζει. “The Pianist” (2002) ονομάζεται η ταινία του Roman Polanski και βασίζεται στη ομώνυμη αυτοβιογραφία των αναμνήσεων και βιωμάτων του Πολωνού πιανίστα Wladyslaw Szpilman. Η συγκινητική μουσική της ταινίας από τον Wojciech Kilar είναι ικανή να στοιχειώσει τις ψυχές των θεατών και να ταυτιστεί με το αποτρόπαιο θέμα της. Η ευαισθησία του καλλιτέχνη αμαυρώνεται από την Γερμανική επιδημία. Η μουσική δεν είναι πια το μέσο επιβίωσης αλλά ένας κρυφός πόθος που είναι συνώνυμος με την ελευθερία και αγάπη για τη ζωή. Η ήττα της Πολωνίας από την Γερμάνια και ο αφανισμός των Εβραίων δημιουργούν μια αίσθηση κολαστηρίου. Τα ghettos είναι γεμάτα από ανθρώπους που φορούν τα μπλε αστερία του Δαβίδ εξαπλώνονται. Βέβαια, ο βασικός σκοπός των Γερμανών δεν είναι να περιορίσει τους Εβραίους αλλά να τους εξαφανίσει έχοντας τα στρατόπεδα εξόντωσης ως βάσεις των σχεδίων τους. Η μυστική διαφυγή και η συνεχής αλλαγή κρησφύγετων είναι αναγκαία για τον Szpilman (Andrien Brody). Η μουσική του όμως έμελλε να τον σώσει αφού η δεξιότητα του στο πιάνο προσελκύει το ενδιαφέρον ενός Γερμανού Στρατηγού(Thomas Kretschmann) o οποίος τον συντηρεί στην σοφίτα ενός άδειου σπιτιού. Το τέλος του πολέμου αλλάζει τα δεδομένα και ο κόσμος προσπαθεί να μετρήσει τους νεκρούς του , θεραπεύοντας παράλληλα τις πληγές του.
Σκηνοθεσία: Roman Polanski
Σενάριο:Ronald Harwood
Ηθοποιοί: Adrien Brody, Thomas Kretchmann
Μουσική: Wojciech Kilar
Μια λίστα επιβιώσης σε ένα κόσμο που καταρρέει…
Mια από τις πιο ταυτισμένες ταινίες όλων των εποχών με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το “Schidler’s list” (1993) του Steven Spielberg βασισμένο στο μυθιστόρημα “Schidler’s Ark” του Τhomas Keneally. Η ταινία εκτός από την πλειάδα των αξιόλογων ηθοποιών (Liam Neeson, Ralph Fiennes, Ben Kingsley) στο δυναμικό του και το αιχμαλωτίστικο story, έχει ως βάση μια πολυμήχανη σκηνοθετική μηχανή. O Steven Spielberg υιοθέτει ντοκυμαντερίστικες τεχνικές χρησιμοποιώντας κάμερες χειρός και τελειώνει τα γυρίσματα σε περίοδο δυόμιση μηνών. Επιπλέον, ο Spielberg παίρνει την θαρραλέα καλλιτεχνική απόφαση να γυριστεί η ταινία, στο μεγαλύτερο μέρος της, σε ασπρόμαυρα χρώματα. Ο βασικός χαρακτήρας είναι ο Oskar Schidler ο οποίος ως Γερμανός Ναζί εργοστασιάρχης επιδιώκει να γίνει πλούσιος. Όμως μετά από την τραυματική εμπειρία της μαζικής δολοφονίας Εβραίων μπροστά στα μάτια του, αλλάζει ρότα. Ο Schidler αποφασίζει να σώσει όσο περισσότερους Πολωνούς-Εβραίους προσφυγές κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Ο υπέρτατος σκοπός του είναι η διάσωση τους αλλά αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συνεχείς δωροδοκίες προς Γερμανούς στρατηγούς και στρατιώτες ώστε να κάνουν τα στραβά μάτια. Τα χρήματα, σε σκοτεινές περιόδους, αγοράζουν πολλά όπως αποδεικνύεται στην Γερμανική πραγματικότητα.Όμως ευτυχώς δεν μπορούν να αγοράσουν την καλοσύνη και την εσωτερική αναγκή για να πράττεις προς όφελος του συνανθρώπου σου.
Σκηνοθεσία: Steven Spielberg
Σενάριο:Steven Zaillian
Ηθοποιοί: Liam Neeson, Ralph Fiennes, Ben Kingsley
Μουσική: John Williams
Καθεμιά από τις ταινίες του αφιερώματος δίνουν μια διαφορετική πλευρά του πολέμου. Πολλές οι αποχρώσεις του πολέμου. Όλες στριμώχνονται στα χρώματα του γκρι μέχρι την απουσία του, το απέραντο μαύρο. Η αέναη μάχη του στρατιώτη, η καταραμένη μοίρα του κυνηγημένου, η πορεία του μεγαλόψυχου λυτρωτή, η ματιά μιας αθώας ψυχής και η καταπιεσμένη μουσικότητα ενός καλλιτέχνη ολοκληρώνουν την εικόνα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι φωνές του παρελθόντος μπορεί να εξασθενούν και να σκεπάζονται από καινούργιες κραυγές αλλά ποτέ δεν πρέπει να ξεχνώνται. Ο πόλεμος είναι ό,τι χειρότερο δημιούργησε ο άνθρωπος. Δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Μόνο κατακερματισμένες ψυχές σε μια καταστροφική δίνη…
