Πως ένας αρχαιολογικός χώρος μπορεί να αποτελέσει μια
διαδραστική εμπειρία για τον επισκέπτη και πόσο εύκολο
είναι να πραγματοποιηθεί μια αρχαιολογική αφήγηση μέσα από
τις παραστατικές τέχνες (performing arts);
Την απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα προσδοκά να δώσει μέσα από μια σημαντική διερευνητική διαδρομή, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα NOSTOI – Iστορίες επιστροφών και εξόδων.
Η ιδέα του NOSTOI, γεννήθηκε και πραγματοποιείται μέσα από τη διεθνή σύμπραξη Ιταλίας, Γαλλίας και Τυνησίας, όπου 30 επιλεγμένοι καλλιτέχνες, Ιταλoί και Τυνήσιοι, καθοδηγούμενοι από τον Έλληνα σκηνοθέτη Μιχαήλ Μαρμαρινό, θα δώσουν μια νέα πνοή σε δύο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, μέσα από τις παραστατικές τέχνες.
Στόχος του προγράμματος είναι τόσο ο καλλιτεχνικός διάλογος, όσο και η ανταλλαγή
πολιτιστικών εμπειριών στην ευρύτερη ζώνη της Μεσογείου.
Καλλιτέχνες από διαφορετικές χώρες και με διαφορετικές προσλαμβάνουσες, επιδιώκουν ο καθένας μέσα από τη δική του προσωπικότητα και εμπειρία να πραγματοποιήσουν μια performance με στόχο την αφήγηση ενός χώρου που βαρύνεται από το μεγαλειώδες ιστορικό παρελθόν του.
Μέσα από την προσωπική έκφραση του κάθε καλλιτέχνη, τους ήχους, τις κινήσεις του, θα δημιουργηθεί μια μοναδική και αυθεντική αφήγηση βασισμένη στις κατευθυντήριες γραμμές του προγράμματος.
Ο επισκέπτης θα αποτελέσει μέρος του τελετουργικού που θα τεθεί σε εφαρμογή από τους καλλιτέχνες και έτσι θα έρθει σε άμεση επαφή με τον αρχαιολογικό χώρο και την ιστορία του. Μέσα από τις παραστατικές τέχνες, η επίσκεψη θα μετατραπεί σε έναν δημιουργικό διάλογο με το χώρο.
Η επιλογή του ονόματος NOSTOI, κάθε άλλο παρά τυχαία υπήρξε. Νόστος δηλαδή γυρισμός, αυτή ακριβώς η λέξη αποτέλεσε τον πυρήνα της ιδέας του προγράμματος και συγκεκριμένα ο γυρισμός των Ελλήνων στην πατρίδα ύστερα από τον πολυετή Τρωικό πόλεμο. Πηγή έμπνευσης του NOSTOI αποτέλεσε το πρόσωπο του Οδυσσέα με το μεγάλο και πολύπαθο ταξίδι του μέχρι να αντικρίσει ξανά την αγαπημένη του Ιθάκη.
Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να αναφερθούμε στη Νέκυια, τη Ραψωδία λ της Οδύσσειας, η οποία αποτελεί σημαντικό κομμάτι μελέτης του προγράμματος NOSTOI. Πρόκειται για την κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη, με σκοπό να λάβει χρησμό από το μάντη Τειρεσία, προκειμένου να μάθει από που πρέπει να περάσει για να γυρίσει στην Ιθάκη.
Ο επισκέπτης είναι σαν τον Οδυσσέα, ζωντανός επισκέπτεται τον κόσμο των νεκρών, τον αρχαιολογικό χώρο. Η εμπειρία του ήρωα στο βασίλειο των νεκρών είναι μια προσωπική εμπειρία, όχι απλά μια επίσκεψη. Ο Οδυσσέας, για να μιλήσει με τις ψυχές των νεκρών, πρέπει να πραγματοποιήσει ένα τελετουργικό, αν ήταν ένας απλός επισκέπτης ίσως να μην αντιλαμβανόταν τίποτα και να έφευγε ή να πέθαινε ηττημένος από τους κανόνες του κάτω κόσμου. Όπως το τελετουργικό του Οδυσσέα, έτσι και οι τέχνες του θεάματος είναι το μέσο που μετατρέπει την επίσκεψη σε εμπειρία.
Το πρόγραμμα διαιρείται σε δύο κύκλους, ο καθένας από αυτούς αποτελείται τόσο από workshops όσο και από μια τελική παράσταση σε έναν σημαντικό αρχαιολογικό χώρο.
Το πρώτο μέρος του προγράμματος πραγματοποιείται στην Ιταλία υπό την ευθύνη του Μιχαήλ Μαρμαρινού και συγκεκριμένα στη Νεκρόπολη του San Cerbone στην Populonia της Τοσκάνης, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του ετρουσκικού πολιτισμού. Το δεύτερο μέρος λαμβάνει χώρα στην Τυνησία και συγκεκριμένα στην Cartagine Byrsa υπό την υψηλή επίβλεψη του Εθνικού θεάτρου της Τυνησίας και την επιμέλεια του Τυνήσιου καλλιτέχνη Kais Rostom.
Ο διακεκριμένος Έλληνας σκηνοθέτης Μιχαήλ Μαρμαρινός αναφέρει σχετικά με το πρόγραμμα NOSTOI:
«Eίναι το πρώτο βήμα για ένα ταξίδι στην αναζήτηση ενός μοντέλου αφηγηματικής αρχαιολογίας, ένα καινοτόμο πρόγραμμα που συνδυάζει την επιστημονική και την καλλιτεχνική γνώση και σκοπό έχει να αποκαλύψει ένα δυναμικό μοντέλο που να μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε αρχαιολογικό χώρο. Το μοντέλο αυτό πράγματι φανερώνει την ιδιαίτερη θεατρικότητα ενός τόπου και το διαδραστικό δυναμικό της. Η πρόθεση είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο που να μπορεί να υποστηρίξει με την πάροδο του χρόνου αυτήν την πιλοτική εμπειρία, μετατρέποντάς την σε ένα πολιτιστικό ζωντανό και δραστήριο διάλογο».
Ένα από τα θεμελιώδη ερωτήματα που τέθηκαν στο σκηνοθέτη Μιχαήλ Μαρμαρινό, είναι το εξής: Γιατί πάμε σε αρχαιολογικό χώρο;
Η απάντησή του είναι ήταν: «Για να δώσουμε φωνή, σώμα, στόμα στον αρχαιολογικό χώρο που διαφορετικά παραμένει σιωπηλός. Αυτό ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο οι performing arts παρεμβάλλονται στο έργο. Σε καμία περίπτωση δεν είναι απλά μια παράσταση σε έναν αρχαιολογικό χώρο».
Το πρόγραμμα NOSTOI θα ξεκινήσει από την Ιταλία στις 28 και 29 Μαρτίου και θα ολοκληρωθεί στην Τυνησία στις 16 και 17 Μαΐου του 2015.
Πηγή: Δελτίο Τύπου Προγράμματος NOSTOI 2015
