Πρωταγωνιστούν:  Λεωνίδας Αργυρόπουλος, Ειρήνη Γραμματικοπούλου, Ελένη Δαφνή, Μάνθος Καλαντζής, Μαργαρίτα Σάββα, Φώτης Τσοτουλίδης
Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Παπαδόπουλος
Υπόθεση: Μετά από εξάμηνη απουσία, ο Άλφρεντ επιστρέφει στο σπίτι του στη Χριστανία (σημερινό Όσλο), για ν’ ασχοληθεί αποκλειστικά με την ανατροφή -πέραν από την εκπαίδευση- του ανάπηρου γιου του Έγιολφ. Η σύζυγος του Ρίτα δοκιμάζεται για τα μητρικά της συναισθήματα όταν διεκδικεί κατ’ αποκλειστικότητα την αγάπη του Άλφρεντ τόσο σε βάρος του γιου της όσο κι απέναντι στην κουνιάδα της Άστα που έχει έρθει στο σπίτι για να βοηθήσει. Σε μια εκρηκτική συζυγική διαμάχη θα παρεισφρήσει η είδηση πως ένα αγόρι πνίγηκε στη λίμνη που βρίσκεται κοντά στο σπίτι κι ένα δεκανίκι επιπλέει. Ένα ντόμινο από προσωπικές εκμυστηρεύσεις θα στρέψουν σε διαφορετική κατεύθυνση τους χαρακτήρες του έργου αναγκάζοντας τους να συμβιώσουν.

Κριτικής της παράστασης Ο μικρός Έγιολφ

“Οι νεκροί δε μας αφήνουν ποτέ σε ησυχία”

Ο σκανδιναβός πατέρας του ψυχογραφικού θεάτρου, ο Henrik Ibsen,  αφήνοντας πίσω του τις εμπειρίες των έργων που χαρακτηρίστηκαν εκ των υστέρων ως προφεμινιστικά (Νόρα, Έντα Γκάμπλερ), στο τέλος της δραματουργίας του, διανύει την ωριμότητά του με έργα που κινούνται ανάμεσα στους σκανδιναβικούς μύθους και τα μύχια της οικογενειακής δομής θίγοντας τα προβλήματα που κρύβουμε κάτω από το χαλί. Προσωπικά, βρίσκω αυτή την περίοδο την πιο γοητευτική, γιατί με τα σύμβολα που χρησιμοποιεί (σε καμία περίπτωση να μην ταυτιστεί με το συμβολιστικό θέατρο) ο θεατής/αναγνώστης συχνά ξεχνιέται και νομίζει πως βρίσκεται σ’ έναν ζωντανό θρύλο, όπως τα «ψηλά βουνά» που δίνουν έναν υπερβατικό τόνο (Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν, Όταν ξυπνήσουμε εμείς οι νεκροί, Ο μικρός Έγιολφ) που καταρρακώνει τους κεντρικούς ήρωες με τη φύση να παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο πότε με τον πνιγμό πότε με το καταπλάκωμα από χιονοστιβάδες.

Στο Ο μικρός Έγιολφ, έχουμε ένα αντρόγυνο, τον Άλφρεντ και τη Ρίτα που μεγαλώνουν το μικρό Έγιολφ (όνομα που παραπέμπει στους λύκους), το μοναχογιό τους που από δική τους απερισκεψία έπεσε όταν ήταν μικρός από το τραπέζι κι έμεινε ανάπηρος. Ο Άλφρεντ ασχολείται μονομανώς με τη συγγραφή ενός φιλοσοφικού/επιστημονικού βιβλίου (θα μπορούσαμε να το συνδέσουμε με την αντίστοιχη ιδιότητα του Τέσμαν στην Έντα Γκάμπλερ), το οποίο όμως αφήνει με λευκές τις σελίδες όντας σε συνεχή αναμέτρηση με τους δικούς του προσωπικούς δαίμονες και με την απόφασή του ν’ αφοσιωθεί στην ανατροφή και τη φροντίδα του γιου του. Η Ρίτα, πιστή στην δραματουργική αντίληψη της ολότητας στην Αγάπη, χαρακτηρίζεται από την εμμονική της ζήλεια, θεωρώντας πως ο γιος της είναι ένα αγκάθι που μειώνει την ένταση της αγάπης του Άλφρεντ προς αυτήν και πως η Άστα, η ετεροθαλής αδερφή του συζύγου της, έχει αναπτύξει ένα παράξενο δέσιμο με τον Άλφρεντ, το οποίο θέλει να καταπνίξει, προτείνοντάς της να παντρευτεί. Ο πνιγμός του Έγιολφ τραβάει την σκανδάλη μιας σειράς από εσωτερικές διεργασίες που μπορούν να τελεστούν, αποκαλύπτοντας την πραγματική υπόσταση καθενός από τους τρεις κεντρικούς ήρωες, δίνοντας μια ξεχωριστή πινελιά στα γνωστά ιψενικά τρίγωνα.

Βασικοί άξονες κατανόησης του έργου Ο μικρός Έγιολφ είναι η συμβολική διάσταση των όρων «Έγιολφ», «νερό», «ψηλά βουνά», «αγάπη» και η στοιχειωμένη παρουσία της «Κυρίας των Ποντικιών». Οι λύκοι, οι βρικόλακες και τα τρολ των φιορδ είναι μυθικά πλάσματα παρμένα από τη μυθολογία του Βορρά και συνυπάρχουν με τους χαρακτήρες των έργων στη δραματουργία του Ίψεν. Ο Άλφρεντ και η Άστα, αν και ετεροθαλή αδέρφια, είχαν αναπτύξει μια ξεχωριστή στενή σχέση όντας φοιτητές και συγκάτοικοι με τον Άλφρεντ ν’ αποκαλεί την Άστα «μικρός Έγιολφ» (σα να λέμε «ο μικρός μου λύκος»). Επιλέγει το ίδιο όνομά για το γιο του, ο οποίος μονοπωλεί το ενδιαφέρον του, αφήνοντας νεκρωμένη κι αμφίσημη τη σχέση  με την αδερφή του, μια σχέση που θα έρθει ξανά στην επιφάνεια μετά το θάνατο του γιου του. Το νερό είναι ένα από τα τέσσερα βασικά στοιχεία μαζί με τη γη, τον αέρα και τη φωτιά που εμπεριέχονται και δομούν την ιψενική δραματουργία. Στο Μικρό Έγιολφ, το νερό ως το στοιχείο της ζωής, συμπυκνώνει όλο τον κύκλο της ζωής, από την παιδική ηλικία (βουτηγμένα παιχνίδια του Έγιολφ) ως το θάνατο (πνιγμός, διαταραγμένες οικογενειακές κι ερωτικές σχέσεις), ενώ αποτελεί ένα καθημερινό αντικείμενο. Τα «ψηλά βουνά» είναι ο ανώτερος τόπος –γεωγραφικά και πνευματικά- που καταφεύγουν συνήθως οι πρωταγωνιστικοί αντρικοί χαρακτήρες της ώριμης παραγωγής του Ίψεν. Από τα «ψηλά βουνά» επιστρέφει ο Άλφρεντ στην αρχή του έργου, για να ξεκινήσει «το τελευταίο κεφάλαιο του οικογενειακού τους μυθιστορήματος». Στην Αγάπη, οι χαρακτήρες της σκανδιναβικής δραματουργίας επιζητούν να έχουν ολοκληρωτικά το σύντροφό τους (πνευματικά και σαρκικά) φτάνοντας σε παθογενείς συναισθηματικές εξάρσεις. Αυτή την άποψη συναντούμε και στην πρώιμη δραματουργία του Στρίντμπεργκ.

Ο μικρός Έγιολφ στο Αγγέλων Βήμα
Ο μικρός Έγιολφ παίζεται κάθε Σάββατο στις 18:30 στο Αγγέλων Βήμα σε σκηνοθεσία Λ. Παπαδόπουλου

Ο Λεωνίδας Παπαδόπουλος μεταφράζει και σκηνοθετεί το Ο μικρός Έγιολφ στο Αγγέλων Βήμα προτείνοντας την προσωπική του σημειολογική/σκηνοθετική ανάγνωση του πολυπρισματικού ιψενικού έργου σ’ ένα αρμονικό και φαινομενικά διαυγές σκηνικό αποτέλεσμα όπου κυριαρχεί σκηνογραφικά το λευκό –στο έδαφος και τους τοίχους της σκηνής- και το υδάτινο στοιχείο με γυάλινα δοχεία μισογεμάτα με νερό. Ερμηνευτικά, η γραμμή που ακολουθείται εκφέρει την εσωτερικότητα των χαρακτήρων, σ’ έναν κλασικότροπο κώδικα που σχολιάζει τις διάφορες πτυχές που αυτοί φέρουν. Στη μετάφρασή του, διατηρώντας τις 3 πράξεις του έργου και το μεγαλύτερο μέρος των διαλόγων, δίνει μια καλή αίσθηση του κειμένου που σκηνοθετεί και των ιδεών-συμβόλων που αυτό εμπεριέχει σε μια απλή κι άμεση γλώσσα.

Ο σκηνοθέτης αξιοποιεί αρκετά την σκηνή του Αγγέλων Βήμα, δίνοντας μια απτή οπτικοποίηση του ιψενικού ερωτικού τριγώνου Ρίτα-Άλφρεντ-Άστα, τοποθετώντας τους τόσο στην Α’ πράξη, στη συνάντησή τους μετά από καιρό, όσο και στη Β’ πράξη μετά την απώλεια του Έγιολφ αλλά και στη Γ’ πράξη στην σκηνή του αποχωρισμού της Άστα, σ’ ένα τρίγωνο, με τους θεατές να παρατηρούν διαγώνια τον κάθε ήρωα. Η γλώσσα του σώματος των εναγκαλισμών των χαρακτήρων σχολιάζει τις σχέσεις και τις ερωτικές διεργασίες που υφίστανται μεταξύ τους. Όταν η Ρίτα (Μαργαρίτα Σάββα) αγκαλιάζει τον Άλφρεντ (Λεωνίδας Αργυρόπουλος) μπήγει τα νύχια της στην πλάτη του, για να διεκδικήσει τη σάρκα του και μαζί τις φροντίδες και τις σκέψεις του μόνο για εκείνην, στο πλαίσιο της ολοκληρωτικής Αγάπης, μοτίβο που προεξετάσαμε. Αντίστοιχα, μια σκηνή αργότερα, η Άστα (Ελένη Δαφνή) αγκαλιάζει επίσης για να παρηγορήσει τον αδερφό της με τα δάχτυλα της να υποδηλώνουν μια στοργή σχεδόν ερωτική, γεννώντας διφορούμενα συναισθήματα στο θεατή που θ’ αποσαφηνιστούν μέσα από την λύση της οικογενειακής τους σύνδεσης στη συνέχεια.

Σημειολογικά, κρίνεται εύστοχη η χρήση του υδάτινου στοιχείου, μέσα στο οποίο ο Μάνθος Καλαντζής (Έγιολφ) ρίχνει τα στρατιωτάκια του στη γυάλα «πνίγοντας τα» προοικονομώντας το θάνατό του αλλά και τα παιδάκια που θα θελήσουν να σώσουν οι γονείς του, Άλφρεντ και Ρίτα. Στο νερό, θα ρίξει και η Κυρία των Ποντικιών τη φωτογραφία που κουβαλάει μαζί της, ενώ στο τέλος της σκηνής, ο μικρός Έγιολφ γοητευμένος από εκείνη θα την ακολουθήσει, με ευθεία αναφορά δραματουργού και σκηνοθέτη στο δημοφιλή μύθο του αυλητή του Χάμελιν. Στο νερό θ’ ακουμπήσει και η Άστα στη Β’ πράξη, το νούφαρο, το φυτό που «φυτρώνει στο βυθό κι ανεβαίνει στην επιφάνεια», επικοινωνώντας με το νεκρό ανιψιό της σαν προκάτοχος του ονόματός του. Σκηνογραφικά, ίσως θα ήταν πιο εμφανές αν υπήρχαν λιγότερα δοχεία, αλλά μεγαλύτερου μεγέθους ώστε να μεταχειρίζονται οι ηθοποιοί κοινή επιφάνεια. Βέβαια, αυτή η σκηνογραφική πρόταση έχει εκφραστεί ποικιλοτρόπως σε διάφορες δραματουργίες.

Ο μικρός Έγιολφ στο Αγγέλων Βήμα
Το υδάτινο στοιχείο πρωταγωνιστεί στην σκηνογραφία της παράστασης

Η χορογραφία της έναρξης της παράστασης με τους ηθοποιούς της παράστασης να εμφανίζονται με πατερίτσες θεωρώ πως δεν στήνει έναν στέρεο καμβά για μια καλή ανάγνωση του κεντρικού ήρωα και δεν ταιριάζει απόλυτα με το κλίμα που διαμορφώνεται στη συνέχεια της παράστασης. Αντίστοιχα, η μουσική επιμέλεια του Γιώργο Πλακούτση, στις εναλλαγές των σκηνών είναι περισσότερο λειτουργική όταν είναι ορχηστρική, παρά όταν καταφεύγει σε σύγχρονα μουσικά κομμάτια, που παραμορφώνουν την αίσθηση που διαμορφώνεται ανάμεσα στους χαρακτήρες/υποκριτές. Η σκηνογραφική αλλαγή των λευκών κουτιών ανάμεσα στις πράξεις έχει ένα καθαρό σκηνικό αποτέλεσμα και μεταμορφώνει το περιβάλλον από το εσωτερικό του σπιτιού στα βουνά στο πλάι της λίμνης.

Ερμηνευτικά, γοητευτικές και βαθιά εσωτερικές πέρασαν στην πλατεία οι γυναικείες ερμηνείες των Μαργαρίτα Σάββα και Ελένη Δαφνή στους κεντρικούς ρόλους των Ρίτα και Άστα αντίστοιχα. Η Μαργαρίτα Σάββα παρουσίασε καθαρά τις αναγνωστικές μου προσδοκίες μιας ιψενικής προσωπικότητας, με το εσωτερικά τραγικό και πολυσήμαντο προφίλ που έδωσε στη Ρίτα. Οι συναισθηματικές διεργασίες ζωγραφίζονται κατανοητά στο πρόσωπό της, ενώ οι νευρώσεις της πατούν σε δικαιολογημένες δραματολογικά και παραστασιακά βάσεις. Η Ελένη Δαφνή «περπατάει». Από την άλλη, ο Λεωνίδας Αργυρόπουλος δίνει μια περισσότερο φθαρτή ερμηνεία που δεν περνάει σε ισόποσες μερίδες την ανάγκη του για απομόνωση, τις ανησυχίες του για τη φροντίδα του Έγιολφ και τις λοιπές οικογενειακές υποθέσεις που έρχονται στην επιφάνειες και το ευάλωτο τελικά προφίλ του. Ο Μάνθος Καλαντζής ακολουθεί την καθεστηκυία ερμηνευτική γραμμή σκηνικής απόδοσης παιδικών ρόλων δείχνοντας την αφέλεια και τη βαθιά εξάρτηση του Έγιολφ στους γονείς του που πηγάζει από την αναπηρία του.

Η Ειρήνη Γραμματικοπούλου φέρει τον παραμυθικό χαρακτήρα της γριάς που μαγεύει τα ποντίκια και τ’ οδηγεί στον πνιγμό τους στη θάλασσα –ενίοτε και παιδιά- όπως δεν αποκρύπτει να πει. Σαν τη Γαλατού, στη Σονάτα των Φαντασμάτων του Στρίντμπεργκ, πρόκειται για μια γυναίκα σχεδόν μυθικής διάστασης. Η παρουσία της καλείται να ξαφνιάσει τους λοιπούς χαρακτήρες αλλά ταυτόχρονα είναι ένα οικείο πρόσωπο, όπως είναι ο Θάνατος. Η Γραμματικοπούλου λοιπόν παραπέμπει ερμηνευτικά σε μια παραμυθού που στοιχειώνει την οικογένεια του δράματος και «τραβάει» τον Έγιολφ στο θάνατό του. Ενδυματολογικά, θυμίζει ενδεχομένως καρβουνιάρη που συνδέεται άμεσα με τα ποντίκια με τα οποία σχετίζεται. Ο Φώτης Τσοτουλίδης δίνει το ρόλο του μηχανικού με μια προσωπική σιγουριά και με μια αθώα γοητεία που συνάδουν με την ευγενή φυσιογνωμία του χαρακτήρα που υποδύεται.

Στα επιμέρους τεχνικά κομμάτια της παράστασης Ο μικρός Έγιολφ, οι φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη συνομιλούν με τα σκηνικά της Γιωργίνας Γερμανού στήνοντας ένα ενδιαφέρον σκηνικό παιχνίδι με τις σκιές των ηθοποιών στον λευκό καμβά, κάνοντας προσωπικά το συνειρμό πως οι χαρακτήρες συνομιλούν με τους νεκρούς σ’ έναν ασταμάτητο διάλογο (ο Άλφρεντ λέει χαρακτηριστικά «οι νεκροί δε μας αφήνουν ποτέ ήσυχους», φράση που χρησιμοποιεί επίσης ο Tennessee Williams στο αποπνικτικό Outcry), που θα έλεγα πως κλείνει το μάτι στον Ίψεν, καθώς καθόλη τη διάρκεια της Β’ πράξης, ο Άλφρεντ προσπαθεί να μιλήσει με τον πνιγμένο γιο του σκύβοντας πάνω από τη λίμνη και βλέποντας το είδωλό του ν’ αντικατοπτρίζεται. Τα κοστούμια της παράστασης, κάνουν ωστόσο μια πρώτη ανάγνωση χωρίς να προτείνουν κάτι νέο στους «πολυδιαβασμένους» χαρακτήρες.

Συνολικά, Ο μικρός Έγιολφ είναι μια αρμονική σκηνική ανάγνωση του ιψενικού έργου που συνομιλεί σκηνογραφικά κι ερμηνευτικά με τα μεγάλα ζητήματα που αυτό θίγει.

Ο μικρός Έγιολφ: Πληροφορίες παράστασης

Συντελεστές

  • Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Παπαδόπουλος
  • Σκηνικά-Κοστούμια: Γιωργίνα Γερμανού
  • Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
  • Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Πλακούτσης
  • Επεξεργασία ήχων: Σωτήρης Καναρέλης
  • Βοηθοί Σκηνογράφου: Μαρία Εσπιαλίδου, Κων/νος Κωτσής
  • Φωτογραφίες παράστασης: Στέλιος Δανιήλ, Γεωργία Σιέττου
  • Παίζουν(αλφαβητικά): Λεωνίδας Αργυρόπουλος, Ειρήνη Γραμματικοπούλου, Ελένη Δαφνή, Μάνθος Καλαντζής, Μαργαρίτα Σάββα, Φώτης Τσοτουλίδης
  • Ημέρες και ώρες παραστάσεων: κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 18:30
  • Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ κανονικό, 8 ευρώ φοιτητικό – ανέργων
  • Διάρκεια παράστασης: 80΄

Πληροφορίες θεάτρου

  • Θέατρo Αγγέλων Βήμα, Διεύθυνση:Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια, Τηλέφωνα: 210 5242211 -213
  • Site | Facebook

Χορηγός επικοινωνίας

logo artic.gr

Προηγούμενο άρθροΕρωμένες στον Καμβά – Παράταση παραστάσεων για τον Μάρτιο
Επόμενο άρθρο4 – Η χαρά της αποτυχίας: Δύο έργα χορού στο ΚΕΤ
Αναστάσιος Πινακουλάκης
Απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών -Erasmus στο Limburg Katholieke University College. Είναι τελειόφοιτος στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Αθηνών. Έχει παρακολουθήσει εκπαιδευτικά σεμινάρια και εργαστήρια δημιουργικής γραφής. Ασχολείται με τη συγγραφή θεατρικών έργων, ποιημάτων και παραμυθιών. Το μεγαλύτερό του όνειρο είναι να συνθέσει μία νέα δραματουργία και να συστήνει έργα στο κοινό.