Έναν από τους πιο φημισμένους σχεδιαστές της Ισπανίας φιλοξενεί έως και τις 23 Φεβρουαρίου το Ινστιτούτο Θερβάντες σε μια έκθεση γεμάτη εκπλήξεις. Ο Ισίδρο Φερρέρ (Μαδρίτη, 1963) είναι σήμερα ένας από τους εξέχοντες εκπροσώπους της ισπανικής γραφιστικής τέχνης και εικονογράφησης. Είναι απόφοιτος Δραματικής Τέχνης και σκηνογραφίας, ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός αλλά σύντομα ανακάλυψε την κλίση του στον τομέα της γραφιστικής επικοινωνίας στα τέλη της δεκαετίας του 80 και γι’ αυτό εκπαιδεύτηκε επί ένα χρόνο στο ατελιέ του μέντορά του, αναγνωρισμένου γραφίστα Περέτ. Μετά από αυτή την εμπειρία που τον στιγμάτισε επαγγελματικά, εργάστηκε σε διάφορες πόλεις, ώσπου άνοιξε το δικό του ατελιέ στην Ουέσκα, το 1996. Σήμερα ο Φερρέρ είναι διεθνώς αναγνωρισμένος και αναλαμβάνει παραγγελίες από όλο τον κόσμο.H «Συλλογή από εκπλήξεις» του Ισίδρο Φερρέρ, φιλοξενείται από το Ινστιτούτο Θερβάντες στα πλαίσια της διεθνούς περιοδείας της.
Έκπληξη Πρώτη -Ο Πάμπλο Νερούντα και το βιβλίο των ερωτήσεων (El libro delas preguntas).
Ξεκινώντας την περιήγηση στο χώρο, αντιλαμβανόμαστε ότι ο Φερρέρ δεν ακολουθεί κάποια συγκεκριμένη γλώσσα ή τεχνοτροπία. Ωστόσο, όλες οι εικονογραφήσεις του, όπως και μια συλλογή σκίτσων από τα μπλοκ του, μας επιτρέπουν να αποκτήσουμε μια ευρεία εικόνα για το έργο του. Η πρώτη ενότητα που επικεντρωνόμαστε, είναι η ανάθεση που του έγινε για εικονογράφηση του «βιβλίου των ερωτήσεων». Ο Πάμπλο Νερούντα ασχολήθηκε σε όλη του τη ζωή με λογοτεχνικές ερωτήσεις. Η συγκεκριμένη δουλειά είναι το αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερα εναρμονισμένης συνεργασίας των δύο καλλιτεχνών. Ο ίδιος ο Νερούντα εμπιστεύτηκε το έργο του στον Φερρέρ με αποτέλεσμα να εκδοθεί αυτό το ιδιαίτερο λεύκωμα. Κάθε έργο απεικονίζει μια ιστορία με πρωταγωνιστή πάντα τον ίδιο τον Νερούντα. Τα δύο έργα στέκονται παράλληλα, και είναι ολοφάνερο εδώ πως ο Φερρέρ αφέθηκε τελείως ελεύθερος, χωρίς να ακολουθεί οδηγίες από τον εκδοτικό οίκο. Ο παραπάνω παραλληλισμός των αφηγήσεων είναι ευδιάκριτος στο Λεύκωμα αφού στην μια σελίδα υπάρχει η ιστορία και στην διπλανή η εικονογράφηση. Το αξιοσημείωτο εδώ, είναι ότι σε κάθε απεικόνιση υπάρχει ένα μικρό γλυπτό που όμως δεν είναι αυτό που πρωταγωνιστεί αλλά η ίδια η εικονογράφηση. Με άλλα λόγια η μαεστρία του Φερρέρ υπογραμμίζεται στην ευκολία του να τονίζει κάθε φορά με πρωτοφανή ιδιοφυΐα αυτό που θεωρεί πιο σημαντικό στο έργο του.
Έκπληξη Δεύτερη-Τα όνειρα της Ελένα (Los sueños de Helena) και τα ασυνήθιστα υλικά
Ακολουθώντας τον δρόμο της αφήγησης προχωρούμε στην δεύτερη ενότητα με τίτλο Los sueños de Helena (Τα όνειρα της Ελένα), όπου ο Εδουάρδο Γκαλεάνο μοιράζεται με τους αναγνώστες τα ποιητικά όνειρα της συζύγου του. «Η Ελένα με ταπεινώνει κάθε πρωί, λέγοντάς μου τα απίστευτά της όνειρα». Με αυτά τα λόγια ο Γκαλεάνο, θέλει να περιγράψει το έργο του, και ο Φερρέρ εφαρμόζει μια τρισδιάστατη τεχνική για να το αποδώσει. Κάθε έργο, απεικονίζει ένα ξεχωριστό όνειρο και έτσι το αποτέλεσμα του Φερρέρ εδώ γίνεται τόσο σουρεαλιστικό όσο και απόκοσμο. Ο καλλιτέχνης σε αυτή την ενότητα δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει ακόμα και την μέθοδο Braille προκειμένου να συμβολίσει την τυφλή γιαγιά της Ελένα, η οποία μαζί με την Ελένα ταξιδεύουν με μια βάρκα και διασχίζουν την θάλασσα προκειμένου να φτάσουν στον τόπο που θα γεννηθεί τελικά η Ελένα. Προκειμένου να αποδοθούν όσο το δυνατόν πιο πειστικά οι ιστορίες των ονείρων, παρατηρούμε ότι ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί και υλικά που δεν μας θυμίζουν σε τίποτα κλασικές εικονογραφήσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα για τον επισκέπτη να ξαφνιάζεται ξανά ευχάριστα από τις συλλήψεις του και προχωρεί στην επόμενη ενότητα με μεγάλη περιέργεια.
Έκπληξη Τρίτη-Παιδικά Παιχνίδια
Στην Τρίτη ενότητα της έκθεσης, ο Φερρέρ μας ξεδιπλώνει την απύθμενη παιδικότητά του. Ανάμεσα στα επιλεγμένα έργα υπάρχουν εικόνες από το Cahier de vacances, ένα περιοδικό με παιχνίδια, το οποίο σχεδιάστηκε ως κομμάτι ενός προγράμματος γραφικής επικοινωνίας, στο πλαίσιο του προγραμματισμού παιδικών εκδηλώσεων του οργανισμού Marseille-Provence 2013 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Κατά την διάρκεια του προγράμματος του ανατέθηκε να φιλοτεχνήσει τον κατάλογο των παιδικών εκδηλώσεων. Εκείνος δημιούργησε ένα σουρεαλιστικό τετράδιο για τα παιδιά αναπτύσσοντας ένα διαδραστικό παιδικό παιχνίδι. Η ιδιαιτερότητα αυτού του έργου έγκειται στο ότι προάγει ένα διδακτικό χαρακτήρα μέσα από μια διασκεδαστική δραστηριότητα. Οι συγκεκριμένες εικονογραφήσεις έχουν εκδοθεί ως παιδικό βιβλίο. Κλείνοντας την παιδική δραστηριότητα του Φερρέρ, αξίζει να αναφερθεί η έκθεση περιλαμβάνει τις εικονογραφήσεις από το Le Métier που έγιναν επίσης στη Μασσαλία για την γκαλερί τέχνης Fotokino και τη σειρά του Petit Liceo (Μικρό Λύκειο), που σχεδιάστηκε για το παιδικό πρόγραμμα όπερας του Λυκείου στη Βαρκελώνη. Η ενδεικτική αυτή ενασχόληση του Φερρέρ με τα παιδιά, κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να χαρακτηριστεί. Πρέπει να ειπωθεί πως η παιδικότητα που αποπνέουν τα έργα του Φερρέρ μας περιβάλλει αυτόματα κατά την είσοδό μας στον χώρο. Αυτό που σίγουρα δεν περιμένει ο επισκέπτης, είναι να ανακαλύψει αυτή την διάχυτη παιδικότητα ακόμα και σε έργα που αναφέρονται σε δραματικά θεατρικά έργα.
Έκπληξη Τέταρτη-Τα Θεατρικά
Συνεχίζοντας στην επόμενη ενότητα συναντούμε διάφορες επιλογές της καριέρας του, ανάμεσά τους και οι αφίσες του Εθνικού Κέντρου Δράματος. Ο Ισίδρο υπήρξε υπεύθυνος για την εταιρική εικόνα αυτού του φορέα επί έξι καλλιτεχνικές περιόδους. Η έκθεση περιλαμβάνει μια επιλογή πέντε εξ αυτών. Αυτό το κομμάτι της έκθεσης, περιλαμβάνει, επιπλέον ένα δείγμα αφισών που σχεδιάστηκαν για ποικίλες εκδηλώσεις και διάφορους φορείς, αλλά και γραφιστικά έργα κοινωνικού περιεχομένου, με τα οποία ο δημιουργός ενεπλάκη έμπρακτα σε διάφορα κινήματα πολιτικού χαρακτήρα. Ο Φερρέρ στην πορεία της δημιουργίας των θεατρικών αφισών έχει αλλάξει 6 φορές τεχνοτροπία. Ξεκίνησε με μαύρες σιλουέτες όπου αρχικά δεν συνδέονται στη συνείδηση του θεατή με το έργο που αναφέρονται, όμως στην συνέχεια συνδυάζονται και μας δίνουν νέα οπτική για ερμηνεία. Για παράδειγμα στο έργο του Μιρόφσκι, El baille, είναι η ιστορία της ίδιας και της μητέρας της που ανήκει στην ανώτερη τάξη και της ζητά μέσω μιας επιστολής να χορέψει σε μια γιορτή που θα κάνει. Η Irene αρνείται λόγω της κακής τους σχέσης και πετά την επιστολή. Ο Φερρέρ εδώ παίρνει ένα στοιχείο (για παράδειγμα εδώ την επιστολή) συνήθως το κρίσιμο του έργου, και το θέτει ως πρωταγωνιστή.
Έκπληξη Πέμπτη- Nocturno (Νυχτερινό)
Οδεύοντας προς την ολοκλήρωση, αξίζει να σημειωθεί ότι στον χώρο εκτίθενται και έργα του Φερρέρ που αποτελούν αποκλειστικά δικές του εμπνεύσεις και δεν έχει γίνει κάποια ανάθεση. Τον αφορούν διάφορα κοινωνικά θέματα, όπως αυτό της μετανάστευσης και λειτουργεί τελείως ελεύθερα εφαρμόζοντας μεγάλη ποικιλία τεχνοτροπιών. Επίσης υπάρχουν και προθήκες όπου ο θεατής μπορεί να δει προσχέδια των βιβλίων που αναφέρθηκαν αλλά και σχέδια από τα προσωπικά του τετράδια που τον συντροφεύουν σε διάφορα ταξίδια αλλά και σεμινάρια που παρακολουθεί.
Τελευταία έκπληξη της συλλογής αποτέλεσε το έργο, του Ραφαέλ Αλμπέρτι, που απεικονίζει σταδιακά τις φάσεις του ποιήματος του, Nocturno (Νυχτερινό). Κατά την απαγγελία του ο επισκέπτης είναι σε θέση να σχηματοποιήσει τους τοίχους μιας και κάθε στροφή του ποιήματος αντιστοιχεί και σε ένα έργο.
Toma y toma la llave de Roma,
πάρε, πάρε το κλειδί της Ρώμης
porque en Roma hay una calle,
γιατί στη Ρώμη υπάρχει ένας δρόμος
en la calle hay una casa,
στο δρόμο υπάρχει ένα σπίτι
en la casa hay una alcoba,
στο σπίτι υπάρχει ένα δωμάτιο
en la alcoba hay una cama,
στο υπνοδωμάτιο υπάρχει ένα κρεβάτι
en la cama hay una dama,
στο κρεβάτι είναι μία γυναίκα,
una dama enamorada,
μία γυναίκα ερωτευμένη,
que toma la llave,
που παίρνει το κλειδί,
que deja la cama,
που αφήνει το κρεβάτι,
que deja la alcoba,
που αφήνει το δωμάτιο,
que deja la casa,
που αφήνει το σπίτι,
que sale a la calle,
που αφήνει το δρόμο,
que toma una espada,
που παίρνει ένα σπαθί,
que corre en la noche,
που τρέχει στη νύχτα,
matando al que pasa,
σκοτώνοντας όποιον περνάει,
que vuelve a su calle,
που επιστρέφει στο δρόμο της,
que vuelve a su casa,
που επιστρέφει στο σπίτι της,
que sube a su alcoba,
που ανεβαίνει στο δωμάτιό της,
que se entra en su cama,
που μπαίνει στο κρεβάτι της,
que esconde la llave,
που κρύβει το κλειδί,
que esconde la espada,
που κρύβει το σπαθί,
quedándose Roma
αφήνοντας τη Ρώμη,
sin gente que pasa,
χωρίς κόσμο να περνάει,
sin muerte y sin noche,
χωρίς θάνατο και χωρίς νύχτα,
sin llave y sin dama.
χωρίς κλειδί και χωρίς γυναίκα.
Ανακαλύπτοντας τις εκπλήξεις
Ο Ισίδρο Φερρέρ θα είναι πάντα στο εικονολόγιο της τέχνης της Ισπανίας, μιας και είναι από τους λίγους Ισπανούς καλλιτέχνες που έχουν βραβευτεί με κρατικά βραβεία. Στην συγκεκριμένη αναδρομική έκθεση, ο Φερρέρ μέσω της επιμελήτριας Τίνα Γκαρθία, ξεδιπλώνει σταδιακά στον επισκέπτη μια σειρά αναπάντεχων εκπλήξεων. Παρ΄ όλο που ο θεατής με την πρώτη ματιά θεωρεί ότι βλέπει κάτι ενιαίο, κατά τη διάρκεια της περιήγησής του συνειδητοποιεί ότι κάθε ενότητα είναι τελείως διαφορετική και αυτό είναι ιδιαίτερα αριστουργηματικό. Ολόκληρο το έργο του Φερρέρ χαρακτηρίζεται από μια διάχυτη παιδικότητα. Είναι η πρώτη και η κυρίαρχη εντύπωση που έχει ο επισκέπτης κατά την είσοδό του στον τόπο των εκπλήξεων. Χρησιμοποιώντας ίσιες γραμμές, γεωμετρικά σχήματα, απαλά χρώματα, ο Φερρέρ βγάζει μια απλότητα και μια ευρηματικότητα που δεν περιορίζεται στην εκάστοτε ανάθεση που αναλαμβάνει, πόσο μάλλον στα δικά του έργα. Το μεγαλείο του ως καλλιτέχνη, πέρα από τις ασύγκριτες, πρωτότυπες εικονογραφήσεις του, υπογραμμίζεται ιδιαίτερα και στην σειρά από μάσκες που εκτίθενται ως ξεχωριστή ενότητα και μας παραπέμπουν τόσο στην Αφρικανική τέχνη όσο και σε άλλους κλασικούς καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με αυτές όπως ο Πικάσο. Ο Φερρέρ μέσω αυτής της δουλειάς συνδυάζει αλλόκοτες εικόνες που μας δίνουν νέες οπτικές για τα κλασικά έργα θέτοντας τα επίκαιρα ξανά.
Αναμφίβολα κατά την διάρκεια της περιπλάνησης του, ο επισκέπτης ξαφνιάζεται από πολλές ευχάριστες εκπλήξεις. Κρίνεται ωστόσο αναγκαίο να σημειωθεί ότι θα πρέπει να έχει αρκετό χρόνο στην διάθεσή του προκειμένου να τις ανακαλύψει καθώς όλα τα βιβλία στα οποία αναφέρεται το έργο είναι διαθέσιμα ώστε να μπορεί ο θεατής να τα χρησιμοποιήσει σαν οδηγό. Θα ήταν ίσως πιο βολικό να υπήρχε περισσότερο κείμενο στον χώρο, μιας και οι πληροφορίες των βιβλίων είναι ιδιαιτέρως χρήσιμες. Επιπροσθέτως, όσοι κατάφεραν να παρευρεθούν την ημέρα των εγκαινίων είχαν την ευκαιρία να ακούσουν την απαγγελία του ποιήματος από την επιμελήτρια Τίνα Γκαρθία και να κλείσει η έκθεση με ένα ξεχωριστό συναίσθημα. Θα ήταν σίγουρα αξέχαστο και στους υπόλοιπους επισκέπτες αν μπορούσαν να απολαύσουν έστω και ηχογραφημένη την απαγγελία μιας και η σύνδεσή της με το έργο το καθιστά πολύ πιο ολοκληρωμένο.
Ευχαριστώ θερμά την Τίνα Γκαρθία, επιμελήτρια της έκθεσης, για την πολύτιμη βοήθειά της.
