Ο Δημήτρης Δημητριάδης συμπληρώνει τέσσερις δεκαετίες παρουσίας στην συγγραφή (δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, μεταφραστής). Ο πολυσχιδής μέγας δημιουργός διανύει μια από τις πιο εύφορες περιόδους της καριέρας του, καθώς φέτος θα παιχτούν περίπου δέκα έργα του στην Αθήνα και το εξωτερικό (τις επόμενες μέρες η Αγλαΐα Παππά θα παρουσιάσει το Πεθαίνω σαν Χώρα στο Παρίσι).

Την Καθαρά Δευτέρα θα κάνει πρεμιέρα το έργο του Τρωάς (εκδόθηκε το 2016) από τον Σάββα Στρούμπο (Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη), στις 23 Μαρτίου θα κάνει πρεμιέρα το έργο Θερισμός (εκκρεμεί η έκδοση) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου (Εθνικό Θέατρο), ενώ στις 24 Απριλίου θα κάνει πρεμιέρα το έργο Ο Γύρος του Κόμπου (εκκρεμεί η έκδοση) σε σκηνοθεσία Γιώργου Δούλου (Tempus Verum). Νωρίτερα μέσα στη σεζόν, είδαμε την πολύ δυνατή παράσταση του Insenso στο Θέατρο Τέχνης, η οποία ξεκίνησε την πορεία της από την Πολωνία, σε σκηνοθεσία Πέτρου Σεβαστίκογλου.

Ο Δημήτρης Δημητριάδης ωστόσο, έχει προσφέρει στο ελληνικό θέατρο ένα πλούσιο μεταφραστικό έργο που εκτείνεται από τους Αρχαίους Ποιητές (το περσινό καλοκαίρι άφησαν αίσθηση οι παραστάσεις Ορέστεια σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά και Λυσιστράτη σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού σε δική του μετάφραση) και τον Σαίξπηρ έως τον Ζενέ, τον Μαίτερλινκ, τον Κολτές και τον Μπαταίγ. Σε αυτό το άρθρο θα κάνουμε μια μικρή ανασκόπηση των φετινών παραστάσεων Λυσιστράτη, Ρομπέρτο Τσούκο (σκηνοθεσία Α. Μπρούσκου), Δον Ζουάν (σκηνοθεσία Μ. Μαρμαρινού) και Οθέλλος (σκηνοθεσία Α. Αχτάρ και Π. Μπρατάκου) που ανέβηκαν σε μετάφραση του ίδιου. Έως μια εβδομάδα πριν, θα μπορούσαμε να πούμε πως κάθε ημέρα της εβδομάδας ο θεατρόφιλος θεατής είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή κάθε ημέρα της εβδομάδας με μια μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη σε διαφορετικό θέατρο.

Λυσιστράτη, Αριστοφάνους | Μιχαήλ Μαρμαρινός
Επίδαυρος 2016 – Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Λυσιστράτη
Λυσιστράτη, σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός (Επίδαυρος)

Η παράσταση της Λυσιστράτης είναι κατά την γνώμη του γράφοντος, μια τομή στην ιστορία πρόσληψης του Αριστοφάνη από την θεατρική πρακτική. Χωρίς καμία αγωνιώδη προσπάθεια του μεταφραστή για επικαιροποίηση του αρχαίου κωμωδιογράφου και αντίστιξη του με αυτοματισμούς της καθομιλουμένης γλώσσας (όπως είχαν κάνει μ’ επιτυχία οι Κ. Μύρης, Ρούσσος και Σπ. Ευαγγελάτος), ο Δημητριάδης δούλεψε πάνω στη γλώσσα και τα κωμικά απρόοπτα της. Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στην επιτελεστική χρήση της γλώσσας και των συχνοτήτων που εντόπισε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και ο θίασός του.

Στην Λυσιστράτη, υπήρξε ωστόσο και η εμβολή της Λένας Κιτσοπούλου που υποδύθηκε τον ομώνυμο χαρακτήρα. Ν’ αναφέρουμε ωστόσο πως το μη μυημένο στο θέατρο κοινό δεν δέχτηκε με ανοιχτό βλέμμα την χρήση της γλώσσας και κατ’ επέκταση το σκηνικό αποτέλεσμα, σημειώνοντας βραχύχρονες αποχωρήσεις. Θα είχε νομίζω μεγάλο ενδιάφερον να παραδοθεί στο ελληνόγλωσσο (αναγνωστικό και θεατρικό) κοινό το πλήρες έργο του Αριστοφάνη από τον Δημητριάδη γι’ ανασύνταξη της πρόσληψής του.

Ρομπέρτο Τσούκο, Bernard –Μarie Koltès | Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου
Θέατρο Τέχνης (Υπόγειο) – Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Ρομπέρτο Τσούκκο
Ρομπέρτο Τσούκο, σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου (Θέατρο Τέχνης)

Μια από τις πιο δημοφιλείς μεταφράσεις του Δημήτρη Δημητριάδη είναι αυτή που έκανε για τον Ρομπέρτο Τσούκο. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1992, ενώ σήμερα βρίσκεται εκτός κυκλοφορίας και θεωρείται συλλεκτική. Η Άντζελα Μπρούσκου αξιοποίησε τη μετάφραση του μεγάλου συγγραφέα σε μια παράσταση όπου δέσποζε η χρήση της κάμερας και η συνομιλία με την τέχνη του Κινηματογράφου (το 2001 το έργο είχε γίνει ταινία από τον Cédric Kahn). Η σκηνοθέτης ακολούθησε τη διάταξη των κεφαλαίων-ενοτήτων του έργου, παρουσιάζοντας τα σαν σκηνές μιας ταινίας. Το έργο παρουσίασαν επίσης ο Μανώλης Καραγιαννόπουλος στο BlackBox στη Θεσσαλονίκη τον Ιανουάριο του 2016 και η Ελισάβετ Θεοδώρου αυτό το διάστημα στο Από Μηχάνης (σε μετάφραση της ιδίας). Να θυμηθούμε και την σκηνοθεσία της Έφης Θεοδώρου στο Εθνικό το 2008 στην ίδια μετάφραση.

Δον Ζουάν, Μολιέρου | Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών – Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Δον Ζουάν
Ο Γιάννος Περλέγκας στον Δον Ζουάν (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών)

Από τις πιο αμφιλεγόμενες παραστάσεις της φετινής σεζόν είναι –αν μη τι άλλο- η παράσταση του Δον Ζουάν (ακριβής τίτλος της μετάφρασης: Ντον Ζουάν ή η Πέτρινη Ευωχία) στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Κατά τη γνώμη μου, η παράσταση αυτή δεν μπόρεσε να φωτίσει τη μεταφραστική δουλειά του Δημητριάδη, καθώς η δραματουργία της παράστασης ήταν μια συρραφή από κείμενα δοκιμιακού χαρακτήρα και άλλων εκδοχών του μύθου σε μια διερευνητική προσπάθεια γύρω από τον Δον Ζουάν. Η αποσιώπηση, για παράδειγμα, του δείπνου με το Άγαλμα με την προβολή ενός μόνο τμήματος αυτού υπό τη μορφή υποτίτλων δεν έδωσε τ’ «αρώματα» του διαλόγου, παρά μονάχα μια εντύπωση αυτού.

Η συνεργασία των δύο μεγάλων καλλιτεχνών δεν φέρει λοιπόν εδώ το στίγμα που άφησε η καλοκαιρινή τους συνεργασία με τη Λυσιστράτη. Το «κωμικό» ενδιαφέρον στην παράσταση του Μαρμαρινού έγκειται στην μεταδραματικότητα περισσότερο από την ίδια την δραματουργία του Μολιέρου, οπότε η μετάφραση του Δημητριάδη πέρασε αναγκαστικά σε δεύτερη μοίρα. Την ίδια μετάφραση χρησιμοποίησε και ο Χρήστος Σουγάρης στην περσινή του παράσταση στο Faust.

Οθέλλος, Σαίξπηρ | Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Αχτάρ και Παναγιώτης Μπρατάκος
Vault – Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Οθέλλος
Οθέλλος, σκηνοθεσία: Α. Αχτάρ και Π. Μπρατάκος (Vault)

Η μετάφραση του Οθέλλο έρχεται σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την παράσταση του Μάκμπεθ του Γιάννη Χουβάρδα να επανασυστηθεί στο θεατρικό κοινό. Ο Δημήτρης Δημητριάδης δεν προτιμά να μεταφράζει μη γαλλόφωνους συγγραφείς καθώς δεν νιώθει συνεπής γνώστης και χειριστής των άλλων γλωσσών, κι αυτό είναι αισθητό από το έργο που έχει αφήσει πίσω του. Με τον Σαίξπηρ του ζητήθηκε να συνομιλήσει και στο πλαίσιο του αφιερώματος του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων στα Σονέτα του. Τον Οθέλλο σκηνοθετούν –και πρωταγωνιστούν- δύο νέοι ηθοποιοί, ο Αλέξανδρος Αχτάρ (Οθέλλος) και ο Παναγιώτης Μπρατάκος (Ιάγος) σε μια off-budget παραγωγή που παρουσιάζεται στο υπόγειο του Vault.

Όπως και στις παραστάσεις Ρομπέρτο Τσούκο και Δον Ζουάν, έτσι κι εδώ η χρήση της κάμερας συμπληρώνει την δραματουργία της παράστασης. Μάλιστα, το ενδιαφέρον εδώ –παρά την μικρότερη εμβέλειά του- είναι πως τα βίντεο που προβάλλονται σαν αυτόνομα short shots οπτικοποιούν τις νοσηρές φαντασιώσεις του Οθέλλου για την απιστία της Δεισδαιμόνας. Οι ηθοποιοί της παράστασης σεβάστηκαν την μετάφραση του έργου, βάζοντας ελάχιστες νεοελληνικές «διευκολύνσεις» που δεν ξενίζουν όσο στις παραστάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Την τετράδα των παραστάσεων θα κάνει πεντάδα η παράσταση του Οιδίποδα Επί Κολωνώ που θα σκηνοθετήσει ο Σταύρος Τσακίρης στο Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου 2017, συνεχίζοντας την παράδοση του μεταφραστικού έργου του Δημήτρη Δημητριάδη.

Προηγούμενο άρθρο«Απρόσμενα» στο Κορωπί – Λάκης Χαλκιάς – Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης – Σάββατο 25 Φεβρουαρίου
Επόμενο άρθρο«Η Πτώση της Δυναστείας των Ρομανόφ» της Εσθήρ Σουμπ από 23/2 σε επανέκδοση στους κινηματογράφους
Αναστάσιος Πινακουλάκης
Απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών -Erasmus στο Limburg Katholieke University College. Είναι τελειόφοιτος στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Αθηνών. Έχει παρακολουθήσει εκπαιδευτικά σεμινάρια και εργαστήρια δημιουργικής γραφής. Ασχολείται με τη συγγραφή θεατρικών έργων, ποιημάτων και παραμυθιών. Το μεγαλύτερό του όνειρο είναι να συνθέσει μία νέα δραματουργία και να συστήνει έργα στο κοινό.