Για το μόνο που δεν δικαιολογείται να δυσανασχετήσει ένας σχετικά φιλότεχνος κάτοικος της Αθήνας είναι η πενία πολιτιστικών εκδηλώσεων που λαμβάνουν χώρα στη πόλη του. Υπάρχει μία υπέρ-συσσώρευση καλλιτεχνικών γεγονότων που καλύπτει ένα αξιοσημείωτο δυναμικό εύρος ενδιαφερόντων. Μεγάλο μέρος αυτών αφορά προτάσεις νέων καλλιτεχνών. Έτσι, κατηφορίζοντας προς το κέντρο, θετικό θα ήταν να αφιερώναμε λίγο χρόνο σε εκθέσεις νέων, φρέσκων προσώπων που διεκδικούν συμμετοχή στις πολιτιστικές ζυμώσεις αυτού του τόπου και έχουν κάτι να πουν. Η έκφραση ενός νέου εικαστικού, ανεξάρτητα από τη ποιότητα της δουλειάς του, έχει όλα εκείνα τα αρχέγονα χαρακτηριστικά που κάνουν το γεγονός ακόμα πιο ενδιαφέρον: τον αυθορμητισμό, τον ενθουσιασμό και το βασικότερο, την απουσία της αύρας που αφήνει η ιστορικότητα του ονόματος και υπερκαλύπτει τον άμεσο διάλογο μεταξύ του κοινού και των έργων του.
Ζωγραφικά έργα
Δίπλα στη πλατεία Μοναστηρακίου, ο Γεράσιμος Καππάτος έδωσε βήμα σε μία φερέλπιδα απόφοιτη της ΑΣΚΤ και όπως συνήθως δε λάθεψε. Η εμπιστοσύνη του σε νέους καλλιτέχνες σε συνδυασμό με τη φιλοξενία ηχηρών διεθνών ονομάτων, δημιούργησε μια ενδιαφέρουσα συνύπαρξη που είναι συνυφασμένη με την ιστορία και το ύφος αυτής της γκαλερί. Η Αλίκη Παππά, στην πρώτη της ατομική εμφάνιση, τόλμησε να πλεύσει σε δύσκολα κανάλια με μία πορεία εργασίας εξαιρετικά ώριμη. Ανέκαθεν, το βασικότερο (ίσως και μοναδικό) πρόβλημα ενός σύγχρονου εικαστικού που κάνει ατομική έκθεση είναι το πώς θα συνδέσει δομικά αυτά που θέλει να πει, τι κωδικούς θα σπάσει, τι όρους θα βάλει ώστε να καταστεί ο διάλογος με το κοινό εφικτός και ενδιαφέρον.
Ο τίτλος της έκθεσης είναι : «Leaving Room», παράφραση του living room, όρου συνυφασμένου με τον οικιακό πυρήνα. Η συνειδητή παράφραση τον μετατρέπει σε χώρο που επιβάλλει τη φυγή. Φυγή από πού όμως ; Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γυναικείας φύσης να αντιμετωπίζει διλημματικής υπόστασης αδιέξοδα που καθιστούν την τελική απόφαση βασανιστικό μαρτύριο. Αυτό επιβεβαιώνεται σε κάποια έργα με τη χρήση ειδώλου όπου διπλές γυναικείες φιγούρες αλληλοκαθρεπτίζονται, ένδειξη εσωτερικού διχασμού. Ο ίδιος διχασμός και ακόμη περισσότερο η εσωτερική σύγκρουση, η εσωστρέφεια, το μεταίχμιο της απόφασης απεικονίζονται εξίσου γλαφυρά στις μικρές αυτοπροσωπογραφίες της ζωγράφου. Ατένιση χωρίς σημείο εστίασης, έκφραση αναμονής. Σε κάποιες από αυτές υπάρχει και μια ζωομορφική προέκταση.
Γενικά, η ύπαρξη ζωοκεντρικών αναφορών είναι κυρίαρχη στα περισσότερα ζωγραφικά έργα που προηγούνται των μικρών αυτοπροσωπογραφιών. Τα ζώα αποτελούσαν από πολύ παλιά αλληγορίες συναισθημάτων και πρωταγωνιστές μυθοπλασιών. Η χρήση τους ως σύμβολα φάνταζε ιδανική μιας και συμπύκνωναν όλα εκείνα τα εκφραστικά χαρακτηριστικά. Στους μύθους του Αισώπου, σε Αιγυπτιακές εικονογραφήσεις, στην Ελληνική Μυθολογία, την Χριστιανική παράδοση (ιχθύς, αμνός κλπ), σε παραμύθια. Όπως λέει και η ίδια : «Η αφετηρία αυτών των έργων είναι προσωπικές ιστορίες που τις αφηγούμουν μέσα από ένα συμβολικό σύστημα που χτίστηκε μέσα μου σταδιακά. Τα σύμβολα αυτά στη διάρκεια της δουλειάς άρχισαν να αυτονομούνται και να λειτουργούν σε ένα στέρεο πια δικό τους Τοτεμικό σύστημα. Οι εικόνες δηλαδή, ένιωσα ότι έχαναν την αυτοαναφορικότητά τους και έπαιρναν μια απόσταση ασφαλείας από εμένα, λυτρωτική».
Το συμβολικό σύστημα όπως απεικονίζεται από τα ζώα, σταδιακά αυτονομήθηκε από την ίδια, όπως ακριβώς συμβαίνει κάποια στιγμή και σε όλους μας. Οι Ερινύες μας, οι ανασφάλειές μας, οι μνήμες μας, συγκεντρώνονται σε Τοτεμικά συμπλέγματα απέναντί. Μας κοιτούν και τα κοιτάμε από απόσταση. Πλέον διεγείρουν τη συλλογική μνήμη. Η διαδικασία αυτή είναι πράγματι λυτρωτική. Όταν η πίεση μιας κατάστασης διαχέεται συνολικά, το κάθε άτομο μέσω της ενσυναίσθησης αποφορτίζεται. Είναι τόσο συμπυκνωμένη η έκφραση σε αυτούς τους πίνακες, κοπιάζει κάποιος με χαρά να βάλει σε τάξη όλο το πλήθος των συμβόλων, να διαχωρίσει τα συμπλέγματα, να διακρίνει προεκτάσεις.
Γλυπτά
Η έκθεση διανθίζεται και με γλυπτά, κυρίαρχη θέση στα οποία έχουν τα Κουαουχσικάλλι (quauhxically ή cuauhxically). Τα Κουαουχσικάλλι ήταν λίθινα δοχεία που χρησιμοποιούσαν οι Αζτέκοι για την υποδοχή προϊόντων ανθρωποθυσιών (κυρίως καρδιών). Συχνά είχαν ζωομορφικές διακοσμήσεις, συνήθως με αετούς ή τζάγκουαρ. Οι ανθρωποθυσίες γίνονταν προκειμένου να αναβληθεί η αναπόφευκτη καταστροφή και να συνεχιστεί η καθημερινή πορεία του θεού Ήλιου. Η Παππά μετατρέπει τα δικά της Κουαουχσικάλλι σε χώρο εναπόθεσης χρόνου και ενέργειας ως σύγχρονα τοτέμ προστασίας απέναντι στη πιθανή επερχόμενη διάλυση. Δεν είναι δύσκολο πλέον να υποψιαστούμε τον εννοιολογικό ρόλο ύπαρξης των γλυπτών της έκθεσης. Λειτουργούν ως μέσο πνευματικής αποφόρτισης, ως μαγνήτες έλξης του αδιεξόδου που συγκεντρώνεται περιμετρικά στους πίνακες εκτονώνοντας τη βουβή ένταση. Ακόμα και αν δεν έχει διαβάσει κάποιος τη χρήση των Κουαουχσικάλλι στο κείμενο της έκθεσης, μπορεί να βγάλει το τελευταίο συμπέρασμα από τη μορφολογία και μόνο των γλυπτών, τη ροή τους, τη φόρμα τους. Για το ύφος των γλυπτών της η ζωγράφος αναφέρει : «H σύνδεσή τους αφορά περισσότερο αυτή τη συνθήκη προστασίας απέναντι στο έξω και όχι το μορφολογικό κομμάτι, γι’ αυτό και δεν θέλησα να το αναπτύξω παραπάνω. Μ’ ενδιαφέρει άλλωστε να κρατηθεί ένας μυστηριακός χαρακτήρας σε σχέση με αυτά τα αντικείμενα που να διαφυλάσσει ένα πιο ακατέργαστο στοιχείο».
Ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις
Επισημαίνω, τελειώνοντας, δύο σημαντικά σημεία που εκτίμησα από την εμπειρία μου αυτή : Αρχικά, η Παππά δεν δίστασε να εκτεθεί πάνω στη τεχνική της. Χρησιμοποίησε τη μαστοριά και τον κόπο του καλλιτέχνη μολονότι η εννοιολογική της προσέγγιση άφηνε άφθονο χώρο στο θεατή να κάνει τις δικές του προσεγγίσεις. Ο Έλληνας εικαστικός, λόγω κληρονομιάς, έχει την αρχέγονη τάση και διάθεση της τεχνουργίας, της χειροναξίας, δεν ξέρω γιατί κάποιοι πρέπει απαραίτητα να ταυτιστούν με Δυτικότροπες μεταμοντέρνες τάσεις όπου δύσκολα εννοιολογικά θέματα προσεγγίζονται άκριτα με μία ακατανόητη αφαίρεση και αδιάλειπτη χρήση readymades. Τα κάρβουνα στο καμβά υψηλής τεχνικής και πολύ ενδιαφέρουσα η χρήση μονοχρωματικού φόντου σε ορισμένα από αυτά. Το ίδιο και τα κεραμικά γλυπτά. Το δεύτερο σημείο είναι η διαδοχική κατάκτηση του εννοιολογικού αποτελέσματος που ήθελε να δώσει.
Οι αυτοπροσωπογραφίες, αναλλοίωτες αρχικά, παίρνουν ζωομορφική προέκταση, στη συνέχεια τα ζώα καταλαμβάνουν όλη την έκταση του πίνακα και συγκεντρώνονται, τέλος, ως τοτέμ σε συμπλέγματα. Αντίστοιχα, τα γλυπτά ξεκινάνε από συγκεκριμένο ιστορικό ρόλο και μετατρέπονται σε σκεύη εναπόθεσης χρόνου και ενέργειας επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα και πλήρη σύνδεση με τα ζωγραφικά έργα. Κατακτάται στο τέλος μια αποπροσωποποίηση του θέματος (γυναίκα, παιδικές μνήμες, σύγχρονη οικονομική κρίση) και ο κάθε θεατής έχει πεδίο ανοιχτό για τις προσεγγίσεις του. Είναι μια έκθεση που απαιτεί τη συμμετοχή του θεατή, τη κίνησή του στο χώρο της αίθουσας, τη συγκέντρωσή του. Το σίγουρο είναι ότι ο επίδοξος επισκέπτης θα κατακλυστεί από το αίσθημα της πλήρωσης σε εικόνες και νοήματα σαν να διάβαζε ένα ποίημα.
Οι προαναφερθείσες περιγραφές (νέα, πρώτη ατομική εμφάνιση) αφορούν αποκλειστικά την πρώτη ατομική κατάθεση της Αλίκης Παππά. Η ίδια έχει αφήσει ήδη πολλά αποτυπώματα στην Εικαστική σκηνή με ένα μεγάλο εύρος δουλειάς (ενδυματολογία, εκπαίδευση, σκηνογραφία) και συμμετοχή και πολλές ομαδικές εκθέσεις : “The A Project”, “Kreation” (Βαρβάκειος, 2007), “Art Athina 2011” (Περ. Καππάτος), “Ημερολόγια της Φωτιάς” (Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, 2008) και πολλές άλλες.
Info
Αίθουσα Τέχνης Καππάτος
Αθηνάς 12, Μοναστηράκι, Αθήνα
Τηλ. 210 3217931
Email. gallery@kappatosgallery.com
www.kappatosgallery.com
Διάρκεια έκθεσης : 22 Νοεμβρίου 2012 – 13 Ιανουαρίου 2013
