Η Κίττυ Παϊταζόγλου κατέχει μια προίκα σημαντικών θεατρικών στιγμών. Κορυφαία, η υποψηφιότητά της για το θεατρικό βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» με το έργο Λίλιομ του Φέρεντς Μόλναρ σε σκηνοθεσία του ξανά επίκαιρου για την θεατρική της πορεία, Θωμά Μοσχόπουλου. Άλλο ένα καλλιτεχνικό «φρούριο» που δεν άργησε να αλώσει η απόφοιτη Νομικής, καθώς και της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, Κίττυ, είναι αυτό της Επιδαύρου, στην οποία «κατέβηκε» το περασμένο καλοκαίρι με μία από τις πλέον πολυσυζητημένες παραγωγές του ομώνυμου Φεστιβάλ, την Άλκηστη, σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου. Πρόκειται για μια παράσταση που, κατά την κριτική, ανανέωσε σημαντικά την πρόσληψη του αινιγματικού έργου του Ευριπίδη.
Η παραπάνω σύντομη παρουσίαση ορισμένων πλευρών του ανθρώπου και της ηθοποιού Κίττυ Παϊταζόγλου επιτρέπει σε έναν σημαντικό ορίζοντα προσδοκιών να σχηματιστεί, αναφορικά με την συμμετοχή της στην παράσταση Η Δίκη του Κ. που επαναλαμβάνεται για δεύτερο χρόνο εδώ και λίγες μέρες στο Θέατρο Πόρτα. Με αφορμή αυτήν την παράσταση συζητήσαμε για το Artic.gr:
Μαρία: – Με ποια πρόθεση θεωρείτε ότι καταπιάνεται κανείς με ένα έργο, όπως η Δίκη του Φραντς Κάφκα για να το μεταφέρει στα ελληνικά θεατρικά δεδομένα;
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Δεν μ’ αρέσει η κατ’ ανάγκη σύνδεση ενός έργου με το «τώρα» ή με την ελληνική πραγματικότητα. Η επικαιροποίηση, δηλαδή. Τα μεγάλα κείμενα είναι πάντα επίκαιρα, γιατί ακριβώς περιέχουν αυτό το στοιχείο που τα κάνει μεγάλα και διαχρονικά: την τομή στην ανθρώπινη ψυχή. Οι αγωνίες, οι φόβοι, οι χαρές και οι λύπες των ανθρώπων σχεδόν πάντα οι ίδιες είναι. Το ίδιο και οι ψευδαισθήσεις τους.
Παρ’ όλ’ αυτά μπορώ να καταλάβω γιατί έχει νόημα ένα ανέβασμα της Δίκης σήμερα. Το αδιέξοδο που βιώνει η Ελλάδα, αλλά και η Ευρώπη, και ο κόσμος σε πολιτικό, οικονομικό και αξιακό επίπεδο δεν είναι και πάρα πολύ μακριά από το 1914-5 που γράφτηκε το έργο και προφήτευε την άνοδο του ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη. Η Ιστορία δυστυχώς κάνει περίεργους κύκλους.
Μαρία: – Η Δίκη, ως τόσο επιδραστικό έργο έχει δεχτεί και επιδέχεται πολλές αναγνώσεις και ερμηνείες. Ποια είναι η δική σας, σε αδρές γραμμές;
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Όλες για ‘μένα οι ερμηνείες (μαρξιστικές, ψυχαναλυτικές, κοινωνιολογικές, θρησκευτικές…) κατατείνουν στην καθαρά υπαρξιακή διάσταση του έργου. Την πάλη του ανθρώπου απέναντι σε ό, τι παράλογα τον καταδυναστεύει. Σε τελική σκοπιά απέναντι στον θάνατο, την μόνη τελεσίδικη, αναπότρεπτη αλήθεια. Όλοι από την στιγμή που γεννιόμαστε ξέρουμε πως μια μέρα θα πεθάνουμε. Κανείς δεν γλίτωσε από αυτόν και ό, τι κάνουμε ενδιάμεσα στην ζωή μας, τί χτίζουμε ή διαλύουμε, με ποιους συνδεόμαστε, είναι τρόποι να ελέγξουμε, να υποτάξουμε ή να συμβιβαστούμε με αυτήν την βεβαιότητα του θανάτου.
Μαρία: – Ποιον ρόλο «κρατάτε» εσείς; Πείτε μου μερικά λόγια για αυτόν και τον συσχετισμό του με τον αρχετυπικό για την λογοτεχνία χαρακτήρα του Γιόζεφ Κ.
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Όλοι σε αυτήν την παράσταση, εκτός από τον Μιχάλη που παίζει τον Γιόζεφ Κ., κάνουμε τα πάντα. Κρατάμε ένα βασικό ρόλο, αλλά ταυτόχρονα γυρίζουμε σκηνικά, φοράμε μάσκες, γινόμαστε κουκλοπαίχτες. Έτσι χτίζεται γύρω από τον Κ. ένας περίεργος, τεράστιος μηχανισμός που σιγά σιγά τον ζαλίζει, τον βυθίζει μέσα του και τον οδηγεί στην τελική καταδίκη.
Κρατώ τον ρόλο της Λένης, της τρίτης σε σειρά γυναίκας που έρχεται σε επαφή με τον Γιόζεφ Κ. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι τί κάνει η ίδια, αλλά πώς ο Κ. την βλέπει, αφού μέσα από τα δικά του μάτια την παρατηρούμε, διογκωμένη, παραμορφωμένη, ένα πλάσμα δαιμονικό, με δάχτυλα βατράχου, κλεισμένη σ’ έναν στοιχειωμένο πύργο. Θρίλερ δηλαδή! Ε, πια ο Κ. έχει ήδη βουλιάξει για τα καλά στα άδυτα του συστήματος και βλέπει αυτήν την γυναίκα ως την χειρότερη εκδοχή γυναίκας, κάποια που προσπαθεί να υποτάξει όλους τους άντρες και να τους κάνει «σκυλάκια» της.
Οι γυναίκες είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στο έργο του Κάφκα. Όλες πιστεύει ότι είναι κλειδιά για την σωτηρία του και την απελευθέρωσή του από το Σύστημα και ταυτόχρονα όλες τις θεωρεί καταστροφείς του.
Μαρία: – Η παράστασή σας επαναλαμβάνεται φέτος, έχοντας λάβει καλές κριτικές. Σε τί συνίσταται για εσάς η επιτυχία της;
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Στην ομαδική δουλειά. Πολλές φορές αυτό ακούγεται κλισέ, αλλά στην συγκεκριμένη παράσταση έρχεται και κουμπώνει μαγικά στο πνεύμα του Κάφκα, αυτή η δημιουργία μιας τεράστιας και παράλογης μηχανής που όλοι μας είμαστε τα γρανάζια της.
Ήταν το πρώτιστο μέλημα του Θωμά Μοσχόπουλου και της Σοφίας Πάσχου, που μας έκανε την κίνηση. Και, πιστέψτε με, θέλει πολλή δουλειά αυτό, να συνεννοηθείς, ν’ αφήσεις απ’ έξω την προσωπική σου φιλοδοξία απόδοσης, για να αποτελέσεις μέρος ενός συστήματος. Το στοίχημα είναι σχεδόν ν’ αναπνέουμε μαζί. Και αυτό είναι και το συγκινητικό και το εφιαλτικό, νομίζω, για τους απ’ έξω.
Μαρία: – Οι δικοί σας προσωπικοί στόχοι αναφορικά με τον ρόλο σας ποιοι είναι; Σας δυσκόλεψε κάτι να τους κατακτήσετε;
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Να είμαι ελαφριά και επικίνδυνη, αυτό προσπαθώ. Δεν με νοιάζει καθόλου το καλό και το κακό στο θέατρο. Θέλω τα πράγματα να αποκτούν νόημα, να γίνονται άβολα, επικίνδυνα. Πολλές φορές, μάλιστα, χρειάζεται να είσαι κακός, να θυσιάσεις, δηλαδή, μια «καλή», «σωστή» ερμηνεία για να χτυπήσεις φλέβα, να κάνεις τα πράγματα να πάλλονται αληθινά.
Μαρία: – Ο Θωμάς Μοσχόπουλος είναι το πρόσωπο-«κλειδί» πίσω από αυτό το ανέβασμα της Δίκης. Μιλήστε μου για τον τρόπο που προσλάβατε την δουλειά του πάνω στην διασκευή του έργου, αλλά και το σκηνοθετικό του όραμα.
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Όπως σας είπα και πριν, βασικό του μέλημα -και αυτό που έδωσε και την μορφή της παράστασης- ήταν η δημιουργία μιας καλοκουρδισμένης μηχανής, γιγαντωμένης, ώστε να ρουφάει σιγά σιγά τον Κ. μέχρι την τελική του εκτέλεση.
Ο Θωμάς έχει πολύ κοφτερή ματιά στο πώς διαβάζει τα κείμενα, αυτό το θαυμάζω πολύ. Πάει κατευθείαν στον πυρήνα τους. Βρίσκει τί χρειάζεται, το ζητά από τον ηθοποιό, αλλά ταυτόχρονα τον αφήνει και ελεύθερο να βρει μόνος του τί του χρειάζεται.
Μαρία: – Σε μια πιο προσωπική ερώτηση, τί σχεδιάζετε ή ονειρεύεστε καλλιτεχνικά είτε παροντικά και άμεσα είτε πιο μακροπρόθεσμα;
Κίττυ Παϊταζόγλου: – Θέλω να ταξιδεύω με την δουλειά μου. Αυτό είναι κάτι που μου λείπει πολύ και λείπει, πια, αισθητά από την ελληνική θεατρική πραγματικότητα. Ακούγαμε παλιούς να μιλάνε για περιοδείες π.χ. του Εθνικού στην Ιαπωνία, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, τώρα με την κρίση αυτά είναι όνειρα θερινής νύχτας. Πέρα από την Στέγη και κάποιες μεμονωμένες ομάδες, που τις θαυμάζω πολύ, υπάρχει φοβερή δυσκαμψία και απανωτά εμπόδια στο να ταξιδέψουν ελληνικές παραγωγές στο εξωτερικό. Έτσι, όμως, δεν δίνουμε στίγμα έξω, δεν μας ξέρουν.
