Οι «ελέφαντες της Τήλου» – Elephas Tiliensis, μια καλλιτεχνική ομάδα που δε διαφεύγει της προσοχής των θεατρόφιλων, βρίσκονται «αγκυροβολημένοι» για δεύτερη συνεχή χρονιά (και τρίτη συνολικά στην πορεία τους) στο φιλόξενο πλην λιτό και μινιμαλιστικά θεατρικό Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου από τις αρχές Δεκέμβρη. Αυτή τη φορά για ν’ «αναμετρηθούν» με έναν μεγάλο κινηματογραφιστή και ένα δυνατό έργο που αποδίδουν στο θέατρο, την Persona του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Οι ερμηνεύτριες του έργου, Βίκυ Κατσίκα και Δέσποινα Κούρτη, υπήρξαν πολύ ομιλητικές προς τέρψιν της υποφαινόμενης και επικοινωνούν μέσω του Artic.gr με τον πιο ενδιαφέροντα τρόπο την παράσταση που σκηνοθέτησαν, μετέφρασαν και επεξεργάστηκαν οι σταθεροί ενορχηστρωτές των Elephas Tiliensis, Δημήτρης Αγαρτζίδης και Δέσποινα Αναστάσογλου.
Βergman, λοιπόν, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου για να δει κανείς τους Elephas Tiliensis να κάνουν αυτό που έχουν δείξει να ξέρουν καλά: μέσα από τη θεατρική τέχνη να προβαίνουν μαζί με τους θεατές στη μύχια καταβύθιση που ανασύρει την αλήθεια μέσα από το επί σκηνής ψέμα.
Μαρία: – Πείτε μου μερικά λόγια για την Άλμα, το ρόλο που ενσαρκώνετε στη θεατρική μεταφορά της Persona.
Βίκυ Κατσίκα: – Η Άλμα μέχρι να συναντηθεί με την Ελίζαμπεθ ζει σε μια σφαίρα ευχάριστης πραγματικότητας χωρίς ανησυχίες και προβληματισμούς. Ακολουθεί τυφλά τις ασυνείδητες επιλογές της. Γνωρίζοντας την Ελίζαμπεθ προσπαθεί να εξηγήσει, να ερμηνεύσει, να κατατάξει σε κάποια από τις αναγνωρίσιμες για εκείνη συμπεριφορές τη σιωπή της ηθοποιού. Προσπαθεί να της αποσπάσει μια λέξη. Αυτή η διαδικασία, όμως, θα έχει ως αποτέλεσμα η ίδια να απεμπλακεί από κάθε τι προσχεδιασμένο ως εκείνη τη στιγμή, ώστε κάθε δεδομένο της να ανατραπεί.
Μαρία: – «Μία παράσταση για έναν μόνο ρόλο, που είναι δύο»: Μιλήστε μου για την υποκριτική σας διαπλοκή με τη συμπρωταγωνίστριά σας Δέσποινα Κούρτη – Ελίζαμπεθ Βόγκλερ σ’ αυτό το σύνθετο ψυχολογικό παιχνίδι που έστησε ο Μπέργκμαν και τον τρόπο με τον οποίο σας καθοδήγησαν πάνω σ’ αυτό οι σκηνοθέτες σας.
Βίκυ Κατσίκα: – Στην ταινία του Μπέργκμαν βλέπουμε πολύ λίγο την Ελίζαμπεθ Βόγκλερ, αντίθετα, στην παράσταση έχουμε τη δυνατότητα να την παρατηρούμε διαρκώς. Ο ρόλος της προφανώς χρειάστηκε να εξερευνηθεί απ’ την αρχή. Δε δίδεται από πουθενά το κείμενό της. Οι πορείες μας προς τους ρόλους δουλεύτηκαν παράλληλα. Εδώ ο Μπέργκμαν συλλαμβάνει μια μεγαλειώδη συνθήκη. Φορέας του λόγου είναι η Άλμα, αλλά η Ελίζαμπεθ είναι ο σιωπηλός πομπός .
Η Ελίζαμπεθ αποκρυσταλλώνει μια φοβερά δυνατή συνειδητότητα στην οποία, όμως, η Άλμα καταφέρνει να φέρει ρωγμές. Η Άλμα κοινωνικά και προσωπικά οδεύει ακάθεκτη προς το φωτεινό «αύριό» της, το οποίο η Ελίζαμπεθ μέσω της εγγύτητάς τους καταφέρνει ανεπιστρεπτί να κλονίσει. Η Ελίζαμπεθ ήδη πριν γνωρίσει την Άλμα έχει πια περάσει τα όρια της κανονικότητας, παρ’ όλ’ αυτά, η Άλμα έρχεται να της τα αφανίσει οριστικά από κάθε χάρτη.
Βασική μέριμνα των σκηνοθετών αλλά και δική μας, ήταν η σκηνική επικοινωνία σ’ αυτήν την ιδιαίτερη συνθήκη. Οι δύο γυναίκες συνομιλούν ακατάπαυστα χρησιμοποιώντας διαφορετικές γλώσσες. Για να μπορέσει όντως να συμβεί αυτό χρειάστηκε η καθεμιά μας ν’ ανασύρει βιώματα, εντυπωμένα ερεθίσματα και οτιδήποτε εγχαραγμένο στην αντίληψή της που θα μπορούσε μέσω των προβών να υιοθετηθεί ως εργαλείο επικοινωνίας.
Ακριβώς, όμως, επειδή η συνθήκη του έργου από μόνη της εγκαθιδρύει μια πρωτόγνωρη συνδιαλλαγή, αντίστοιχα επιβάλλει τη διαρκή ανανέωσή της. Κι αυτό ήταν απ’ τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της καθοδήγησής μας απ’ τους σκηνοθέτες μας, όπως και της επικοινωνίας μου με τη συμπαίχτριά μου. Η ανανέωση, η αναπαραγωγή και η ζωτικότητα αυτής της χωρίς βάση το λόγο επικοινωνίας ανατροφοδοτείται από παράσταση σε παράσταση και κάποιες φορές μέσα στα ίδια τα πλαίσια μιας σκηνής.
Μαρία: – Τί να αναμένει να δει κανείς επί σκηνής αναφορικά με το περι-θεατρικό, μουσικό και το ευρύτερο αισθητικό περιβάλλον που «ντύνει» τις ερμηνείες σας και διαμορφώνει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα;
Βίκυ Κατσίκα: – Ο περιβάλλοντας χώρος, όπως έχει στηθεί με το συντονισμό των σκηνοθετών και την προσωπική δουλειά όλων των συντελεστών, λειτουργεί ως γέφυρα που ενώνει τη σιωπή και το λόγο, το θέατρο και την πραγματικότητα , το Εγώ και το αποτύπωμά του.
Σε αντιστοιχία με την κάμερα του Μπέργκμαν, υπό θεατρικούς όρους που απαιτούν την αναπαραγωγή του παρόντος, προσδίδει στη σχέση της ηθοποιού με τη νοσοκόμα της την υπαρξιακή διάσταση, το βάθος και την ποιητικότητα που έχει.
Μαρία: – Κάντε μου ένα πορτραίτο του ρόλο σας, της ηθοποιού Ελίζαμπεθ Βόγκλερ, στεκόμενη στα σημεία που ορίζουν ό,τι συμπυκνώνει για εσάς την αλήθεια του.
Δέσποινα Κούρτη: – Η Ελίζαμπεθ Βόγκλερ κατά τη διάρκεια μιας παράστασης της Ηλέκτρας ξαφνικά σταματάει και στέκεται αμίλητη κι ακίνητη μπροστά στους θεατές. Έκτοτε μένει αμίλητη μπροστά σε όλους και σε όλα. Κρατάει για τον εαυτό της το ρόλο του απόλυτου θεατή κι ακροατή. Με τη βαθιά επίγνωση ότι «Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή κι οι άνθρωποι κι οι άντρες κι οι γυναίκες όλοι παίζουν…» κι έχοντας η ίδια μια πολύ τραυματική προσωπική ζωή, τραβάει μια κλωστή και ξηλώνει το πουλόβερ, διαλύει με μια ανάσα τον πύργο με τα τραπουλόχαρτα.
Είναι μια πράξη ήρεμη και απολαυστική, μα στην πραγματικότητα είναι μια πράξη βίας. Κι αλίμονο, ο τρόπος ύπαρξης στον οποίο καταφεύγει δεν είναι τίποτ’ άλλο, παρά ένας ακόμη ρόλος αναγκαστικά κι ερήμην της. Κι αυτό την κάνει τραγική.
Μαρία: – Πού εντοπίζετε τον πυρήνα της Persona αναφορικά με την ανθρώπινη ψυχή στο κατά συνθήκη ψεύδος του θεάτρου, όπως σημειώνουν οι σκηνοθέτες σας, Δημήτρης Αγαρτζίδης και Δέσποινα Αναστάσογλου;
Δέσποινα Κούρτη: – Persona σημαίνει προσωπείο. Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο, αλλά και αργότερα (κι ακόμα και σήμερα ως επιλογή) οι ηθοποιοί φορούσαν προσωπεία, μάσκες. Δεν έβλεπαν οι θεατές το πρόσωπό τους, αλλά ένα «κατασκευασμένο πρόσωπο» δια μέσου του οποίου υποκρίνονταν ότι έπαιζαν το ρόλο.
Τώρα ως προς την ανθρώπινη ψυχή… Τον Μπέργκμαν νομίζω πως τον αφορά το ότι αυτή ακριβώς η λειτουργία του ηθοποιού με τη μάσκα του είναι όλη μας η ζωή. Σε ποιόν απευθυνόμαστε, με ποιόν επικοινωνούμε αφήνοντας εκτεθειμένο το αληθινό ολόδικό μας πρόσωπο; Με κανέναν. Και πολύ περισσότερο, ποιό είναι το αληθινό ολόδικό μας πρόσωπο; Έχουμε ένα σορό προσωπεία που χρησιμοποιούμε κατά περίσταση: της κόρης, της ερωμένης, της συζύγου, της φίλης… Κι ενώ στο θέατρο το προσωπείο είναι ένας φορέας αλήθειας, στη ζωή μπορεί να γίνει αβάσταχτο.
Μαρία: – Πώς θα μιλάγατε, όχι βέβαια εξ ονόματος των σκηνοθετών, αλλά από τη δική σας πρακτική θέση για τη διαδικασία της θεατρικής μεταφοράς (τους άξονές της π.χ.) του κινηματογραφικού έργου του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, με το τεράστιο φορτίο που φέρει για την ιστορία της τέχνης και του κινηματογράφου; Πού θα την τοποθετούσατε σε σχέση με το έργο-μήτρα;
Δέσποινα Κούρτη: – Δεν υπήρξε διαδικασία θεατρικής μεταφοράς του κινηματογραφικού έργου του Μπέργκμαν. Δεν κάνουμε την ταινία του Μπέργκμαν, κάνουμε το σενάριό του, που σημαίνει ότι είχαμε στα χέρια μας ένα κείμενο με ένα πολύ δυνατό θέμα.
Μ’ αυτό το θέμα έπρεπε να αναμετρηθούμε και να δώσουμε τη δική μας προσωπική ερμηνεία στην ιστορία και στους χαρακτήρες. Η ταινία είναι πολύ ισχυρή, είναι μαγική, την είδα ξανά το καλοκαίρι, την είδαμε όλοι μαζί την πρώτη εβδομάδα των προβών, μετά αρνήθηκα πεισματικά να ξαναδώ έστω κι ένα πλάνο.
Persona: Trailer
Πληροφορίες για την παράσταση Persona
Χορηγός επικοινωνίας
