Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την ιστορία του φωτογραφικού φακού, το πιο απαραίτητο ίσως εξάρτημα μιας φωτογραφικής μηχανής. Λειτουργώντας ως ένα μάτι καταφέρνει να εγκλωβίζει και να διαμορφώνει το φως σε εικόνα κατάλληλη για την εκάστοτε μηχανή.
Η Φωτογραφική μηχανή και ο φακός από την αρχή της φωτογραφικής ιστορίας πάνε μαζί. Από τη μια σταθερά με έναν μοναδικό φακό εγκατεστημένο στην μηχανή είτε με δυνατότητα εναλλαγής σε πιο πρόσφατες εποχές.
Παρακάτω θα αναλύσουμε χρονολογικά την ιστορία του φωτογραφικού φακού, προβάλλοντας μεγάλες ευρεσιτεχνίες, τεχνικές επαναστάσεις και εξελίξεις στην χρήση του. Εν τέλει βλέποντας πως οι φωτογραφικοί φακοί κατάφεραν να σχηματοποιήσουν ανάλογα την φωτογραφική τέχνη.
Οι απαρχές στην ιστορία του φωτογραφικού φακού
Στην πραγματικότητα, η ιστορία του φωτογραφικού φακού προηγείται της ιστορίας της φωτογραφικής μηχανής. Πώς γίνεται αυτό; Θα αναρωτηθεί κανείς για αυτό το παράδοξο. Η αλήθεια είναι πως η χρήση των φακών γινόταν από την αρχή με την Camera Obscura. Καθ’ αυτόν τον τρόπο και στην Νταγκεροτυπία αλλά και στις μοναδικές ηλιογραφίες του Niepce. Αυτές ήταν τεχνικές, όλες προηγούμενες της φωτογραφίας αλλά όλες σχετιζόμενες με τον εγκλωβισμό του φωτός και τον σχηματισμό μιας εικόνας.
Ο φακός ήταν πάντα επομένως ένα αναπόσπαστο κομμάτι των μηχανών, όποια τεχνική και αν αυτές χρησιμοποιούσαν. Μάλιστα η οπτική τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν οι φακοί τους όριζε ως κατασκευάσιμους από αντίστοιχες εταιρείες οπτικών ειδών. Η πολυπλοκότητα και η λεπτομέρεια τους ήταν κάτι που χρειαζόταν άλλωστε εξειδίκευση. Πολλές οπτικές εταιρίες μετεξελίχθηκαν με την άνοδο της φωτογραφίας σε εξ’ ολοκλήρου εταιρείες φωτογραφίας με παραρτήματα πλέον στον χώρο των οπτικών (βλ. Nippon Kogaku – Nikon).
Για να μπορέσουμε όμως να δώσουμε μια επαρκή εξήγηση και κατατόπιση σχετικά με την ιστορία και την τεχνολογία των φακών οφείλουμε να παραθέσουμε τις πιο γνωστές καθώς και τις πρωταρχικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή φακών.
Οι ευρεσιτεχνίες στην τεχνολογία των φακών
Ο πρώτος, λοιπόν, φακός ήταν ο Wollaston Simple Meniscus. Αυτός ήταν ο πρώτος φακός που κυκλοφόρησε 25 χρόνια πριν την εφεύρεση της φωτογραφίας. Διαφέροντας με τους υπόλοιπους φακούς της εποχής που κάλυπταν μικρό εστιακό πεδίο και προορίζονταν κυρίως για μικροσκόπια και τηλεσκόπια, ο φακός αυτός ήταν κατασκευασμένος για χρήση με την Camera Obscura και κάλυψη ενός αρκετά ευρύτερου πεδίου.
Μετά από τον Simple Meniscus Lens του Wollaston επρόκειτο να συνεχίσουν οι δημιουργίες φακών και η διεύρυνση των τύπων τους. Παράδειγμα αποτελεί ο φακός πορτραίτου και η τεχνική Petzval. Ο Φακός αυτός, δημιουργημένος από τον Joseph Petzval ήταν ο γρηγορότερος του είδους του. Το γεγονός αυτό μαζί με την ποιότητα της λήψης του καθόρισε τον φακό αυτό κυρίαρχο για τουλάχιστον έναν αιώνα σε συνδυασμό με το φωτογραφικό σώμα Voigtlaender με το οποίο ξεκίνησε πρώτα.
Συνεχίζοντας στην επόμενη μεγάλη κατηγορία τους τηλεφακούς, εκεί η κυριαρχία έγινε από τον Busch Bis-Telar που ξεκίνησε ως ο πρώτος σωστά ρυθμισμένος τηλεφακός το 1905. Προηγουμένως είχε προηγηθεί ο πρώτος τηλεφακός πολλά χρόνια πριν με πολλά όμως προβλήματα στην παραγωγή εικόνας το 1833 από τον Peter Barlow.
Φυσικά η κατασκευή των φακών επρόκειτο για πολυσύνθετη και πολύπλευρη διαδικασία. Είτε κοιτάξουμε τους πασίγνωστους κατασκευαστές (Ernst Leitz, Carl Zeiss) είτε όλους τους υπόλοιπους σχετικούς θα παρατηρήσουμε πως στις απαρχές της φωτογραφίας η κατασκευή φακών είχε ήδη πάρει μεγάλο προβάδισμα. Εκείνη, λοιπόν, βοηθούσε ξεκάθαρα στην πρόοδο της φωτογραφίας που βασιζόταν σε αυτούς για τις λειτουργίες της. Πολλές εταιρείες διαμόρφωσαν την ταυτόχρονη παραγωγή φακών και μηχανών με την πιο δημοφιλή από αυτές τις εταιρείες των απαρχών της φωτογραφίας να είναι η Leica.
Η Περίοδος της αναλογικής φωτογραφίας και η μετάβαση
Κατά τη διάρκεια της ακμής της αναλογικής φωτογραφίας φιλμ οι φακοί ήταν ένα απαραίτητο αξεσουάρ το οποίο με τις SLR φωτογραφικές μηχανές με εύκολα εναλλασσόμενους φακούς διεύρυναν ακόμα περισσότερο την αγορά τους και ανέδειξαν σημαντικούς ηγέτες. Είτε κοιτάξουμε τις Ιαπωνικές εταιρίες (Konica, Nikon, Canon,Fuji) είτε τις κλασσικές ευρωπαϊκές (Zeiss, Leica, Voigtlander).
Το γεγονός είναι πως η αγορά φακών έγινε πλέον διαθέσιμη στο ευρύ κοινό και διερύνθηκε η γκάμα των διαθέσιμων προϊόντων. Αυτό έδωσε ώθηση σε ανεξάρτητες εταιρείες να το εκμεταλλευτούν και να συμμετάσχουν και οι ίδιες σε αυτό (Tokina, Rokinon, Sigma).
Η Ψηφιακή εποχή και οι επικείμενες αλλαγές στους φακούς
Με τον ερχομό της ψηφιακής εποχής ήρθαν και αρκετές αλλαγές στην μορφή και στο είδος των φακών. Πέρα από την φυσική εξέλιξη των οπτικών και ηλεκτρονικών τεχνικών χαρακτηριστικών η μεγαλύτερη εξέλιξη ήρθε υπό τη μορφή της μεγέθυνσης του αριθμού των φακών και την ευρεία διάδοση τους.
Σε κάθε είδος και τύπο για κάθε σώμα μηχανής. Είτε υπό τη μορφή ζουμ φακών που πλέον στις ψηφιακές φωτογραφικές ερχόντουσαν μαζί, ως μέρος του “kit” , στην προσιτή πρόσβαση σε ζουμ τηλεφακούς, υπερ-ευρυγώνιους και φακούς μακρο-φωτογραφίας.
Η φωτογραφία εξελισσόταν με γεωμετρική πρόοδο και αυτό ήταν εξαιτίας της ποικιλίας επιλογών που είχε. Πέρα από την κατασκευαστική δύναμη των ίδιων των σωμάτων οι φακοί συνεχίζοντας το προβάδισμα και λειτουργώντας θα μπορούσαμε να πούμε εως ανεξάρτητα στο πεδίο ανάπτυξης τους από τις φωτογραφικές μηχανές.
Έτσι διασπώντας το πεδίο της φωτογραφίας σε δυο μεγάλα κομμάτια, τις μηχανές και τους φακούς / εξαρτήματα και έχοντας το καθένα να λειτουργεί ανεξάρτητα δημιουργείται μια διαρκής εξελικτική πορεία που κινητοποιείται από έναν συνεχή ανταγωνισμό και καινοτομία. Αυτό μόνο ευνοϊκό μπορεί να είναι για εμάς τους καταναλωτές, όπως έχει δείξει και η ιστορία του φωτογραφικού φακού άλλωστε και της φωτογραφίας γενικότερα.
