Παίζει η: Λένα Παπαληγούρα
Σκηνοθεσία: Ζαν Ρενέ Λεμουάν
Υπόθεση: Η Ιφιγένεια μόνη της αναπολεί τη ζωή της και σχεδιάζει το μέλλον της. Η Ιφιγένεια που σκέφτεται την εξέδρα των επισήμων στην οποία θα περπατήσει ευθυτενής προς το τέλος της. Η Ιφιγένεια που θυμάται το πρωινό της τσάι το πρωί πριν πάει σχολείο. Η Ιφιγένεια που ακούει τους ανθρώπους να διασκεδάζουν. Η Ιφιγένεια που σκέφτεται ότι οι άντρες είναι πάντα λίγο βάναυσοι. H Ιφιγένεια που ονειρεύεται τον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο. Η Ιφιγένεια που θυμάται οικογενειακές στιγμές από την παιδική της ηλικία. Η Ιφιγένεια που ακούει τον Πάτροκλο να της μιλάει για το αστρικό του σώμα. Η Ιφιγένεια.
Κριτική
Πατέρα γιατί με εγκατέλειψες…
Η Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί (+,Χ) σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο παρουσιάζουν την «Ιφιγένεια» του Ζαν Ρενέ Λεμουάν, σε σκηνοθεσία του ίδιου, στο Από Μηχανής Θέατρο. Τον μονόλογο ενσαρκώνει η νεαρή ταλαντούχα ηθοποιός Λένα Παπαληγούρα, ενώ συντελεστής της μετάφρασης είναι η Έφη Γιαννοπούλου. Η συνεργασία αυτή γίνεται στο πλαίσιο της προώθησης πολιτιστικών ανταλλαγών ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Γαλλία. Το 2013 η «Ιφιγένεια» του Γάλλου συγγραφέα και σκηνοθέτη έλαβε το βραβείο Emile Augier της Γαλλικής Ακαδημίας.
Το έργο του Λεμουάν είναι σχεδιασμένο σύμφωνα με την γενικότερη δυτική παράδοση διαμόρφωσης αρχαίων ελληνικών μυθολογικών προσώπων στα πρότυπα του Αnouilh, του Ο’ Neill και του Ρακίνα. Ο βασικός μυθολογικός κύκλος δεν πλήττεται, αλλά προστίθενται χωροχρονικές λεπτομέρειες, που αντιστοιχούν σε νεότερα πολιτισμικά συμφραζόμενα, χωρίς, όμως, να αλλοιώνουν την αρχετυπική μοίρα των τραγικών ηρώων. Έτσι, λοιπόν, και η «Ιφιγένεια» μένει πιστή στο πεπρωμένο της αυτοθυσιαζόμενης κόρης, που οδεύει προς την Αυλίδα, νομίζοντας πως θα νυμφευτεί τον βασιλιά των Μυρμιδόνων Αχιλλέα, ενώ οδεύει προς την νυφική κλίνη του θανάτου. Θα λάβει για γαμήλιο δώρο την είδηση του θανάτου της, όπως χρόνια αργότερα η Ερωφίλη θα λάβει το διαμελισμένο σώμα του εραστή της. Άρα, ακολουθείται ο μυθολογικός κύκλος της Ιλιάδας, που υποκινείται από τον έρωτα του θανάτου ως προϊόν του έρωτα για τις αξίες της πατρίδας. Και σε αυτό το έργο, όπως και στα υπόλοιπα σχεδιάσματα των δυτικών πειραματισμών, σημαντικό είναι το ψυχαναλυτικό υπόβαθρο, το οποίο φωτίζεται με μια εσωτερική προοπτική, για να αναδείξει τις βαθύτερες συγκρουσιακές δυνάμεις των ηρώων. Αντίθετα, στα αρχαία ελληνικά δράματα οι τραγικοί ήρωες διαγράφουν αυτήν την πορεία της συντριβής τους μονάχα μέσα από τις δράσεις τους, οι οποίες είναι αποκαλυπτικές για τον ψυχισμό τους και όχι μέσα από εκφωνημένες στοχαστικές αναλύσεις.
Η Ιφιγένεια μέσα στο έργο ξετυλίγει τις απόκρυφες αγωνίες της, τα υπαρξιακά διλήμματα και την συντριβή της μπροστά στο αδικαίωτο τέλος της, το οποίο, όμως, τελικά θα την ηρωοποιήσει και θα οδηγήσει στην ψυχική της ενηλικίωση. Η ίδια είναι απορροφημένη μέσα στα άλυτα αδιέξοδα και τις ανέξοδες μελαγχολίες της εύθραυστης εφηβείας, εγκλωβισμένη σε ένα πλέγμα αυταναγνώρισης και αυτοδιάψευσης. Και μέσα σε αυτά ορθώνονται οι παιδικές της αναμνήσεις, με έναν στοργικό πατέρα-Αγαμέμνονα, πιστό στα καθήκοντά του, τόσο ώστε να δεχθεί τον μοιραίο φόρο αίματος της κόρης του, με μια άτεγκτη μητέρα-Κλυταιμνήστρα, έκλυτη, που φέρει όλο τον βίαιο δυναμισμό για να διαπράξει τον φόνο του καταπιεστή της, με μια αδερφή-Ηλέκτρα, ιδιοσυγκρασιακά ανήσυχη, επίδοξη μήτρα των φονικών σχεδίων και έναν μικρό Ορέστη-συνεχώς πληγωμένο-που όταν θα επουλωθούν οι πληγές του θα ξεριζώσει την μήτρα, που τον έσπειρε. Και μέσα σε όλα αυτά δεσπόζει ο Πάτροκλος, με το «αστρικό του σώμα», για να εγείρει ερωτικά ένστικτα απαγορευμένα για την παρθενική αθωότητα μιας έφηβης. Και βέβαια η μυθολογική παρέκκλιση με την εισβολή αυτού του παράκαιρου έρωτα έχει σημασιολογική ερμηνεία, καθώς και ο Πάτροκλος θα θυσιαστεί για τον έρωτά του για την πατρίδα, φορώντας την πανοπλία του Αχιλλέα, για να τρομοκρατήσει τους Τρώες. Και θα γράψει ο Καβάφης: «Άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Αχιλλέως […]
Τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο-αφανισμένο-
Μια σάρκα τώρα ποταπή-το πνεύμα του χαμένο-
Ανυπεράσπιστο-χωρίς πνοή-
Εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’την ζωή.
Η Ιφιγένεια θα αποτελέσει το πρώτο ιερό θύμα στην ιστορία της λογοτεχνίας, την θυσιαζόμενη για έναν σκοπό που την υπερβαίνει. Και ύστερα η θυσία του Αβραάμ και έπειτα ο Χριστός πάσχων. «Πατέρα γιατί με εγκατέλειψες;», επαναλαμβάνει στη διάρκεια του μονολόγου της, θυμίζοντας τον εσταυρωμένο Ιησού. Από την αρχή, όμως, της εξομολόγησής της φαίνεται σαν να ήταν προορισμένη από την φύση και την ιδιοσυγκρασία της για αυτήν την θυσία. Ο κάπως μειλίχιος και καρτερικός της χαρακτήρας, η υποταγμένη της αθωότητα και η ψυχική της συστολή ήταν σαν να προετοίμαζαν ολόκληρή της την ύπαρξη για αυτήν την θυσία. Και βέβαια κυρίαρχη στο έργο είναι συνεχής καταγγελία του πολέμου, με έναν «στρατό-μπουρδέλο», όπως θα ομολογήσει η ρηξικέλευθη και προκλητική Ηλέκτρα.
Η Λένα Παπαληγούρα ενσαρκώνει εκπληκτικά την πάσχουσα ηρωίδα με μια υποκριτική δεινότητα, που μπόρεσε να περιλάβει όλες τις διαφορετικές όψεις της Ιφιγένειας. Με δεξιοτεχνία περνά από την έμφυτη δειλία της έφηβης και από την εναγώνια προσπάθεια της να καθυστερήσει τον θάνατο στην γεμάτη θάρρος υποταγή σε αυτόν. Καταφέρνει να σωματοποιήσει την αγωνία του θανάτου, αλλά και την γενναιόδωρη προσφορά του εαυτού της, προκειμένου να εκπληρώσει το τίμημα του πεπρωμένου της. Η εύθραυστη, σχεδόν γυάλινη και ατάραχη έκφραση του προσώπου της συντελεί στην αποκάλυψη της βαθύτερης ιδιοσυστασίας της ηρωίδας να πάσχει σιωπηλά. Εξίσου αρμονική με το ποιητικό κείμενο είναι και η σκηνοθεσία του συγγραφέα, που με τον μινιμαλισμό της φωτίζει καλύτερα την δύναμη και την μαγεία των λέξεων. Τα σανδάλια της ηρωίδας και το γαλάζιο νυχτικό, που παλλόταν από τους ψυχικούς κραδασμούς και τις διαφραγματικές αναπνοές της ηρωίδας συμπληρώνουν την όλη διάθεση για επικέντρωση στο έσω της ηρωίδας. Αξιόλογες είναι και οι στοχαστικές παρεμβάσεις κατά την διάρκεια του μονολόγου, που συνοδεύονται από υποβλητικούς ατονικούς ήχους.
Το Από Μηχανής Θέατρο φιλοξενεί ένα πολύ αξιόλογο νεογέννητο για την Ελλάδα έργο, με την καταπληκτική ερμηνεία της νεαρής ηθοποιού. Από το ατομικό στο συλλογικό από την δειλία στο θάρρος, από το καθήκον στην ελεύθερη βούληση θα διαγραφεί η τροχιά της νεοσχημάτιστης Ιφιγένειας, για να συμπληρώσει τα ψυχαναλυτικά σχόλια για τα πρόσωπα-αρχέτυπα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Πληροφορίες παράστασης
Συντελεστές
- Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
- Σκηνοθεσία: Ζαν Ρενέ Λεμουάν
- Σκηνικά: Εύα Νάθενα
- Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
- Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Παίζει η
- Λένα Παπαληγούρα
Ημέρες και ώρες παραστάσεων
- Δευτέρα 21.00, Τρίτη 21.00, Τετάρτη 18.30
Τιμές εισιτηρίων
- Γενική είσοδος: 10 €
Πληροφορίες θεάτρου
- Από Μηχανής θέατρο
- Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο, Τηλ.: 210 5231131
Οι παραστάσεις συνεχίζονται μέχρι την Τετάρτη 4 Ιουνίου
