Οι εκδόσεις Γαβριηλίδης επανεκδίδουν τη Φαιά Πανούκλα, τη μελέτη για την άνοδο του φασισμού, ενός άγνωστου στο ευρύ κοινό στοχαστή της μάχιμης αριστεράς -του Γάλλου Ντανιέλ Γκερέν- επενδύοντας δίχως άλλο στις σχετικές ομοιότητες της εποχής μας με την περίοδο του Μεσοπολέμου και της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Ο Γκερέν έζησε και έγραψε σε μια εποχή πολέμων, ανατροπών, επαναστάσεων και κινητοποιήσεων, κοινώς σε μια εποχή «μαχητικότητας», κάτι που είναι συνέχεια παρόν στο κείμενο. Ο Γκερέν όμως δεν αντιμετωπίζει τους Γερμανούς πολίτες ως εχθρούς. Αντιθέτως αποκαλύπτει σιγά σιγά, μέσα από απλές καθημερινές στιγμές, ένα έθνος να ζυμώνεται για πόλεμο. Διαβάζοντας στη Φαιά Πανούκλα τις περιπλανήσεις του στην έτοιμη για τον ναζισμό γερμανική επαρχία της δεκαετίας του ‘30, κάποιος θα αναρωτηθεί πώς γίνεται μέσα μια σελίδα να μπορεί και να βρίσκεται μια γερμανική φυσιολατρική παράδοση που έχει τις ρίζες της στον ρομαντισμό, η πίκρα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και η αυταπάτη ενός μεγαλειώδους μέλλοντος, σε μια παρέα νεαρών γερμανών που τραγουδούν σε έναν ξενώνα νεότητας στο Έσσεν.
Η Φαιά Πανούκλα χωρίζεται δύο μέρη. Το πρώτο και το πιο μικρό είναι ένα δοκίμιο για τη στάση της γαλλικής αριστεράς στην περίοδο της ανόδου του ιταλικού φασισμού και του γερμανικού ναζισμού. Το δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνει η καταγραφή των περιηγήσεων του Γκερέν στη Γερμανία κατά την άνοδο του ναζισμού. Ο Γκερέν αποφεύγει τις βαρύγδουπες πολιτικές δηλώσεις και τις «ορολογικές» αναλύσεις. Το πρόβλημα είναι εμφανές και δεν απαιτείται ένας ιδιαίτερος επιστημονικός ή ιστορικός λόγος για να αναλυθεί το εμφανές. Οι Γερμανοί είναι πικραμένοι, το χρέος τους είναι δυσβάστακτο από τις πολεμικές αποζημιώσεις, ανακαλύφθηκε ένας εσωτερικός εχθρός και ο Χίτλερ είναι ο «χρήσιμος ηλίθιος» για κάποιους ή οραματιστής που θα βάλει σε τάξη τη Γερμανία για κάποιους άλλους. Και μέσα σε λίγα χρόνια η Γερμανία έκανε άνω κάτω την Ευρώπη, λες και το Τρίτο Ράιχ ήταν έτοιμο από καιρό.
Το βλέμμα του Γκερέν είναι δημοσιογραφικό και ζωντανό. Τα καλύτερα σημεία του τόμου είναι όταν ο ίδιος –μάχιμος δημοσιογράφος της αριστεράς- σαρκάζει τα εργατικά σωματεία και στο τι κατάντησαν. Από την άλλη δεν προσπαθεί να συγκρατήσει την πένα, του η οποία μοιάζει να φωτίζεται, όταν μιλά για τη νεολαία στο λιμάνι του Αμβούργου που κινείται υπογείως για την επανάσταση.
Και έτσι φτάνουμε στο αναπόφευκτο ερώτημα. Μας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Η Φαιά Πανούκλα δεν χρειάζεται να διαβαστεί ως ένα εγχειρίδιο κρίσης, ούτε ως ένας καθρέφτης για την άνοδο του εθνικισμού στην Ελλάδα ή στο που μπορεί να οδηγήσει η κατάρρευση μιας εθνικής οικονομίας. Η Ελλάδα και Βαϊμάρη εμφάνισαν το ίδιο σύμπτωμα, όμως ενώ οι ιστορικές αιτίες της ανόδου του ναζισμού είναι γνωστές, στην Ελλάδα του 21ου αιώνα αναζητούνται ακόμα και δεν είναι κάτι που μπορεί να περιοριστεί στα χρόνια της κρίσης. Γιατί ακόμα σε εποχές ευημερίας και οικονομικής ανάπτυξης, το ποσοστό της Χρυσής Αυγής ήταν εκεί, παρόν, κρυμμένο πίσω από τα εύκολα τραπεζικά δάνεια. Η εποχή της Βαϊμάρης και η σύγχρονη οικονομική ελληνική κρίση συνδέονται μόνο σαν δυο αντιπαραβαλλόμενα παραδείγματα για το που μπορεί να οδηγήσει ο συστημικός «εκδημοκρατισμένος» και «λελογισμένος» εθνικισμός. Αυτός ο εθνικισμός που ραντίζεται από τον αγιασμό των ιερέων, που καλύπτεται πίσω από την έννοια του πατριωτισμού και από τα νεολαιίστικα lieder (τραγούδια) των Γερμανών στις εκδρομές τους.
Πληροφορίες Βιβλίου
Τίτλος: Η Φαιά Πανούκλα
Συγγραφέας: Ντανιέλ Γκερέν
Μετάφραση: Μπάμπης Λυκούδης
Εκδόσεις: Γαβριηλίδης 2014
