Είναι ο χώρος στον οποίο κινούμαστε και δρούμε σεξουαλικά ουδέτερος; Μπορεί ένας τόπος εν γένει να είναι ουδέτερος καθ’ οιονδήποτε τρόπο; Κάθε σπιθαμή χώρου, δομημένου ή μη, είναι φορτισμένη και κουβαλάει από πίσω της μια ξεχωριστή ιστορία και ταυτότητα – όχι απαραίτητα αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Ασφαλώς, μπορούμε εύκολα να φανταστούμε μια χωρική διάκριση ανάλογα με την εισοδηματική κατάσταση των κατοίκων μιας περιοχής. Μήπως όμως δεν έχει επικρατήσει στην ευρύτερη περιοχή του Γκαζιού ο ορισμός του “γκέι χωριού”; Ούτε ο χώρος είναι ουδέτερος, ούτε η σεξουαλικότητα είναι φυσική – μάλιστα συνδέονται στενά, κι αυτό έχει ευρύτερη σημασία τόσο για το χώρο καθαυτό, όσο και για την ίδια τη σεξουαλική ταυτότητα.
Η αρχιτεκτονική της σεξουαλικότητας
Ο Γιώργος Μαρνελάκης υπήρξε ένας πολλά υποσχόμενος επιστήμονας και γκέι ακτιβιστής. Δίδαξε για το φύλο και τη σεξουαλικότητα στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Αθήνας. Ήταν δε ένας από τους λίγους που τόλμησε να καταπιαστεί με ένα τέτοιο ζήτημα. Ο ίδιος, σε προ ετών συνέντευξή του στο περιοδικό 10% έδωσε ορισμένες διευκρινήσεις: «Έρευνες δείχνουν ότι κάποιοι, αν βρεθούν από μια γκέι γειτονιά σ’ ένα προάστιο, προσαρμόζουν ανάλογα την αμφίεση και τη συμπεριφορά τους. Βλέπουμε λοιπόν ότι η πρόσβαση στο χώρο επιτρέπεται μόνο υπό όρους. O χώρος δεν είναι ουδέτερος – δημιουργεί αποκλεισμούς, οριοθετεί τη δράση και τη συμπεριφορά μας κι έτσι μας συν-διαμορφώνει. Όταν βγαίνω στο δρόμο και διεκδικώ να είμαι ορατός, στην πραγματικότητα διεκδικώ τη δυνατότητα να υπάρχω σ’ ένα χώρο με τους δικούς μου όρους, να τον οικειοποιούμαι έστω και προσωρινά».
Στην Ελλάδα, υψίστης σημασίας παραμένει η διάκριση μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας. Αλλά τι είναι ιδιωτικό, τι δημόσιο, ποιός τα ορίζει, υπό ποιές προϋποθέσεις και αφορά όλους εξίσου; Γιατί ένα στρέιτ ζευγάρι που φιλιέται στον δρόμο περνά σχεδόν απαρατήρητο, ενώ η εικόνα δυο ανδρών ή γυναικών που περπατούν χέρι-χέρι καταγράφεται ως σεξουαλική και μάλιστα, προκλητική; Πόσο ουδέτερος είναι εντέλει ο δημόσιος χώρος; Στα κτήρια τα πράγματα είναι πιο απλά. Υπάρχουν σύμβολα αρχιτεκτονικά που θα μπορούσαν θα θεωρηθούν φεμινιστικά ή γκέι, αλλά πώς να υποστηρίξει κανείς ότι μία ομοφυλόφιλη γυναίκα σχεδιάζει διαφορετικά, απ’ ότι, για παράδειγμα ένας στρέιτ άνδρας; Το παγκόσμιο λεξιλόγιο του design και οι πανανθρώπινες ανάγκες τις οποίες εξυπηρετεί πηγαίνουν μακρύτερα από ζητήματα σεξουαλικότητας ή ταυτότητας φύλου. Σύμφωνα δε με το Γ. Μαρνελάκη, «η διαμόρφωση ταυτότητας είναι μια διαδικασία δυναμική, όχι στατική. Εμπεριέχει την ασάφεια, την αστάθεια, τη σχετικότητα».
Διεθνώς, οι περισσότερες σχολές στον ανεπτυγμένο κόσμο έχουν υιοθετήσει τουλάχιστον ένα μάθημα σχετικό με το τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα φύλου. Υπήρξε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για να πραγματοποιηθούν προγράμματα αντίστοιχων σπουδών, μεταξύ άλλων και στις αρχιτεκτονικές σχολές. Το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας προσπάθησε να διαθέσει τα κονδύλια αλλού και μόνο όταν διαπίστωσε ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο αναγκάστηκε να ενδώσει. Οι φεμινίστριες συνήθιζαν να λένε ότι “το προσωπικό είναι και πολιτικό”. Στον αντίποδα, η υποκριτική ελληνική αριστερά αναλώνεται σε μια μανιχαϊστικού τύπου αοριστολογία περί ταξικών ζητημάτων, ενώ επιμένει να αγνοεί επιδεικτικά τα ζητήματα σεξουαλικής ταυτότητας και διεκδίκησης. Ο Γιώργος Μαρνελάκης πέθανε τον περασμένο Φεβρουάριο, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο, στα 38 χρόνια του.
