Η «αβάσταχτη» θηλυκότητα στον κινηματογράφο της Catherine Breillat.
Στον κινηματογράφο η θαρραλέα διερεύνηση των ζητημάτων της σεξουαλικότητας και του ερωτισμού που προκαλεί τα όρια της ευπρέπειας με μια ανυπότακτη κάμερα συχνά απαξιώνεται, αποκαλούμενη «πορνογραφία». Η Catherine Breillat, που ως συγγραφέας είδε, στα δεκαεπτά της, την πώληση του πρώτου της βιβλίου (L’ homme facile) να απαγορεύεται στη Γαλλία σε αναγνώστες κάτω των δεκαοκτώ ετών και, ως σκηνοθέτρια, χρειάστηκε σχεδόν εικοσιπέντε χρόνια για να επιτύχει τη δημοσιοποίηση του πρώτου της κινηματογραφικού εγχειρήματος (Ένα αληθινό θηλυκό [Une vraie jeune fille], 1976), είναι μια περίπτωση πορνογράφου. Διερευνώντας τη γυναικεία σεξουαλικότητα μέσα από ένα πλήθος θεματικών (εφηβεία, αδελφικές σχέσεις, μαζοχισμός, πατριαρχία, κ.α.), η Breillat συμμετέχει στον δικό της κινηματογράφο (Cinéma du corps), όπου η (οπτική) πρόκληση είναι απόδειξη της ωμότητας και της τόλμης, με την οποία εξετάζεται το εξαντλημένο σώμα, καθώς οδηγείται στην απενοχοποίησή του. Η δημιουργός που πήρε το βάπτισμα της ηθοποιού στην ταινία του Bernardo Bertolucci, Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι (Ultimo tango a Parigi, 1972), συμμετέχοντας έτσι σε μια από τις πιο πολυσυζητημένες κινηματογραφικές προκλήσεις, αναλαμβάνει την απροκάλυπτη διερεύνηση της (γυναικείας) σεξουαλικότητας.

Το ειδύλλιο


Romance (1999)
Romance (1999)

Η ταινία που συστήνει την Breillat στο διεθνές κινηματογραφικό κοινό έχει τον σχεδόν ειρωνικό τίτλο Romance (1999) και αφορά την ερωτική διαδρομή της Marie, μιας δασκάλας δημοτικού που αναγκάζεται να αναζητήσει απόλαυση μακριά από τον σύντροφό της (Paul), ο οποίος αρνείται να την ικανοποιήσει, λέγοντάς της ότι «υπάρχουν περισσότερα στη ζωή από αυτό». Το υπέρλευκο διαμέρισμα των συναντήσεών τους, όπου τα βαμβακερά υφάσματα αποτρέπουν την επαφή των σωμάτων, είναι η οπτική εκδήλωση της αποξένωσης και του αποστειρωμένου χαρακτήρα της ασεξουαλικής τους σχέσης (εικόνα 1, πάνω). Ο πρώτος εραστής της Marie είναι μια τυχαία γνωριμία σε ένα μπαρ ‒ένας χήρος τον οποίο υποδύεται ο (διάσημος) ιταλός πορνοστάρ Rocco Siffredi (η επιλογή του αποτελεί από μόνη της μια δυναμική δήλωση, στις πιθανές ερμηνείες της οποίας δεν επεκτείνομαι). Η σεξουαλική τους συνεύρεση, αντιτιθέμενη στην ψυχρότητα της σχέσης με τον Paul, τοποθετείται εντός της θερμότητας ενός περιβάλλοντος που αναδεικνύει τη ζωτικότητα των σωμάτων (εικόνα 1, κάτω). Η χρωματική αντιπαράθεση ανάμεσα στον τυραννικό δεσμό και τις εξωτερικές, από αυτόν, σεξουαλικές περιπέτειες κορυφώνεται όταν η Marie εμφανίζεται στον δεύτερο εραστή της (τον, μεγαλύτερο σε ηλικία, διευθυντή του σχολείου όπου εργάζεται), με ένα κατακόκκινο φόρεμα, δηλώνοντας έτσι την ολοκληρωτική της μεταμόρφωση. «Γιατί μας καταλαβαίνουν καλύτερα οι άντρες που μας αηδιάζουν από αυτούς που μας προσελκύουν;» διερωτάται η πρωταγωνίστρια, σε μία από τις πολλές (voice-over) εκδηλώσεις των εσωτερικών της διεργασιών, αποκαλύπτοντας τη συνθετότητα του γυναικείου ψυχισμού που τίθεται στο επίκεντρο.

Γυναίκες, μικρές


À ma soeur! (2001)
À ma soeur! (2001)

Με το Fat girl (À ma soeur!, 2001), η Breillat επιστρέφει σε ένα οικείο της θέμα ‒την αγωνία για την παρθενία των έφηβων πρωταγωνιστριών της (Ένα αληθινό θηλυκό και Junior size 36 [36 Fillette, 1988])‒, που εξετάζει στο πλαίσιο μιας σύνθετα νοσηρής αδερφικής σχέσης  (αδερφές και στον Κυανοπώγωνα  [Barbe bleue, 2009]). Η Anais, η μικρότερη αδερφή, είναι ευάλωτη, εσωστρεφής και καταπνίγει ζωωδώς τις συναισθηματικές τις εντάσεις στο φαγητό. Η Elena, κατά δύο χρόνια μεγαλύτερη, είναι προκλητικά όμορφη και προφανώς ελκυστική στα αγόρια. Οι δυο τους, εξίσου ικανές να καταστούν σκληρές εντός της σχέσης τους, συνδέονται παράλληλα από αναμφίβολη αγάπη που επιτρέπει στη μία τη διεισδυτική γνώση της άλλης. Όταν η Elena συναντά τον Fernando (πρώτη σεκάνς), έναν Ιταλό που τη σαγηνεύει με τις υπερβάλλουσες ερωτικές του εκδηλώσεις, η Anais γίνεται συνένοχος θεατής των συναντήσεων του. Οι δύο μακροσκελείς σκηνές όπου η μικρή αδερφή, παριστάνοντας αναγκαστικά την κοιμώμενη, γίνεται μάρτυρας των πρώτων σεξουαλικών εμπειριών της Elena αποτελούν (ίσως) τις κορωνίδες της ταινίας. Στιγμιαία, στην πρώτη, όταν η Anais κοιτά διστακτικά μέσα από τα δάχτυλα του χεριού της (εικόνα 2, πάνω) τη νεκρικά ξαπλωμένη αδερφή της (εικόνα 2, κάτω), ο διαχωρισμός πραγματικού και φανταστικού δυσχεραίνεται: με τον Fernando να απουσιάζει για λίγο αναίτια από το κάδρο, το υποκειμενικό πλάνο της Anais (εικόνα 2, κάτω) μετατρέπεται σε θανατική ευχή.

Μια ανατομία


Anatomie de l’enfer (2004)
Anatomie de l’enfer (2004)

Η πρωταγωνίστρια του Anatomy of Hell (Anatomie de l’enfer, 2004) συστήνεται ακίνητη και αταίριαστη μέσα στην τεταμένη ατμόσφαιρα ενός κλαμπ, όπου, στη συνέχεια, επιχειρεί να κόψει τις φλέβες του χεριού της, «γιατί είναι γυναίκα». Διασώζεται από έναν άγνωστο ομοφυλόφιλο άντρα (και πάλι ο Rocco Siffredi) με τον οποίο, σύντομα, συνάπτει μια παράδοξη συμφωνία: θα τον πληρώσει για να την παρατηρεί. Η πρώτη τους συνάντηση, αλλά και οι τρεις επόμενες, πραγματοποιούνται σε μια απομονωμένη και εγκαταλειμμένη κατοικία· η γυναίκα βγάζει τα ρούχα της και ξαπλώνει μπροστά του (εικόνα 3, πάνω), με τη δύναμη μιας Ολυμπίας (εικόνα 3, κάτω [É. Manet]) και τη γοητεία μιας Αφροδίτης (παραδείγματα: Giorgione, Κοιμώμενη Αφροδίτη· Tiziano, Η Αφροδίτη του Ουρμπίνο]). Η Breillat θα συναντήσει ξανά το βλέμμα σημαντικών καλλιτεχνών, όταν ένα κάδρο της, κατά τη διάρκεια μιας αναδρομής στο παρελθόν όπου η πρωταγωνίστρια εξιστορεί μια παιδική της ανάμνηση, θα ανακαλέσει έργο του M. Duchamp (Δεδομένα: 1. Ο καταρράκτης, 2. Το φωτιστικό αέριο). Αυτή είναι η ιστορία της γυναικείας σεξουαλικότητας, σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια, που είναι αποφασισμένη να προκαλέσει τους θεατές της σε μια αναμέτρηση με κάθε τι απόκρυφο και αποκρουστικό του γυναικείου σώματος, μετασχηματίζοντας έτσι τις αποκαλυπτικές ερωτικές σκηνές σε κλινικές καταγραφές μιας ανατομίας.

Αλλαγή τροπής


Une vieille maîtresse (2007)
Une vieille maîtresse (2007)

Στην Ερωμένη (Une vieille maîtresse, 2007), η ανυπότακτη Vellini (εικόνα 4, πάνω [Asia Argento, κόρη του σκηνοθέτη Dario Argento]) είναι η Ντυμένη Μάγια (F. Goya, La maja vestida [εικόνα 4, κάτω]) και υπόσχεται μια πρόκληση ανάλογη με αυτή που προξένησε το γυμνό εικαστικό της ταίρι (Goya, La maja desnuda). Εντός ενός α-σύγχρονου χωροχρόνου (αργότερα και Ο Κυανοπόγωνας και Η ωραία κοιμωμένη [La belle endormie, 2010]), η Breillat εξετάζει τη λειτουργία της επιθυμίας στο αφιλόξενο πλαίσιο των κοινωνικών συμβάσεων, μετατρέποντας την πρωταγωνίστρια της σε προσωποποίηση της σαγήνης και της παράβασης. Η δεκαετής σχέση της Vellini με τον Ryno de Marigny παρουσιάζεται μέσα από την εξιλεωτική εκμυστήρευση του τελευταίου στη γιαγιά της μέλλουσας νύφης του και με την υπόσχεση της διακοπής του σαρωτικού δεσμού. Σε αυτές τις αφηγηματικές αναδρομές που ξεκινούν με τη γνωριμία του ζευγαριού, ο άσωτος νεαρός αποτυγχάνει την κατάκτηση της παντρεμένης (τότε) Vellini, μέχρι τη στιγμή που η ζωή του τίθεται σε κίνδυνο· παρουσία του εκκρεμούς θανάτου, η Vellini εισβάλλει στο δωμάτιό του, παραγκωνίζει τον γιατρό που τον θεραπεύει, ακουμπά το στόμα της στην πληγή του και γλύφει το αίμα του. «Θα ποδοπατήσεις το κορίτσι που παντρεύεσαι και θα επιστρέψεις πίσω σε εμένα», λέει η Vellini στον αγαπημένο της, στην αποχαιρετιστήρια συνάντησή τους, γιατί ο θάνατος είναι ο αντικατοπτρισμός της εθιστικής τους σχέσης.

Catherine Breillat
Catherine Breillat

Πρόσθετα


Η τελευταία ταινία της Breillat (Abus de faiblesse, 2013), με πρωταγωνίστρια την Isabelle Huppert, είναι αφοπλιστικά αυτοβιογραφική, καθώς βασίζεται στη σχέση της σκηνοθέτριας με τον διάσημο απατεώνα, Christopher Rocancourt. Το 2004, η Breillat υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, και, το 2007, γνώρισε τον Rocancourt, με τον οποίο σχεδίαζε να συνεργαστεί στην ταινία Bad love, όπου πρωταγωνίστρια θα ήταν η Naomi Campbell· η ταινία δεν υλοποιήθηκε, εφόσον ο Rocancourt διώχθηκε για οικονομική εκμετάλλευση της Breillat, επωφελούμενος τη συναισθηματική και σωματική, λόγω του εγκεφαλικού, αδυναμία της. «Η σωματική αγάπη είναι η σύγκρουση της κοινοτοπίας με το θεϊκό», λέει ο Robert στο Romance.

Διαδικτυογραφία
‒ «Catherine Breillat-Biography», http://www.egs.edu/faculty/catherine-breillat/biography/.
Angelo Mike D’, «Catherine Breillat unwisely conceals that Abuse of weakness is autobiographical», http://www.avclub.com/review/catherine-breillat-unwisely-conceals-abuse-weaknes-208330.
Dargis Manohla, «The last mistress (2007): The sex and the fury, French aristocracy style», http://www.nytimes.com/2008/06/27/movies/27mist.html.
Holden Stephen, «A Ma Soeur (2001) Film Festival Review; Adolescent fantasies, rough real life», http://www.nytimes.com/movie/review?res=9D0CE5DD133CF93BA35753C1A9679C8B63.
Maslin Janet, «Romance (1999), Film review; With her libido as navigator, one woman’s adventures», http://www.nytimes.com/movie/review?res=9B07E4DC153CF934A2575AC0A96F958260.

  

«Οικειότητα» (Catherine Breillat, συνέντευξη)


Προηγούμενο άρθρο“Πνιγμονή” – Δεύτερη χρονιά επιτυχίας στον πολυχώρο Vault
Επόμενο άρθροΠαρουσίαση του βιβλίου «Εν ώρα λήθης»