Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Παπανδρέου, Θοδωρής Σκυφτούλης, Μιχάλης Τιτόπουλος, Γιάννης Κλίνης, Μαρία Αποστολακέα, Μάνος Στεφανάκης
Σκηνοθεσία: Μαρία Πρωτόπαππα
Υπόθεση: Η αφύσικη ιστορία ενός ανθρώπου που για λίγο έζησε ως ολοκληρωμένη ύπαρξη, έξω από τα κοινώς αποδεκτά «πρέπει», ακολουθώντας μόνο τα ορμέμφυτά του – την επιθυμία για ηδονή, πλούτο, εξουσία, δημοφιλία – και όχι τα ήθη. Ήταν, όμως, έτοιμος για μια τέτοια ελευθερία; Έτρεμε στην ιδέα της προδοσίας και της ταπεινής καταγωγής. Ο φόβος του δεν βγήκε αληθινός. Η καταστροφή του ήταν η κοσμική ταυτότητά του. Ο Νόμος των Άλλων και η αγωνία του για αποδοχή τον έδιωξαν κακήν κακώς από τον ασφαλή παράδεισο της άγνοιάς του και της ηδονικής μητρικής αγκαλιάς. Τον ανάγκασαν να σηκώσει την ευθύνη του «πραγματικού» του Εγώ, ένα βάρος ασήκωτο για τις πλάτες του. Αυτοτυφλώνεται για να τιμωρηθεί ή για να μη βλέπει πια τον κόσμο στον οποίο τον υποχρεώνουν να ζήσει; Μήπως όφειλε να ακολουθήσει τη μητρική συμβουλή ζήσε, όπως μπορείς, χωρίς να ψάχνεις: Χωρίς να φοβάσαι;
Κριτική της παράστασης Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα
“Η σκηνική ανάγνωση της Μαρίας Πρωτόπαππα θα μπορούσε να ιδωθεί ως μια ψυχαναλυτική παρατραγωδία.”
Η τελευταία παράσταση της Πειραματικής του Εθνικού για τη φετινή σεζόν, Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα, από τη Μαρία Πρωτόπαππα, έκανε πρεμιέρα στις 12 Μαΐου στο -1 του Rex. Στη δεύτερη σκηνοθετική της απόπειρα μετά την Ιφιγένεια, η χαρισματική ηθοποιός ασχολείται με το μύθο του Οιδίποδα και μαζί με το θίασο της διερευνά την τραγωδία, στη μετάφραση του Γρυπάρη, στήνοντας μια παράσταση με έντονο το στοιχείο της παρατραγωδίας, του πολιτικού και της ανάδυσης του μη προφανούς.
Ο σκηνικός χώρος της παράστασης Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα μοιάζει σαν ένα σύγχρονο studio διαμέρισμα, όπου ο Οιδίποδας (Γιώργος Παπανδρέου), αθλείται και η Ιοκάστη βλέπει τηλεόραση και διαβάζει κοσμικά περιοδικά. Στην κορυφή της σκηνής δεσπόζει μια επιφάνεια προβολής, όπου αναγράφονται υπό τη μορφή λεζάντων οι τίτλοι των επεισοδίων-κεφαλαίων και τα δεινά που περνούσε ο λαός της Θήβας, σα να είναι τίτλοι από δελτία ειδήσεων ή πολιτικών άρθρων. Ο Χορός της τραγωδίας είναι μια παρέα που κάθεται στον καναπέ τους και φανατίζεται με το ποδόσφαιρο, το αίμα, τη βία, το σαδομαζοχισμό και τις «κακές ειδήσεις».
Στη σκηνική ανάγνωση της Μ. Πρωτόπαππα, ο Οιδίποδας παρουσιάζεται από τον Γιώργο Παπανδρέου ως ένας επαρμένος, κακομαθημένος, ονειροπαρμένος και υπερβολικά αισιόδοξος ηγέτης, για να καταλήξει σ’ έναν παλιμπαιδισμό. Στο α’ επεισόδιο, φαίνεται σαν ένας καλοστεκούμενος βασιλιάς, αλλά αντίθετα με την αρχαία τραγωδία, δε δείχνει πως είναι σε θέση να διαχειριστεί τα προβλήματα του λαού του. Σημειολογικά, είναι ενδιαφέρον πως ήδη από την πρώτη σκηνή, τον βλέπουμε στην τρυφερή «μητρική» αγκαλιά της Ιοκάστης (Μαρία Αποστολακέα), μια σχέση που κορυφώνεται με τον Οιδίποδα στο γ’ επεισόδιο, να κλαίει σα μωρό και να αναζητάει την αγκαλιά της για να κρυφτεί. Στην κορύφωση της σκηνικής πρότασης, ο Οιδίποδας ξεσπάει σ’ έναν κλαυσίγελο, που δίνει μια ανάγλυφη απόδοση της τραγικότητάς του, και οδηγεί την προβληματική της παράστασης, μέσα από τα παρεμβαλλόμενα δραματουργικά στοιχεία, σε μια συναισθηματική εκτόνωση. Ιδιαίτερης ποιότητας και η μεταδραματική κάθαρση του ήρωα, μ’ ένα βαλς που χορεύει με την Ιοκάστη του, μετά το τραγικό της τέλος.
Η Μαρία Αποστολακέα δίνει μια Ιοκάστη, κλεισμένη στον μικρόκοσμο του σπιτιού της, κινούμενη σαν μια drama queen, ερωτική, αλλά ταυτόχρονα μια μητρική φυσιογνωμία για τον Οιδίποδα, δίνοντας χώρο στις ψυχαναλυτικές αναγνώσεις του μύθου. Ο Μιχάλης Τιτόπουλος φέρει μια εκρηκτική ενέργεια στην σκηνή ως Κρέων, δίνοντας μια πιο ευαίσθητη εκδοχή του, φτιάχνοντας ένα ενδιαφέρον δίπολο με τον Οιδίποδα. Η δεσποτική παρουσία του Οιδίποδα και η συγκαταβατική παρουσία του Κρέοντα είναι αλληλένδετες, και αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την παρωδιακή –και επικαιρικά αναγνωρίσιμη- σχέση πολιτικής εξουσίας και κοινωνικής πρακτικής. Η (Matrix) εμφάνιση του Γιάννη Κλίνη συνομιλεί ευχάριστα με την σκηνική παρουσία του Κρέοντα, δίνοντας μια από τις πιο επιτυχημένες στιγμές της σκηνικής πρότασης.
Από κοντά φυσικά, ο Χορός, που αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία, της σκηνικής ανάγνωσης Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα, με τους Θοδωρή Σκυφτούλη, Μιχάλη Τιτόπουλο, Γιάννη Κλίνη, Μάνο Στεφανάκη, να κάθονται σ΄έναν καναπέ ή να «διασκεδάζουν» στην σκηνή. Τα χορικά σημεία έχουν αντικατασταθεί από τραγούδια της ποπ κουλτούρας (Μαζωνάκη, Stavento, ένα metal και ένα ελληνικό παραδοσιακό τραγούδι). Η αδυναμία στη συγκεκριμένη επιλογή εντοπίζεται στο ότι η σκηνική οδηγία βάζει τους ηθοποιούς του Χορού να λένε κάποιο παρωδιακό λόγο, ο οποίος είναι ανυπόληπτος. Πιο δημιουργικό θα ήταν να δούμε εξαρχής τους επινοημένους στίχους στη μελωδία της μουσικής ή τουλάχιστον πιο λειτουργικό, η παράσταση να είχε αποκλειστικά το κομμάτια που επιλέχθησαν. Πολύ δυνατή, η σκηνή όπου μιλούν για το Λοιμό, με τις ωμές περιγραφές, ενώ πολύ σκωπτική είναι η σύνδεση της κεκαλυμμένης αιμομικτικής απόλαυσης με την φαινομενική σοβαροφάνειά τους, μετά την αποκάλυψη της τραγικής σχέσης Οιδίποδα-Ιοκάστης. Δύο από τα μέλη του Χορού ασελγούν πάνω στην Ιοκάστη προτού αυτή πάει ν’ αυτοκτονήσει, ενώ όταν αποκαλυφθεί δημοσία ο αιμομικτικός της γάμος, οικτίρουν τον Οιδίποδα.
Σκηνοθετικά, δίνεται συχνά η αίσθηση πως βρισκόμαστε στα παρασκήνια κάποιας πρόβας ηθοποιών, με σχεδόν αυτοσχεδιαστική διάθεση, κι αυτό σε ορισμένα στοιχεία, ατονεί τη ροή της αφήγησης. Οι διακειμενικές αναφορές στην ποπ κουλτούρα, σαν ένα συνώνυμου του λοιμού του θηβαϊκού λαού, δε γίνεται εύκολα αντιληπτός, ενώ παρά την παρωδιακή κατεύθυνση της παράστασης, πολλές αναφορές δεν περνούν στο κοινό. Με δύο λόγια, οι ιδέες υπάρχουν, αλλά το concept δυσκολεύεται να τις διαχειριστεί, οδηγούμενο συχνά σε μια αμηχανία.
Η παρατραγωδιακή ανάγνωση του μύθου του Οιδίποδα, Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα, εντάσσεται σ’ ένα ευρύτερο παραστασιακό πλαίσιο όπου είδαμε φέτος τους μύθους και τα μεγάλα έργα, να υπόκεινται σε μια «αμφισβήτηση» που δίνει χώρο, στην κωμικοτραγική βία της ανθρώπινης φύσης. Στον ίδιο χώρο της Πειραματικής, είχαμε δει πριν το Πάσχα, την Πανούκλα του Καμύ, που καταπιάνεται επίσης με τον Οιδίποδα, και την ηλιθιότητα και τη ματαιοδοξία, σαν κοινωνικό λοιμό. Εκεί, ο Οιδίποδας (Αργύρης Ξάφης) έμοιαζε με celebrity, φορώντας γούνα και η αυτοτύφλωσή του αποτέλεσε τηλεοπτικό γεγονός. Ο Γιάννης Χουβαρδάς, στην καρτουνίστικη σκηνική απόδοση του Ριχάρδου ΙΙΙ του Σαίξπηρ, ενέδυσε τους ήρωες τη ματαιοδοξία και το ναρκισσισμό τους, με ευθείς αναφορές στο σύγχρονο πολιτισμό. Κοινούς τόπους μπορούμε να διαβάσουμε ανάμεσα στην παράσταση του Χουβαρδά, και τον σκηνικό πειραματισμό της Μαρίας Πρωτόπαππα. Τέλος, η παράσταση Ο θείασως παίζη Κάφκα, που παρουσιάζεται στο Bios αυτό το διάστημα, αναμετράται με την ίδια ανησυχία, βάζοντας απέναντι τον εμβληματικό πίθηκο του διηγήματος του Κάφκα. Ο καθένας από τους ηθοποιούς της παράστασης φτιάχνει έναν δικό του τύπο που μπορεί να διαβαστεί αντιστρόφως ανάλογα με την πορεία του πιθήκου από την ζωώδη κατάσταση στην έλ-λογη.
Συνολικά, η παράσταση Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα πέρα από τις όποιες αδυναμίες διαθέτει, καταθέτει μια διαφορετική πρόταση πάνω στην πολυπαιγμένη και πολυερμηνευμένη ιστορία του Οιδίποδα, δίνοντας φως σε πλευρές που ενδεχομένως παρεκκλίνουν από την πεπατημένη και δίνει αρκετές ανάλαφρες στιγμές.
Πληροφορίες της παράστασης Η γλυκιά τυραννία του Οιδίποδα
Συντελεστές
- Διασκευή Ο θίασος, με οδηγό τη μετάφραση του Ι.Ν.Γρυπάρη
- Σκηνοθεσία Μαρία Πρωτόπαππα
- Χορογραφία Rhythm Hoppers (Αυγουστίνος Τραν & Βάσια Παναγιώτου)
- Φωτισμοί Σάκης Μπιρμίλης
- Φωτογράφος παράστασης: Kάρολ Τζάρεκ
- Βοηθός Σκηνοθέτη Ανδρέας Ανδρέου, Γεωργία Σωτηριανάκου
- Διανομή: Γιώργος Παπανδρέου, Θοδωρής Σκυφτούλης, Μιχάλης Τιτόπουλος, Γιάννης Κλίνης, Μαρία Αποστολακέα, Μάνος Στεφανάκης
- Τελευταία παράσταση: 05/06/2016
- Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Πέμπτη-Κυριακή στις 21:30
Πληροφορίες του θεάτρου
- Θέατρο Rex, Διεύθυνση: Πανεπιστημίου 48, Τηλέφωνο ταμείου: 210 3301881 – 210 3305074, ομαδικές κρατήσεις : 210 5288179
