Η φωτογραφία όπως κάθε τέχνη έχει ένα σημείο εκκίνησης. Αυτό είναι το ξεκίνημα του Joseph Nicéphore Niépce με την «Ηλιογραφία» του η οποία αναλύεται παρακάτω.
Σήμερα ως φωτογραφία ορίζεται η τέχνη / διαδικασία της παραγωγής εικόνων μέσω της δράσης του φωτός σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια (δηλ. Φίλμ η Οπτικό Αισθητήρα )
Βέβαια, αν και αυτός ο όρος είναι σχετικά απαράλλαχτος από την αρχή έως τώρα, οι εκφάνσεις της φωτογραφίας έχουν αλλάξει πολύ. Είναι γεγονός ότι στη πάροδο του χρόνου έχουν υπάρξει πάρα πολλές φωτογραφικές μηχανές με πολλές διαφορετικές λειτουργίες και χρήσεις. Μπορούμε δηλαδή να μιλάμε για Νταγκεροτυπία, για Kαλοτυπία και Φωτογραφία και να αναφερόμαστε σε κάτι κοινό. Σε όμοια δηλαδή αποτελέσματα διαφορετικών όμως διαδικασιών .
Επίκεντρο μας στο άρθρο αυτό είναι μια μάλλον τεχνική παρά καλλιτεχνική ανάλυση. Πρόκειται για την δεδομένη αρχή στη φωτογραφία. Δηλαδή την πρώτη μόνιμη αποτυπωμένη εικόνα από τη διαδικασία εως τον εφευρέτη της. Ο λόγος απλός, γιατί είναι ζήτημα πως για να κατέχεις απόλυτα μια τέχνη πρέπει να γνωρίζεις την ιστορία της.
Ποια ήταν η πρώτη φωτογραφία;
Αρχικά, είναι πρέπον να γίνει γνωστό πως η απόπειρα της πρώτης φωτογραφίας έμοιαζε στο αποτέλεσμα με τη σημερινή ( δράση φωτός σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια ). Διέφερε όμως σε πολύ μεγάλο βαθμό στους υπόλοιπους τομείς. Συγκεκριμένα, η πρώτη φωτογραφία ονομάστηκε ” Ηλιογραφία ” από το άτομο το οποίο την ” τράβηξε “. Το 1826, λοιπόν, ο Ζοζέφ Νισεφόρ Νιέπς ( Joseph Nicéphore Niépce ) έβγαλε αυτό που θεωρείται η πρώτη διασωζόμενη φωτογραφία στον κόσμο και την ονόμασε έτσι. Η φωτογραφία του απεικόνιζε την θέα από το παράθυρο του κτήματος του, Le Gras, στην τότε Γαλλία. Αντίστοιχος ήταν και ο τίτλος της φωτογραφίας : ” Θέα από το παράθυρο στο Le Gras ” ( Point de vue du Gras ).
Η δόμηση και η τεχνική της.
Παρατηρώντας την Ηλιογραφία φαίνεται η δομημένη διαστρωμάτωση του φωτός καθώς και οι σκοτεινοί τόνοι που αποτελούν τις σιλουέτες των κτηρίων δεξιά και αριστερά. Βέβαια, αν ο παρατηρητής δε γνωρίζει τα στοιχεία που απεικονίζει η Ηλιογραφία είναι δύσκολο εκείνη να αναγνωριστεί. Από τεχνικής απόψεως είναι αποτυπωμένη σε ανακλαστική πλάκα κασσιτέρου μέσω επίδρασης φωτοευαίσθητων χημικών.Το μειονέκτημα της είναι πως μπορεί να προβληθεί ικανοποιητικά μόνο αν είναι τοποθετημένη σε ειδικές γωνίες και φωτισμό.
Ταυτόχρονα όμως η συγκεκριμένη όψη της Ηλιογραφίας διακατέχει έναν άκρως σημαντικό ρόλο στη φωτογραφία και στην ιστορία γενικότερα. Και αυτό επειδή είναι ένα μοναδικό δείγμα καθώς δεν βρίσκεται σε μορφή που να μπορεί να αναπαραχθεί η να εκτυπωθεί. Ο Νιέπς μπορούσε να βγάλει μόνο μια εικόνα, δε μπορούσε να ξαναπροσπαθήσει άμεσα ή να αναπαράγει την ίδια. Έτσι, η έκθεση του φωτός και η σύνθεση είναι ανεπανάληπτες. Παρά την πρωτόγονη της όψη αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι ιστορίας από την άποψη της τεχνικής, της διαδικασίας και φυσικά του αποτελέσματος.
Στο σημείο αυτό είναι καιρός όμως να αναλύσουμε όμως περισσότερο την περιβόητη Ηλιογραφία και από άλλους τομείς. Αρχικά τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε, την σκέψη του Νιέπς καθώς και την θέση που απέκτησε στον χώρο της φωτογραφίας όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Δημιουργώντας την Ηλιογραφία.
Αν λάβουμε υπόψη την περίοδο του 19ου αιώνα και τις τεχνολογικές προόδους της εποχής εκείνης η δημιουργία μιας έστω πρωίμης φωτογραφίας φαίνεται αδύνατη. Είναι αντιληπτό τότε πως η δημιουργία της «Ηλιογραφίας» προήλθε από έντονο πειραματισμό και με μια σχετική δόση τύχης.
Ο Νιέπς, ζώντας στο κτήμα του Le Gras, πειραματιζόταν πρακτικά σε διάφορες εφευρέσεις με τον αδερφό του Κλώντ. Αυτό συνέβαλε στη δημιουργία του επιστημονικού του ενδιαφέροντος. Ένα από αυτά ήταν η χρήση του φωτός για την δημιουργία εικόνων. Η ιδέα μεταξύ τους υπήρχε από το 1793 αλλά τελικά οι απόπειρες ξεκίνησαν κατά το 1816. Ήταν βέβαια μια αργή διαδικασία καθώς η ιδέα αυτή – της φωτογραφίας – απείχε πολύ από το κύριο του ενδιαφέρον. Οπότε το να δημιουργήσει την περιβόητη Ηλιογραφία έγινε με διαφορετικό τρόπο.
Ειδικότερα, πειραματιζόταν στη λιθογραφική χαρακτική, χρησιμοποιώντας φωτοευαίσθητα βερνίκια προσπαθούσε να αποτυπώσει εικόνες με την Camera Obscura καθώς δεν ήταν ικανός σχεδιαστής. Δεν μπορούσε όμως να αποτρέψει το περιεχόμενο να εξαφανιστεί από την πλάκα μέσα σε λίγα λεπτά. Ανάμεσα στους πειραματισμούς αποφάσισε να χρησιμοποιήσει στη πλάκα κασσιτέρου την ουσία Βιτουμένιο της Ιουδαίας. Αυτή ήταν μια ουσία εξαιρετικά φωτοευαίσθητη πού κατάφερε να αποτυπώσει το φώς μέσω της κάμερας στην πλάκα μόνιμα. Έτσι δημιουργήθηκε η Ηλιογραφία.
Ο αντίκτυπος της ανακάλυψης.
Μετά από την ανακάλυψη ο Νιέπς έκανε μια απόπειρα να παρουσιάσει τη τεχνική στη Βρετανική Βασιλική Εταιρεία η οποία απορρίφθηκε. Τελικά, παραχώρησε τα απομνημονεύματα του και τα δείγματα των Ηλιογραφιών του στον Βρετανό βοτανικό εικονογράφο Francis Bauer. Κατά τον 19ο αιώνα τα έργα αυτά πέρασαν από πολλούς κατόχους μετά τον Bauer εώς την τελευταία τους έκθεση το 1905 όποτε και πέρασαν στην αφάνεια. Οι ανακαλύψεις του Τάλμποτ ( Talbot ) και του Νταγκέρ ( Daguerre ) που εμφανίστηκαν μερικά χρόνια μετά την ευρεσιτεχνία του Νιέπς κατέστησαν την Ηλιογραφία παρωχημένη. Με βάση εκείνες ο τεχνικός τομέας στη φωτογραφία συνέχισε να εξελίσσεται ραγδαία με αμέτρητα νέα τεχνικά και τεχνολογικά μέσα. Φτάνοντας μέχρι σήμερα όπου η διαδικασία αυτή συνεχίζεται προοδευτικά.
Αδιαμφισβήτητα η πρώτη απόπειρα στη φωτογραφική τέχνη απέχει κατα πολύ από τα σημερινά δείγματα. Ο Νιέπς βέβαια παρά το ότι δεν έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της φωτογραφίας κατέκτησε την πρωτία με την Ηλιογραφία. Και μάλιστα μια σημαντική πρωτιά, αυτή της πρώτης μόνιμης αποτυπωμένης εικόνας.
Πηγές:“The First Photograph” Exhibition at Harry Ransom Centre,University of Texas in Austin
