Fahrenheit 451 (Φαρενάιτ 451)… Ύμνος εις την λογοτεχνία, δριμύ «κατηγορώ» στην πτώση της πολιτιστικής και πολιτικής κουλτούρας.  Είναι κατά βάση μία ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1966, βασισμένη στο ομότιτλο λογοτεχνικό βιβλίο του Ray Bradbury που κυκλοφόρησε το 1955. Ο τίτλος μαρτυρά τους βαθμούς στην κλίμακα Φαρενάιτ στους οποίους καίγεται το χαρτί. Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο πολυτάλαντος François Truffaut και σε συνεργασία με τον JeanLouis Richard, φρόντισαν και επιμελήθηκαν τη συγγραφή του σεναρίου.

Σύνοψη

Βρισκόμαστε στο μέλλον… Με νόμο έχουν απαγορευθεί τα βιβλία, η κατοχή και η ανάγνωση τους. Υπεύθυνοι για να επιβάλουν την τάξη είναι οι πυροσβέστες- πυροδότες που εισβάλλουν στα σπίτια και ξετρυπώνουν τις παρανομίες. Ο Montag (Oskar Werner) είναι πυροσβέστης και παντρεμένος με τη Linda (Julie Christie) μια γυναίκα αποβλακωμένη από την πολλή τηλεόραση που καταπίνει χάπια όλη μέρα. Στο τραίνο της επιστροφής του πιάνει την κουβέντα μια μέρα η Clarisse( Julie Christie) μια καλή και δυναμική δασκάλα που θα αλλάξει τον τρόπο σκέψης και ζωής του.

 

Το καθήκον καλεί
Οι πυροσβέστες στο δρόμο για το καθήκον
Απεγνωσμένα ταγμένος στον κινηματογράφο

Ελλείψει γονικής προστατευτικότητας και οικογενειακής θαλπωρής, ο François Truffaut, από μικρή κιόλας ηλικία, βρήκε ανέλπιστο καταφύγιο στον κινηματογράφο και τον κόσμο που αυτός παρουσίαζε. Βάζοντας προσωπικό στόχο να βλέπει τρεις ταινίες κάθε μέρα και να διαβάζει τρία βιβλία την εβδομάδα, προτίμησε να κάνει στην άκρη την εκπαιδευτική του επιμόρφωση και να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στην πρώτη και ίσως μοναδική του αγάπη. Εφαλτήριο άλλωστε για αυτή του την απόφαση υπήρξε η ταινία του Abel Gance «Χαμένος παράδεισος». Ήταν η πρώτη ταινία που είδε σε ηλικία μόλις οκτώ ετών και κατάλαβε ότι τότε «έβλεπε» για πρώτη φορά.

Μετέχει σε κινηματογραφικές ομάδες, ιδρύει τη δική του ομάδα και συναντά τον άνθρωπο που θα εξελιχθεί σε μέντορά του, τον κριτικό Andre Bazin. Η γνωριμία αυτή δίνει την ευκαιρία στον Truffaut να εισέλθει βαθύτερα στην κινηματογραφική κοινότητα του Παρισιού και να είναι παρών στην απόπειρα της ομάδας “Objectif 49” να παρουσιάσει ένα νέο φεστιβάλ για σινεφίλ. Σιγά- σιγά γνωρίζει ολοένα και περισσότερους συμμάχους. Η αγάπη όμως για μια γυναίκα είναι αυτή που τον οδηγεί στην πρώτη του καριέρα ως δημοσιογράφος στο περιοδικό “Elle”. Η δουλειά αυτή μπορεί και του καλύπτει τα αναγκαία προς το ζην, αλλά τον απομακρύνει από την ενασχόλησή με το πάθος του.

 

Ο Truffaut και οι κάμερες
Truffaut- Ο εραστής του κινηματογράφου

Η «υπερφίαλη» δουλειά γρήγορα τον οδηγεί στην παραίτηση. Η ερωτική απογοήτευση, από την άλλη, τον ωθεί σε σπασμωδική απόφαση· κατατάσσεται στο στρατό, πράγμα που νωρίς μετανιώνει. Μερικές ασθένειες και λιποταξίες αργότερα τον οδηγούν σύντομα ενώπιον Στρατοδικείου όπου λαμβάνει την επιθυμητή απόταξη.

Επάγγελμα- κριτικός

Χωρίς τίποτα να τον κρατά και να τον αποσπά, ξεκινά τη διαδρομή του ως κριτικός κινηματογράφου στο περιοδικό “Cahiers du cinema”. Σε διάστημα έξι ετών υπογράφει περί τα 170 άρθρα· άλλα εξυμνούν τους αγαπημένους του σκηνοθέτες Hitchcock και Hawks, άλλα στρέφονται κατά του «ξιπασμένου» γαλλικού κινηματογράφου της εποχής. Μέσω της κριτικής του ήθελε να «χτυπήσει» το ντόπιο σινεμά και να διορθώσει τις ατέλειές του. Δεν του αρκούσε όμως· έτσι αποφασίζει να βρεθεί πίσω από τις κάμερες εξιστορώντας τη δική του αλήθεια. Η επιλογή του αυτή καταφέρνει να τον αναδείξει σε έναν από τους κυρίαρχους εκφραστές του γαλλικού Νέου Κύματος.

 

Ο Truffaut εν δράσει
Ο σκηνοθέτης Truffaut πίσω από την κάμερα
Τρυφώ – ο σκηνοθέτης

Με την «πολιτική των δημιουργών» ως κανόνα ξεκινά ο Truffaut τη σκηνοθετική του πορεία διαλέγοντας διαφορετικές ταινίες με αμφιλεγόμενο και εναλλακτικό περιεχόμενο. Η ταινία που απετέλεσε τη «λυδία λίθο» για την προσωπική του καθιέρωση ήταν το Fahrenheit 451. Του πήρε τέσσερα περίπου χρόνια να οργανώσει την παραγωγή και να συνθέσει το καστ. Οι δυσκολίες που συνάντησε ήταν πολλές. Πρώτη φορά συνεργάζεται με μεγάλο στούντιο, πρώτη φορά αποφασίζει να κάνει έγχρωμη ταινία. Η κύρια δυσκολία προκύπτει όταν διαλέγει να γράψει ο ίδιος το σενάριο σε μια γλώσσα που δεν κατείχε, ούτε καν γνώριζε· την αγγλική.

Το Fahrenheit 451 διαφοροποιείται ευθύς εξαρχής· οι τίτλοι αρχής εκφωνούνται, καθώς η κάμερα κεντράρει σε κεραίες τοποθετημένες σε ταράτσες σπιτιών. Παρότι πρόκειται ξεκάθαρα για μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας, ο Truffaut επιλέγει να μην επικεντρωθεί σε αυτό το στοιχείο. Ναι, μας παρουσιάζει τη δυστοπική αυτή κοινωνία στο ακέραιο, αλλά δεν αναλώνεται σε τεχνάσματα και ειδικά εφέ, που εντυπωσιάζουν το μάτι και «γεμίζουν» τη χρονική διάρκεια ενός φίλμ. Γι’ αυτό και ελάχιστα είναι τα δείγματα που προσφέρει ο σκηνοθέτης και αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για το μέλλον. Οι πυροσβέστες ανεβαίνουν τον πυροσβεστικό στύλο, αστυνομικοί πετούν καταδιώκοντας τον Werner, μεγάλες τηλεοράσεις καταλαμβάνουν το σαλόνι.

Η έγνοια του Truffaut είναι άλλη· λάτρης ο ίδιος της λογοτεχνίας αγωνιά να δείξει στους θεατές έναν κόσμο χωρίς βιβλία. Αντιλαμβανόμενος την τρομακτικότητα ενός τέτοιου ενδεχομένου ξεκαθαρίζει τη θέση του μέσα από τη σκηνοθετική του τεχνική. Πρωταγωνιστές είναι τα βιβλία, αυτά έχουν τον πρώτο λόγο και το καλύτερο πλάνο. Στην κορυφαία σκηνή της φωτιάς στο σπίτι -«βιβλιοθήκη» ο σκηνοθέτης δίνει συνεχή και σταθερά πλάνα των σύντομα καιόμενων βιβλίων. Μέσα από τα κοντινά στα εξώφυλλα και την εναλλαγή των φύλλων φανερώνει το πένθος του και το περνάει σε εμάς. Μυρίζουμε το εύφλεκτο υγρό, νιώθουμε τη φωτιά να απλώνεται, βλέπουμε το χαρτί να καίγεται και, εξαντλημένοι καθώς είμαστε, δεν υπάρχει πλέον κουράγιο να θρηνήσουμε τη γυναίκα που γενναία ανάβει το σπίρτο προτιμώντας να κάψει μόνη τα βιβλία της και στωικά τυλίγεται στις φλόγες.

 

“Fahrenheit 451”-Σκηνή ταινίας
Η περίφημη σκηνή πριν την τραγική πυρκαγιά
Η κόντρα

Ένας παλιός γνώριμος του Truffaut ο Oskar Werner αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Montag στο Fahrenheit 451 . Έχοντας συνεργαστεί στο “Jules and Jim” η συνύπαρξή τους προμηνύεται εύκολη. Δυστυχώς όμως τα προβλήματα νωρίς κάνουν την εμφάνισή τους. Η αντίληψη του χαρακτήρα του Montag διαφέρει ανάμεσα στον ηθοποιό που τον υποδύεται και τον σκηνοθέτη που τον ξετυλίγει. Ο πρώτος θέλει να εμβαθύνει στη σκοτεινή και σκληρή εικόνα του ρόλου, ενώ ο δεύτερος θέλει να τονίσει την εύθραυστη και πολιτισμένη πλευρά του. Οι συνεχείς συγκρούσεις των δύο ολοένα και αυξάνονται κυρίως όταν ο πρωταγωνιστής εμφανίζεται στο πλατό του Fahrenheit 451 με διαφορετική κουπ προκαλώντας το θυμό του σκηνοθέτη. Ευρισκόμενος σε αδιέξοδο με τη συμπεριφορά του πρωταγωνιστή του επιλέγει αρκετές φορές τη λύση κομπάρσου που ντουμπλάρει τον Werner.

Ο πρωταγωνιστής

Το τεταμένο κλίμα ευτυχώς μένει μόνο στο πλατό και ο Werner αποδεικνύεται αξιοπρεπής στο ρόλο του στο Fahrenheit 451. Πετυχαίνει και καλύπτει την πολυσχιδή προσωπικότητα του ρόλου του παρότι δεν είναι άριστος γνώστης της αγγλικής. Με λιγότερα λόγια και περισσότερη ερμηνεία μας ξεδιπλώνει τον αρχικά πειθαρχημένο Montag που ως άλλος δήμιος φοράει την κουκούλα του καίγοντας κάθε έντυπο που βρίσκει. Δεν τον αγγίζει ο φόβος του κόσμου, επευφημεί όσους μαρτυρούν παρανόμους. Η ζωή του είναι η δουλειά του και είναι καλυμμένος.

Η γνωριμία με την Clarisse σημαίνει την αλλαγή στον κόσμο του. Ακούει την άποψή της για τα βιβλία και συνεχίζει με τον ίδιο ρυθμό τη δουλειά του. Μέσα από την τεχνική της «λογικής σιωπής» που επιλέγει ο Truffaut, τη μεταστροφή του Montag δεν τη βιώνουμε· απλά τη διαπιστώνουμε. Ένα βράδυ απλά ξεκινά την ανάγνωση αργά, συλλαβιστά, φωναχτά. Εισέρχεται όλο και πιο βαθιά στον κόσμο της λογοτεχνίας και αποτραβιέται σιγά- σιγά από τη βάρβαρη εργασία του. Μετανοημένος πια, «κλέβει» βιβλία από τα σπίτια παρανόμων, επιτίθεται λεκτικά στη σύζυγο και τις φίλες της, αποφασίζει να παραιτηθεί παρά την επικείμενη προαγωγή του.

Χωρίς εντάσεις ο Werner στο Fahrenheit 451 παρουσιάζει την άλλη εκδοχή του ρόλου του. Ξέρει ότι μπορεί να «ξεπλυθεί» για παλαιότερες αμαρτίες. Έξυπνα δεν αφήνει την έκπληξή του να φανεί μπροστά στην «προδοσία» της γυναίκας του. Αφήνει απλά όλον τον θυμό να ξεχυθεί μπροστά στη διαταγή να κάψει τα πολύτιμα βιβλία του. Με το «Ιστορίες Μυστηρίου και Φαντασίας» του Edgar Alan Poe ανά χείρας ακολουθεί τις γραμμές του τραίνου για να βρει καταφύγιο στην ελεύθερη κοινωνία των ανθρώπων- βιβλίων.

Οι άνθρωποι και τα βιβλία
Ο Montag προσπαθεί να απομνημονεύσει το βιβλίο πριν το καταστρέψει
Διπλός ρόλος

Μετά από προτροπή του Lewis Allen οι πρωταγωνιστικοί γυναικείοι ρόλοι της Linda και της Clarisse αποφασίζεται να ερμηνευθούν από την ίδια ηθοποιό. Άλλωστε η ιδέα αυτή έλυσε όλες τις ανησυχίες που είχε ο σκηνοθέτης για τους αντικρουόμενους αυτούς χαρακτήρες. Η πρώτη που ήρθε στο μυαλό του Truffaut δεν ήταν άλλη από την ηθοποιό που τελικά κέρδισε το διπλό ρόλο στο Fahrenheit 451· τη Julie Christie. Με διαφορετικό χτένισμα και διαφοροποιημένες ερμηνείες καταφέρνει και ξεδιπλώνει τις αντίθετες προσωπικότητες αρχίζοντας από κοινή αφετηρία.

Εμφανίζει την νεαρή Clarisse αρχικά αθώα και με άγνοια κινδύνου γρήγορα υπερτονίζοντας την επαναστατική της φιγούρα. Από την άλλη στην ερμηνεία της Linda απλά αφήνει το υπερφίαλο του χαρακτήρα της να γεμίσει την οθόνη. Η πρώτη ζει για την πνευματική ανάταση, η δεύτερη για την υλική κάλυψη μέσα από την υπερέκθεση στην τηλεόραση και την υπερκατανάλωση χαπιών.

 

Fahrenheit 451- Σκηνή ταινίας
Ο Montag στρέφεται κατά της Linda και των φίλων της
Fahrenheit 451 – το υπόλοιπο καστ:

Ο Cyril Cusack υπέροχα υποδύεται τον προϊστάμενο του Werner που είναι απλά ταγμένος στο καθήκον. Πέρα από τη δουλειά δεν υπάρχει τίποτα και αισθάνεται πατρική υπερηφάνεια βλέποντας τη νεαρή εκδοχή του εαυτού του στον προστατευόμενό του Montag. Η συμπάθειά του είναι εμφανής ακόμη και όταν του απευθύνει το λόγο πάντα στο γ’ ενικό. Η τυπικότητα αυτή δε δηλώνει αποστασιοποίηση στο μυαλό του αλλά ζεστασιά. Πάντα μοιράζεται τις αντιλογοτεχνικές σκέψεις μαζί του προετοιμάζοντάς τον για μια πιθανή διαδοχή. Όταν συνειδητοποιεί τη μεταστροφή του Montag, χρησιμοποιεί «σκληρή αγάπη» και σαν πατέρας προσπαθεί να επαναφέρει τον παραστρατημένο Montag στον ίσιο δρόμο της υπακοής. Πλέον όμως είναι αργά και βρίσκει το τέλος που του αξίζει· από το χέρι του Montag τυλίγεται στις φλόγες.

Ένας ακόμη όμως διπλός ρόλος υπάρχει στο Fahrenheit 451 και τον ερμηνεύει ο Anton Diffring. Υποδύεται τον στρατιώτη Fabian, συνάδελφο του Montag που προσπαθεί με την αφοσίωσή του να ανέλθει στο αξίωμα. Είναι ο άνθρωπος που παρατηρεί συνέχεια τον Montag και προσμένει κάποιο στραβοπάτημα. Γι’ αυτό άλλωστε απολαμβάνει την πτώση του. Ξαφνιάζει όμως και σε ρόλο έκπληξη· ως διευθύντρια στο σχολείο της Clarisse. Ο ρόλος διαρκεί δευτερόλεπτα, είναι βουβός και η αναγνώριση του ηθοποιού, παρότι είναι δυσδιάκριτη, εντυπωσιάζει.

Trailer ταινίας

Πληροφορίες ταινίας

  • Όνομα: Fahrenheit 451 (Φαρενάιτ 451)
  • Σκηνοθεσία: François Truffaut
  • Σενάριο: François Truffaut, Jean- Louis Richard
  • Πρωταγωνιστές: Oskar Werner, Julie Christie, Cyril Cusack, Anton Diffring
  • Έτος παραγωγής: 1966
  • Χρώμα: Έγχρωμο
  • Μουσική: Bernard Herrmann
  • Διάρκεια: 112′
  • imdb
  • new wave film
  • tcm
Προηγούμενο άρθροΤο 41ο Παγκόσμιο Συνέδριο Δημόσιων Τηλεοράσεων INPUT από σήμερα στην Θεσσαλονίκη
Επόμενο άρθροΜαϊντανός – Η ιστορία και ο ευεργετικός του ρόλος