Έρως Καλός, 21 + 21 δημιουργοί για τον έρωτα, γράφει το εξώφυλλο του βιβλίου-λευκώματος που εξεδόθη από τον εκδοτικό οίκο “University Studio Press”, με την επιμέλεια του Μάνου Στεφανίδη, για να γνωρίσουμε και τη δική του «ματιά στον Έρωτα», αλλά και την «Επιλογή» του σ` αυτόν, παρουσιάζοντάς μας 21 κείμενα συγγραφέων και 21 έργα εικαστικών δημιουργών, όλα με θέμα τον έρωτα, και που κληθήκαμε να το παρουσιάσουμε στην “5η ART_THESSALONIKI” τον Νοέμβριο του `21 (αρκετά αργότερα από την έκθεση Έρως καλός του εικαστικού κύκλου Sianti Gallery), με την ελπίδα μήπως και καταλάβουμε κάτι περισσότερο -από αυτά που ήδη ξέρουμε- για τον έρωτα και τις πολλές εκδοχές του. Και μία από τις δοξαστικά καταγεγραμμένες εκδοχές του είναι το « Έρως Καλός ». Ένα δηλαδή ακόμη αρχαιοελληνικό ιδεώδες;
Γιατί, θα μου πείτε, υπάρχει περίπτωση ο Έρως… να είναι Κακός
Προσπερνώντας αυτήν την ενδεχόμενη ερώτηση που υποδηλώνει… μάλλον «πρόχειρη ανάγνωση» του τίτλου, και παραπέμποντάς σας βιαστικά στη αρχαία ελληνική γραμματεία -για την «καλύτερη ανάγνωσή του»- και ταυτόχρονα στο “EROS KALOS”, του Jean Marcade (κι αφού πρώτα σας ενημερώσω για το πως αυτό το κείμενο στηρίζεται κατά κύριο λόγο στα όσα είχα γράψει για τις ανάγκες της ζωντανής παρουσίασής του.. και που δεν έγινε πλήρως λόγω ελλείψεως χρόνου αλλά και σεμνότητος του επιμελητή), θα σας ρωτήσω το εξής.
Ποιος είναι αυτός που δεν γνωρίζει ότι ο Έρωτας, (ο αληθινός και με κεφαλαίο και ιδίως όπως μας τον παρέδωσε ο 19ος αιώνας), έχει απασχολήσει τη γραμματεία της σκέψης των ιστορικών χρόνων, θεωρητικά και φιλοσοφικά, σε τέτοια έκταση, όση και η διαφορετική ερωτική βιωματική εμπειρία όλων των ανθρώπων; Υποθέτω -αυθαιρετώντας βεβαίως- ότι «υπό κάποιαν έννοιαν», ο Έρωτας ήταν θέμα και ζήτημα, προς ἐπίλυσιν, από την αρχή της εμφάνισης του Homo sapiens.
Έρως Καλός. Η περιπέτεια της κατανόησης
Οι απόψεις, γύρω από τον έρωτα, αλλά σωστότερα και την ερωτική εμπειρία, των δύο αυτών κατηγοριών, δεν έχουν τέλος. Δεν είναι λίγοι αυτοί (συνήθως θεωρητικοί), που υποστηρίζουν ότι τίποτα άλλο στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος δεν έχει συγκεντρώσει -στην περιγραφή και ανάλυσή του- τόσες πολλές απόψεις -και κυρίως τόσο διαφορετικές μεταξύ τους.
Η τέχνη από την άλλη, φυσικά μαζί με αυτό που αποκαλούμε γράμματα (Έπη-μυθολογία-μυθιστόρημα-διήγημα-ποίηση), αποτύπωσαν -εκτός από το προσωπικό βίωμα των δημιουργών- τις κυρίαρχες αντιλήψεις μας για το τι είναι έρωτας σε όλες τις ιστορικές εποχές και τις διάφορες εκδοχές της βιο-ιστορικότητάς του.
Ο έρωτας, άλλοτε κρυφός, σε προκαθορισμένα όρια και πλαίσιο, και συνήθως με ύποπτο τρόπο απαγορευμένος, και άλλοτε ελεύθερος έως τις ακραίες παρεγκλίσεις του, μαζί με τις συμπεριφορικές του δοξασίες, έγινε σε υπαρξιακό επίπεδο (ατομικό και συλλογικό), κάτι που άγγιξε έως τη μανία –«Μανικός Έρως» -θυμηθείτε τον Πλάτωνα στο «Φαίδρος». Όσο για τον όρο «Παρέγκλιση», και για να μην παρεξηγηθώ στην εποχή του «ανοίγματος» και της «πολιτικής ορθοέπειας», τον χρησιμοποιώ όπως μας τον παρέδωσε ο Λουκρήτιος -σε σχέση με τον Επίκουρο- στον οποίον βεβαίως (όπως όλοι γνωρίζουν), απουσιάζει ο «Δημοκρίτειος Ντετερμινισμός».
Ουδέποτε -όμως- υπήρξε καταληκτικά (και έως σήμερα), μία κυριαρχούσα και διαρκούσα ενιαία άποψη γι’ Αυτόν. Εννοώ τον Έρωτα φυσικά -και μην σας παραξενεύει το κεφαλαίο Α… Θεός είναι κι αυτός.
Οι -κάθε είδους- θεωρητικές «προσεγγίσεις», το γνωρίζουμε πλέον καλά αυτό, τόσο οι πνευματικές όσο και οι καλλιτεχνικές, και κυρίως οι αξιολογήσεις τους, είναι σύνθετες διαδικασίες και καθόλου -οπωσδήποτε- εύκολες, και σίγουρα όχι τετελεσμένες -με την έννοια της διαρκούς επαν-επισκέψεώς τους, τόσο ιστορικά, όσο και, βιωματικά τω τρόπω, ακραία προσωπικά.
Ότω τις ομιλεί αγάμενος
Για τον έρωτα μιλάνε όλοι, είτε υπο-νοητικο-θεωρητικά για τον έρωτα των άλλων, ή ως προσωπική άποψη, για το βίωμα δηλαδή της ερωτικής εμπειρίας μας. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μιλάμε -συνήθως- και για την Τέχνη -αναφέρομαι στις (άλλοτε;) «Καλές Τέχνες». Ειδικά στις μέρες όπου η προσωπική σύγχρονη εννοιολογική Τέχνη σχεδόν κυριαρχεί, και θέλει πολλή συζήτηση για να κατανοήσουμε το «τι θέλει να μας πει ο ποιητής» -το σίγουρο βέβαια είναι ότι -και εδώ- οι «απόψεις διίστανται».
«Μιλάμε» όλοι λοιπόν. Εξάλλου -ξέρω θα πείτε- όλοι έχουν το δικαίωμα «δια να ομιλούν».
Μα όλοι; Και ως «ομιλία δημοσίου λόγου»; Για σκεφθείτε το λιγάκι…
Με την πρώτη ματιά (το πρώτο άκουσμα καλύτερα), αυτό φαντάζει σχεδόν σαγηνευτικό. Και απολύτως «δημοκρατικό» -σε εισαγωγικά αυτό το δημοκρατικό (αλλά αυτό είναι μιας άλλης τάξεως αναφορά και συζήτηση).
Σκέφτομαι όμως ότι αυτό το γεγονός που βιώνουμε στις μέρες μας (όλοι μιλάνε, γράφουνε, εκδίδουν και εκδίδονται εκδιδόμενοι, εκθέτουν (με τον όρο της Τέχνης που εφηύρε η σχολή της Φρανκφούρτης), εκτιθέμενοι ανεπανόρθωτα, και που μάλλον συμβαίνει χάριν της τεχνολογίας και της «άνθησης του εμπορίου», άραγε δεν προκαλεί και μια «θολούρα» στους «εν δυνάμει αποδέκτες τους», λόγω της υπέρ-πληροφόρησης που παράγεται από την υπέρβαση της «κρίσιμης ποσότητας» της κάθε είδους καλλιτεχνικο-νοηματικής παραγωγής η οποία μπορεί να αξιολογηθεί με κριτικό λόγο; Ή μήπως, μετά τον Θεό, «πέθανε» -οριστικά στην εποχή του «META»- κι αυτός;
Αυτό που θεωρούμε ισοτιμία της «προσωπικής άποψης» -βλέποντάς το από τη σκοπιά των «παντός είδους δικαιωμάτων» (σε εισαγωγικά λόγω της μη ύπαρξης ακόμη αποτελεσμάτων της μετα-εποχής του δικαιωματισμού), μήπως, και ταυτόχρονα, δεν ελλοχεύει -και- ο κίνδυνος της «ισοπέδωσης»; Δεν χάνεται (με αυτόν τον τρόπο), ο αξιοπρόσεκτος, αξιόλογος, φωτισμένος και ιδιοφυής λόγος -αλλά και έργο- στη χοάνη της υπερ-πληροφόρησης και της (δήθεν κατ’ εμένα), ίσης αξίας της «άποψης», ιδίως στους ιστότοπους, και δη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι τείνουν να καταργήσουν την ανάγνωση των βιβλίων, μα κι των περιοδικών και εφημερίδων αφού όλοι με κάποιον τρόπο γίνονται και συγγραφείς των απόψεών τους -και που να μείνει χρόνος για ανάγνωση «των άλλων», καταργώντας και εξαφανίζοντας την «κόλαση του Σαρτ»;
Με αυτές τις σκέψεις (δεν τις κάνω πρώτη φορά και με κατατρύχουν), πάντα μου έρχεται στον νου μου ο «Μέγας της Σημειωτικής» Ουμπέρτο Έκο, ο οποίος έγραψε: «Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που άλλοτε δεν μίλαγαν παρά μόνο σε μπαρ, αφού είχαν πιει κανένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα. Τους αναγκάζαμε αμέσως να σωπάσουν, αλλά σήμερα έχουν το ίδιο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νόμπελ. Είναι η εισβολή των ηλιθίων.»
Να, για αυτά μου τα ερωτήματα-σκέψεις, έχω αρχίσει (δειλά-δειλά είναι η αλήθεια), να δίνω δίκιο σ` εκείνον τον πολιτικό που έγινε “Viral” της εποχής του, με την εξοργιστικά περίφημη φράση που πρωτο-ακούστηκε, και μάλιστα στην αίθουσα του ελληνικού Κοινοβουλίου, από τα χείλη του… «δεν δικαιούστε δια να ομιλείτε».
Αναρωτώμαι πως -άραγε- ένας αναγνώστης (αναφέρομαι στον μέσο αναγνώστη), θα διαχωρίσει την ήρα από το στάρι; Μόνος του; Φαίνεται -ολοκάθαρα- πως δεν μπορεί. Σ` αυτόν τον ισοπεδωτικό ενσκήψαντα κυκεώνα δυσερμηνείας και δυσκατανόησης των ημερών μας, σημαντικό, έως διαφωτιστικό ρόλο θα τολμούσα να πω, έχουν να διαδραματίσουν, εκτός από τους πεφωτισμένους διανοητές (ναι υπάρχουν), και οι εκδότες, θέτοντας στους εαυτούς των, και κόντρα στα οικονομικά συμφέροντά τους, αυστηρότερα κριτήρια για το τι εκδίδουν. Ίσως έτσι αποφύγουν την ανεπανόρθωτη «έκθεση» του καλού ονόματος του «Οίκου» τους, αφού είναι ολοφάνερο πως πολλές από τις εκδόσεις τους (κυρίως ποιητικο-λογοτεχνικές), είναι πληρωμένες από τους πελάτες τους «λογοτέχνες», δίνοντάς τους φυσικά και την εγωιστική χαρά να αυτοανακηρυχθούν σε συγγραφείς και ταυτοχρόνως να δικαιώνουν πλέον απολύτως τον Γιάννη Τσαρούχη για τον περίφημο αφορισμό του «Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις».
Κρατάω στα χέρια μου ένα βιβλίο Τέχνης (και σας μιλάω γι` αυτό σίγουρος ότι αποτελεί πλήρως τον ορισμό αυτού που μπορούμε να ονομάσουμε «αναγκαία αυστηρή επιλογή για μια έκδοση»), που το επιμελήθηκε-συνέγραψε δια μέσου μιας «διαδικασίας αυστηρής επιλογής» (θα εξηγήσω παρακάτω ποια είναι αυτή), του περιεχομένου του, αλλά και της εξαίρετης -τόσο της γλωσσικής φόρμας, όσο και των σκέψεών του περί έρωτος- εισαγωγής του, ο Μάνος Στεφανίδης, μην πιστεύοντας πως υπάρχει έστω και ένας που τον γνωρίζει ακόμη και ελάχιστα και να αμφιβάλλει πως ο Στεφανίδης «Δικαιούται δια να ομιλεί» δια του έργου, αλλά εν γένει και της πολιτείας του, αφού το κάνει αυτό, εννοώ το να μιλάει, με κάθε τρόπο, με απολύτως προσωπική διακριτή τέχνη, γοητεύοντας τη σκέψη μας.
Μια ερωτική διαδικασία αποκάλυψης
Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς ότι η τέχνη να μιλά, ο Μάνος Στεφανίδης, για την Τέχνη, σχεδόν πάντα κρύβει μια χάρη την οποία σκορπάει αφειδώς σε όλους μας, μετατρέποντάς την σε μια ευκαιρία να αποκολληθούμε από τη γη για λίγο και ξεχνώντας τις δικές μας παραδοχές να ονειρευτούμε σκεπτόμενοι διαφορετικά από ό,τι μέχρι τώρα, να πετάξουμε σε πρωτότυπες νοητικές σφαίρες, να χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις του ως ελπίδα κατανόησης ενός κρυμμένου νοήματος, ως μια άλλη -νέα- μάτια για να επανεφεύρουμε κάτι που βλέπουμε, ακούμε, ή διαβάζουμε. Αυτό, ο Μάνος Στεφανίδης, το επιτυγχάνει κυρίως και με την προσωπική του «Έκθεση».
Ουσιαστικά -και για να εξηγηθώ πλήρως ρισκάροντας με σκέψεις τολμηρές- ο Μάνος Στεφανίδης με την επιλογή του σ’ αυτό το βιβλίο – λεύκωμα εκτείνεται εντός του και -ερωτικά γυμνός- εκτίθεται από τις «εσωτερικές επιλογές» των 21 συν 21 δημιουργών, αλλά πρωτίστως, από την ερωτικά εμπνευσμένη και ακραία στοχαστική εισαγωγή του στο «Έρως Καλός», την οποία διαβάζοντάς την ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται σε βάθος το πόσο ερωτικός είναι ο ίδιος -έως το τελευταίο του κύτταρο.
Το να εκθέτεις τη δουλειά σου στον κόσμο, έχοντας εννοείται υψηλό βαθμό αυτογνωσίας, είναι ένα λειτούργημα. Είναι σαν να μοιράζουμε, εμείς οι ίδιοι, με τη θέλησή μας για να μεταμορφωθούμε σε «εμείς», τα πιο μύχια μυστικά μας. Ακόμη και τα «ερωτικά» μας.
Κάτι όμοιο πράττει ο Μάνος Στεφανίδης με την επιμέλειά του και στο «Έρως Καλός». Διαμοιράζεται, ελπίζοντας σε μια υψηλού επιπέδου αισθητική «Ερωτικού Βίου». Μια επιμέλεια που στο τέλος ο αναγνώστης, σίγουρα θα την προσλάβει ως ένα ενιαίο αδιάσπαστο έργο πρωτότυπης τέχνης. Όπως ακριβώς το προσέλαβα κι εγώ, μετά τη δεύτερη ανάγνωσή του, όταν δοκίμασα να εισπράξω όλα τα κείμενα σαν ένα -πράγμα του έγινε. Και το έκανα αυτό με μια υπέρβαση που μου το επέτρεψε η δική μου προσλαμβάνουσα και κατάλαβα πως εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο που μπορεί να αφυπνίσει τον ερωτικό εαυτό του κάθε αναγνώστη για να βρει τον δικό του δρόμο ερμηνείας του «τι τελικώς είναι ο έρωτας γι` αυτόν», διευρύνοντας παράλληλα τους γενικούς ορίζοντες της αναζήτησής του, και, δευτερευόντως, των δικών του βιωμάτων -ακόμη και των κάποιων ανεκπλήρωτων επιθυμιών του.
Έρως Καλός με τα μάτια των άλλων
« Έρως Καλός » λοιπόν, 42 δημιουργών -και θα το πω πολλές φορές γιατί το αξίζει. Πόσο όμως ενδιαφέρει τον άλλον (εν προκειμένω τον αναγνώστη), ο έρωτας των άλλων αφού, αυτό που είναι το πιο ισχυρό στον έρωτα είναι το προσωπικό μας βίωμα;
Η απάντηση (όλοι την υποθέτουμε) είναι ευθεία και ισχυρά καταλυτική. Πολύ μας νοιάζει! Και περισσότερο απ’ όλους νοιάζεται η Τέχνη. Δηλαδή -κατ’ εξοχήν- οι δημιουργοί.
Στα χέρια των δημιουργών, όμως, ο έρωτας αισθητοποιείται.
Γι’ αυτήν την αισθητο-ποίηση μας «μιλάει» και ο Μάνος Στεφανίδης με την επιμέλειά του, δηλαδή την «επιλογή του στον έρωτα», στο «Έρως Καλός».
Και πως μας μιλάει άραγε ο Μάνος Στεφανίδης, σ’ αυτό του το πόνημά -που για μένα είναι ένα βιβλίο καθαρής ερωτικής τέχνης; Το πλέον χαρακτηριστικό του Μάνου Στεφανίδη, είναι -κατά την ταπεινή προσωπική μου γνώμη πάντα- το αδιαμφισβήτητο γεγονός, σε οποίους έχουν τη στοιχειώδη κρίση φυσικά, πως με ότι καταπιάνεται, γράφει (και εδώ και ότι επιμελείται -συν-δημιουργώντας), το τροφοδοτεί μια με μια φλόγα ιδιαίτερου και μοναδικού (με την έννοια του διακριτά προσωπικού), καθαρά ιστορικο-κριτικού αισθητικού πνεύματος, αλλά ταυτόχρονα και προσωπικού πάθους, που μοιραία θα ‘λέγε κανείς, καταλήγει να είναι ερωτικό για όλους όσοι το αναγνώσουν -με μία διασταλτική και ευρύτερη απόδοση-ερμηνεία -βέβαια της έννοιας του όρου «ερωτικό».
Η επιλογή των 21 συν 21 δημιουργών του Μάνου Στεφανίδη στο βιβλίο-λεύκωμα, Έρως Καλός, δεν είναι μια τυχαία επιλογή, μοιάζοντας με εκείνην την επιλογή του προσώπου στον έρωτα -που εκείνη κι αν δεν είναι τυχαία. Ούτε βέβαια είναι μια τυχαία παράθεση-αντιπαράθεση ερωτικών απόψεων ριγμένα στις σελίδες του βιβλίου σαν «πλίνθοι κέραμοι», αλλά συγκροτούν ένα φάσμα αισθητικής (ναι ακόμη και αντιθετικής), που καθιστούν τον αναγνώστη ένα διερευνητικό πνευματικό υποκείμενο που μπορεί να βιώσει την ιδέα του έρωτα με τα μάτια των άλλων, παρεμβαίνοντας -με καταλυτικό τρόπο- στην προσωπική έως τώρα -δική του- ματιά στον Έρωτα.
Προσέξτε τα ονόματα των δημιουργών που επέλεξε ο Μάνος Στεφανίδης να μιλήσουν στο Έρως Καλός για τον Έρωτα, είτε με τη γραφή τους είτε με την πλαστικότητα της απεικόνισης.
21+21 δημιουργοί για τον έρωτα: Βασιλική Σιαντή, Μάνος Στεφανίδης, Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, Γιάννης Μόραλης, Νάσος Βαγενάς, Γιάννης Βαλυράκης, Κική Δημουλά, Αλέκος Φασιανός, Θανάσης Βαλτινός, Δημήτρης Αληθεινός, Γιώργος Αριστηνός, Μιχάλης Αρφαράς, Μάρω Δούκα, Κατζουράκης Κυριάκος, Τάσος Γουδέλης, Γιώργος Γεωργιάδης, Γιώργος Μαρκόπουλος, Θεόδωρος Παπαγιάννης, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Μαρία Μαραγκουδάκη, Χάρης Βλαβιανός, Κώστας Σπυριούνης, Αλέξανδρος Ασωνίτης, Κωνσταντίνος Τόλης
Σάκης Σερέφας, Χρήστος Αντωναρόπουλος, Άρης Σφακιανάκης, Άγγελος Παπαδημητρίου, Πέτρα Αγαθοκλέους, Θανάσης Λάλας, Τηλέμαχος Χυτήρης, Άγγελος Σπάρταλης, Κώστας Μαυρουδής, Δεβετζής Ανδρέας, Γιάννης Ευσταθιάδης, Χριστίνα Παπαϊωάννου, Μιχάλης Μοδινός, Παναγιώτης Σιάγκρης, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου, Παύλος Σάμιος, Γιάννης Μεταξάς, Μαρικίτα Μανωλοπούλου, Μάνος Στεφανίδης, Λίλα Μπελιβανάκη.
Αυτά τα ονόματα, διαβάζοντάς τα και γνωρίζοντας το έργο τους, ε λες, όλοι αυτοί «δικαιούνται δια να ομιλούν».
Με όλα αυτά τα κείμενα, και κοιτώντας με κάποια προσοχή τα έργα του βιβλίου, εύκολα ο κάθε αναγνώστης μπορεί να καταλάβει ότι ο τρόπος της επιλογής του Μάνου Στεφανίδη, μοιάζει σαν να ακολουθεί ένα άγνωστο νήμα που αόρατα συνδέει το σύνολο της τέχνης με την ίδια τη ζωή και φυσικά τον ίδιο τον Έρωτα, αποκαλύπτοντάς μας το μεγάλο του μυστικό. Ο Στεφανίδης γνωρίζει άριστα πως η «αισθητική του έρωτα» είναι η επιλογή που προκύπτει από το βάθος του «Είναι» μας και υποστηρίζεται από το πλήθος των σημάτων που εκπέμπει το ερωτικό πρόσωπο που αυτόματα σχεδόν, και με τους δικούς του «υπαρξικούς» μηχανισμούς, έχει μυστηριακά επιλεχθεί, αντανακλώντας τη δική μας κυτταρική άποψη για την «αισθητική του έρωτα», με αποτέλεσμα την αυτοαποκάλυψη των βαθιά μυστικών χαρακτηριστικών του προσώπου μας. Με απλά λόγια. Αυτό που επιλέγεις -ασυνείδητα όμως και τελείως κυτταρικά και όχι «κατόπιν ωρίμου σκέψεως»- αυτό πραγματικά είσαι. Θεωρώ δεδομένο πως αντιλαμβάνεστε τη διαφορά μεταξύ της κυτταρικής επιλογής στον α-προϋπόθετο έρωτα, από την νοητική επιλογή στην προϋποθετική «ερωτική(;)» σχέση.
Κάπως έτσι, ως επιμελητής (κάτι που γνωρίζει να το κάνει πάντα άριστα), επέλεξε, αποκλειστικά λόγω προσώπων τα κείμενα (η επιλογή τους είχε γίνει με βιωματικό τρόπο κατά το παρελθόν όπως ο ίδιος απεκάλυψε), που εντέλει και τον συγκινούν, μαζί με τα έργα των ζωγράφων και γλυπτών, σε μια ένωση αλληλοσυγκρουόμενη διαλεκτικά, σε ό,τι κυρίως αφορά στη γλώσσα της έκφρασης των δημιουργών, για να μιλήσει -ίσως- και για το προσωπικό του ιδεώδες του έρωτα.
Και το έπραξε αυτό καλά γιατί διαθέτει μια οικουμενική και σε βάθος ματιά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, τόσο της ατομικής-προσωπικής, όσο και της ερωτικά κοινωνικής. Μια ματιά που αναγνωρίζει το στοιχεία της σπάνιας λυτρωτικής αισθητικής -και πολλές φορές άγνωστης και κρυφής- μεταφέροντας το κάθε γεγονός σε βάθρο τέχνης, είτε αναγνωρίζοντάς το ως άξιο λόγου καλλιτεχνικό δημιούργημα, είτε κρίνοντάς το αυστηρά για τις ελλείψεις που του στερούν τη δυνατότητα να είναι τέχνη βίου. Αλήθεια, σκεφθείτε, πόσοι μπορούν να το κάνουν αυτό; Το κάνει και εδώ με την επιμέλειά του και μας “αποκαλύπτεται έτι περαιτέρω”.
Όπως μας αποκαλύπτει, λόγου χάριν, ότι η αρχή της τέχνης κατά τις προσεγγίσεις του ίδιου (έτσι νομίζω τουλάχιστον ας μη μας διαφεύγει κάτι τέτοιο), βρίσκεται στην έκπληξη, στην αμφιβολία και στη συνειδητοποίηση της απώλειας μιας δυνατότητας ψυχικής διεύρυνσης, από τη μη ικανή κατανόησή της. Οπωσδήποτε η Τέχνη -πάντα κατά τον Μάνο Στεφανίδη- αρχίζει με μια ισχυρή δόνηση του ανθρώπου που διαβάζει, βλέπει, ακούει, στοχάζεται και συνεχίζει μετά το βίωμά της, με την προσπάθειά του να εξέλθει από το πλήγμα απουσίας από την καθημερινότητά μας -σε όλες τις εκφάνσεις της- του Καλού και του Πνευματικού και του Ωραίου.
Μια πορεία ερωτικής ενδοσκόπησης
Πως όμως (αλλά και που), ο αναγνώστης καταλαβαίνει πως ο επιμελητής δεν λειτουργεί στο «Έρως Καλός», αυτιστικά, θα τολμούσα να έλεγα -έως και αυνανιστικά όπως συχνά διαπιστώνουμε πολλάκις από άλλους «επιμελητές»- αλλά δημιουργεί τα ερεθίσματα στον αναγνώστη για να ξεχωρίσει και να ανακαλύψει ένα άλλο ερωτικό ιδεώδες που αξίζει να μελετηθεί από τρίτους, και ίσως βοηθώντας τον -εντέλει- να επανανακαλύψει και το δικό του; Κι ας μην μας διαφεύγει. Είμαστε ό, τι γνωρίζουμε.
Μέχρι όμως να το πράξει αυτό το σύνολο των κειμένων και τα έργα του βιβλίου, θα ρίξουν τον αναγνώστη σε ένα λαβυρινθικό πηγάδι -σχεδόν ηδονοβλεπτικό- γεννώντας του ερωτήματα γύρω από το ερωτικό φαινόμενο με υπαρξιακούς όρους, τα οποία ερωτήματα στο τέλος απαντώνται με σύνολο τρόπο από τους δημιουργούς που επέλεξε ο Μάνος Στεφανίδης να του παρουσιάσει.
Συμβαίνει δε κάτι τέτοιο γιατί το βιβλίο-λεύκωμα «Έρως Καλός», είναι κατάδειξη και απόδειξη του πολυπρόσωπου του «πράγματος» (με την εγελιανή έννοια), και αντιφατικών βιωματικών προσεγγίσεων του έρωτα, με την έννοια πως για το κάθε υποκείμενο που βιώνει τον δικό του έρωτα, υπερασπίζοντάς τον, ένα αὔταρκες νοητικό του επίπεδο, ενδύεται όποια άποψη γι` αυτόν θέλει. Μιλάμε δηλαδή για τον χώρο της απόλυτης αυθαιρεσίας που μόνον η Τέχνη μπορεί να καταγράψει κι ίσως αποκωδικοποιήσει, χωρίς να «υποτιμήσει» κανένα άλλο πρόσωπο του έρωτα. Αλλά σας παρακαλώ… Αναφέρομαι στον Έρωτα και όχι σε κάτι σαν τον έρωτα, τους συνοδοιπόρους του δηλαδή και τις παραφυάδες Αυτού.
Υπό αυτήν την έννοια, αυτήν την ένωση κειμένων και εικόνων, άρα σύνθεση, ο Μάνος Στεφανίδης, κατορθώνει να την προβάλλει, αλλά και να την υποβάλλει (με την καλή έννοια), και σε ένα ασυνείδητο επίπεδο του αναγνώστη, ως έργο θεραπευτικό της όποιας διαστρέβλωσης υπάρχει πέριξ της εικόνας του έρωτα που -μεταξύ μας τώρα- όλοι καταλαβαίνουμε το πως καλλιεργείται στις μέρες μας από διάφορους πομπούς -δεν λέω μπορεί και ασυνείδητα. Εξ ου και, ο Στεφανίδης, στην εισαγωγή του στο βιβλίο, μιλά για -αντι-ερωτική(;)- αν-ερωτική εποχή… που ίσως κάποιους -και σίγουρα πριν διαβάσουν το Έρως Καλός τους εκπλήξει αυτή του η θέση, μιας και οι (και μόνον κατά το δη λεγόμενον), «ερωτικές» προσεγγίσεις, διαθέσεις, συνευρέσεις και παθο-φιλολογίες του φαινομένου… «πάνε κι έρχονται» σε ποσότητες πρωτόγνωρες για την ιστορία. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να κατανοήσει κάποιος πως αυτό συμβαίνει διότι ο «σύγχρονος άνθρωπος» συγχέει τη σεξουαλικότητα με τον Έρωτα.
Ο προσεκτικός αναγνώστης του βιβλίου « Έρως Καλός », μετά την ουσιαστική ανάγνωση του, εκτός από τη σίγουρη ερωτικά ευφρόσυνη ανάμνηση-κτήμα του, των κειμένων και των εικαστικών δημιουργιών-έργων που θα αποκτήσει, ίσως βρει και τις απαντήσεις εντός του για το εάν:
– Η εποχή μας είναι πράγματι ερωτική ή αντι-ερωτική-ανερωτική και η Θεσσαλονίκη ήταν ποτέ ερωτική πόλη και τώρα όχι, ή παραμένει στο φαντασιακό μας ως τέτοια, μπερδεύοντας το ερωτικό με τη σεξουαλικότητα; (σ.σ. η αναφορά στην πόλη της Θεσσαλονίκης γίνεται για τιμητικούς λόγους αφού ο εκδοτικός οίκος που εξέδωσε το βιβλίο έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη και η παρουσίασή του (αφορμή γι αυτό το κείμενο) έγινε στην ART THESS 2022)
– Το σεξ και η σεξουαλική επιθυμία είναι έρωτας, ή ο Έρωτας εμπεριέχει το σεξ;
– Υπάρχει βαθύτερη και αληθινή επιλογή στον έρωτα, ή απλώς «ενδίδουμε» από συνήθεια σε μια «σεξουαλική πρόκληση»;
– Στ’ αλήθεια τώρα, ξέρουμε τι είναι ο έρωτας και γιατί υπάρχουν τόσες πολλές «απόψεις» γι’ αυτόν;
– Η Τέχνη, γιατί έχει ασχοληθεί με τον Έρωτα, τόσο πολύ -και επαναληπτικά ενδελεχώς- αντιλαμβάνοντάς τον με έναν διαφορετικό μεν, αλλά άκρως ιδεατό, τρόπο, εάν είναι, απλά, μια φυσική λειτουργία των έμβιων όντων με στόχο τη διαιώνιση του κάθε είδους η οποία στηρίζεται μόνον στην προγραμματισμένη βιοχημική υλική υπόσταση των εγκεφαλικών κυττάρων; Δηλαδή, ο έρωτας είναι μια βιολογική πράξη, ή ένα υπερτιμημένο κατασκεύασμα της νόησής μας κι έφτασε η εποχή της απομυθοποίησής του;
– Υπάρχει αιτία της ύπαρξής μας, και αν ναι σε ποια θέση της βαθμίδα στο «σχέδιο της ζωής» βρίσκεται ο Έρωτας;
Στο τέλος, ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου (αλήθεια, Έρως Καλός, τι Ωραίος τίτλος!), θα συμπληρώσει και άλλα ερωτήματα -χωρίς απαραίτητα το άγχος να βρεθεί οριστική απάντηση. Θα έχει όμως αποκτήσει τη βεβαιότητα πως κάπου οι απαντήσεις θα έχουν καταγραφεί στην ιστορία της ανθρώπινης αναζήτησης, για το τι είναι το Ον και τι ο Έρωτας… που γεννά τα Πάντα.
Και μιας και μιλάμε με αυτόν τον τρόπο για τον Έρωτα και το βιβλίο-λεύκωμα Έρως Καλός που επιμελήθηκε ο Μάνος Στεφανίδης, ουσιαστικά δηλαδή με «εκλεκτισμό του πνεύματος», επιλογή, θέση και τεκμηριωμένη άποψη από γνώστη θα μου επιτρέψετε μιαν ακόμη αναφορά στον Ουμπέρτο Έκο που αφορά στα βιβλία. Γιατί αν κρύβεται κάπου «η αλήθεια του πράγματος», σίγουρα βρίσκεται εκεί που ζουν οι κάθε είδους δημιουργοί… και τους ανακαλύπτει, τους καταγράφει και τους προβάλλει -δηλαδή τους «επιμελείται», ο Μάνος Στεφανίδης.
«Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο), ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…»
Σαν Υ.Γ.: Ο Μάνος Στεφανίδης με την επιλογή του, δηλαδή την επιμέλειά του στο Έρως Καλός, θέλησε να δώσει στο αναγνωστικό κοινό τη δυνατότητα, διαβάζοντάς το, να προσεγγίσει με τον καλύτερο τρόπο, τον τρόπο της τέχνης, ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ζωής, ίσως και το μεγαλύτερο που δεν θα το λύσει κανένας -μήτε καν ο Ηρακλής Πουαρό. Τη φύση της Ερωτικής Αγάπης.
Βιβλιογραφία του Μάνου Στεφανίδη. Πηγή biblionet.gr
Διαβάστε περισσότερα για την Λογοτεχνία και το Βιβλίο εδώ
