Ένα Θέατρο Τέχνης (της Μόσχας, σε σκηνοθεσία Κονσταντίν Στανισλάφσκι) «δικαίωσε» τον ιδιότυπο στην φόρμα Γλάρο του Άντον Τσέχωφ, ενώ για χάρη ενός άλλου Θεάτρου Τέχνης –των ελληνικών δεδομένων– συνομιλούμε στο Artic.gr με τον αναγνωρισμένο σκηνοθέτη και ηθοποιό, Ένκε Φεζολλάρι.

Ο Ένκε Φεζολλάρι, με την ιδιότητα του ηθοποιού αυτή την φορά, μιλάει τόσο για (τί άλλο!) τον σκηνοθέτη του, Κωνσταντίνο Χατζή, όσο και για τα ζητήματα που θίγει ο Γλάρος ως έργο και για αυτά που «ανοίγει» το ανέβασμα της Ομάδας Χρώμα, με έναν μεγάλο θίασο ηθοποιών, στο Υπόγειο του Καρόλου Κουν.

Μαρία: – Μιλήστε μου για τον ρόλο που «κρατάτε» και την σημασία ή την θέση του εντός του σύνθετου πλέγματος των χαρακτήρων του έργου.  

Ένκε Φεζολλάρι: – Στην παράσταση έχω τον ρόλο του Ιλία Αφανάσιεβιτς Σαμράγιεφ, υπολοχαγού εν αποστρατεία και επιστάτη στο κτήμα του Σόριν, αδερφού της Αρκάντινας. Ο Σαμράγιεφ λατρεύει την διάσημη Αρκάντινα, έχει μια αγάπη στις Τέχνες, στους θεατρίνους, στην μουσική… Είναι ένας σκληρός και ασυμβίβαστος χαρακτήρας στο έργο. Διαχειρίζεται λάθος φυσικά το Κτήμα, θέλει να έχει τον έλεγχο και του αρέσει να μην δίνει άλογα στην Αρκάντινα. Θα έλεγα ότι έχει κόμπλεξ απέναντι στον Σόριν και στην Αρκάντινα, του αρέσει η εξουσία, σιχαίνεται την γυναίκα του, διότι ξέρει ότι είναι ερωτευμένη με τον γιατρό, ενώ την κόρη του δεν την αγαπά, γιατί πιστεύω ότι κατά βάθος γνωρίζει πως δεν είναι παιδί του.

Έχει ένα δικό του σκληρό και συνάμα μοναχικό σύμπαν, το οποίο προσδίδει στο έργο μια εσάνς τρέλας και «φωνών». Είναι, όμως, ένας φιλότεχνος και ασυμβίβαστος άνθρωπος ο οποίος ζει σε μια επαρχία που «πνίγει» οτιδήποτε όμορφο φυτρώνει. Είναι προβοκάτορας και σαδιστής, λαϊκός και εριστικός, αλλά ο Τσέχωφ τον αγαπά, όπως όλους τους ήρωές του. Τους εξυψώνει μαγικά, θα έλεγα.

Ένας δεκαμελής θίασος
Ένας δεκαμελής θίασος ηθοποιών (Ομάδα Χρώμα) εμψυχώνει επί σκηνής το όραμα του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου πάνω στον Γλάρο του Τσέχωφ

Μαρία: – Τί είδους θεατρική προσέγγιση και ατμόσφαιρα να περιμένει κανείς να δει σε ένα κλασικό έργο, όπως ο Γλάρος, από τον σκηνοθέτη Κωνσταντίνο Χατζή και την ομάδα Χρώμα στο «μυσταγωγικό» Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης;

Ένκε Φεζολλάρι: – Θεωρώ ότι το έργο είναι κλασικό και συνάμα σύγχρονο. Η παράσταση έχει έναν σεβασμό στο κείμενο και μια αλήθεια. Ο Χατζής άντλησε υλικό από τον εκάστοτε ηθοποιό του και έστησε μια δουλειά με απλά και λιτά μέσα, απογυμνωμένη από τερτίπια και αφορισμούς, έντονα ειλικρινή, με χιούμορ και συναίσθημα. Εναποθέτει στην σκηνή δέκα ηθοποιούς με απόλυτη αλήθεια και καθαρότητα απέναντι στο έργο του Τσέχωφ. Πατά στο κείμενο, δεν κάνει εξυπνάδες και εφέ. Έχει περιπλοκότητα και ένα βάθος στην απλότητά του το ανέβασμα. Καθαρές γραμμές και πυξίδα, το ίδιο το έργο. Νομίζω ότι ο θεατής θα γελάσει και θα συγκινηθεί. Ο Χατζής δεν εκβιάζει, μας έδωσε μια μεγάλη ελευθερία και, πράγματι, είναι πολύ γενναιόδωρος με εμάς. Πιστεύω ότι ο θεατής θα το αποκομίσει αυτό.

Μαρία: – Ποιο πιστεύετε πως είναι το, κεντρικό για τον Γλάρο, νόημα που δίνει ο Τσέχωφ στην σχέση της ζωής με την τέχνη και πώς προκύπτει αυτό μέσα από τους χαρακτήρες, όπως δρουν πάνω στο σανίδι;

Ένκε Φεζολλάρι: – Το έργο θίγει υπαρξιακά ζητήματα, μιλά για το τί είναι ευτυχία και τί δυστυχία, για την αντίφαση στην ύλη και στο πνεύμα, για τον Έρωτα και τις συνέπειές του, για το τί είναι Ζωή και τί είναι Τέχνη, για την φυσικότητα των πραγμάτων, για το τεχνητό και το αληθινό, για το ότι η Τέχνη είναι φτιαγμένη από έρωτα, όπως λέει ο Τρέπλιεφ, αφού χωρίς αυτόν δεν υπάρχει.

Ο Τσέχωφ μιλά για την Πίστη που καλούμαστε να έχουμε και να επιδεικνύουμε, το Αληθινό και το ψεύτικο που ζούμε, την αποτυχία και την επιτυχία και πώς τις διαχειριζόμαστε, την οικογένεια, την αγάπη, την δίψα για Ζωή… Είναι, πιστεύω, ένα από τα μεγαλύτερα κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας, που εμπεριέχουν ουσιαστικά νοήματα. Αυτό και ο Άμλετ, θεωρώ.

Οι χαρακτήρες είναι αλληλένδετοι. Είναι μοναχικοί, αλλά σαν να αναζητούν ο ένας τον άλλον. Συγκροτούν ένα γαϊτανάκι, έναν μικρόκοσμο με φόντο μια λίμνη, έναν κόσμο που ασφυκτιά, που δρασκελίζει και πέφτει σε λακκούβες. Στο τέλος, αυτή η ζοφερή πραγματικότητα οδηγεί πάντα κάποιον να τραβήξει την σκανδάλη. Πνιγηρές υπάρξεις τραυματισμένες, σε λίμνη με γλάρους και μια πληγή που δεν κλείνει, αυτή του Έρωτα.

Ο Ένκε Φεζολλάρι στον ρόλο
Ο Ένκε Φεζολλάρι στον ρόλο του υπολοχαγού Ιλία Αφανάσιεβιτς Σαμράγιεφ

Μαρία: – Τί θεωρείτε πως έχει να πει στο «σήμερα» ο Γλάρος αναφορικά με τις αναζητήσεις του καλλιτέχνη, γιατί όχι του ηθοποιού, συγκεκριμένα;

Ένκε Φεζολλάρι: – O Γλάρος είναι, όπως είπα και πριν, ένα από τα αριστουργήματα  της παγκόσμιας δραματουργίας. Ειδικά η τελευταία σκηνή της Νίνας και του Τρέπλιεφ, που για ‘μένα είναι σαν η Νίνα να τραβάει την σκανδάλη στην καραμπίνα, θέτει υπαρξιακά ζητήματα πολύ σοβαρά για έναν ηθοποιό. Για να κάνεις τέχνη πρέπει να σηκώνεις τον σταυρό  σου, στην ουσία να έχεις πίστη. Ο δρόμος είναι στρωμένος με αγκάθια, πρέπει να επιμένεις, να μην το βάζεις κάτω και, νομίζω, ότι αυτό εκφράζει κι εμένα.

Σαν καλλιτέχνες καλούμαστε μέσα από αντιξοότητες να κάνουμε τέχνη και να επιμένουμε να θυσιάζουμε πράγματα που ο απλός κόσμος δεν τα θυσιάζει. Στην ουσία δεν έχουμε προσωπική ζωή, ασχολούμαστε 24 ώρες με το θέατρο, έχουμε πεινάσει, έχουμε πέσει και έχουμε σηκωθεί και τανάπαλιν. Η πίστη και η επιμονή, στην ουσία, είναι όπλα που τα χρειαζόμαστε στην φαρέτρα μας, να μην το βάζουμε κάτω, να προχωράμε κοιτώντας κατάματα την Ζωή, να είμαστε ευγνώμονες που αντικρίζουμε το αττικό φως, αυτόν τον ουρανό, να έχουμε ελπίδα. Αυτό το τσεχωφικό γράψιμο – φως νομίζω είναι που μου δίνει κουράγιο… Η Νίνα λέει: «Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ούτε η δόξα ούτε η λάμψη, αλλά να υπομένεις». Να μην φοβόμαστε την ζωή.

Μαρία: – Μιλήστε μου, στεκόμενος όπου εσείς κρίνετε, για την συνεργασία σας με τον σκηνοθέτη σας, Κωνσταντίνο Χατζή.

Ένκε Φεζολλάρι: – Θα ήθελα να αναφέρω ότι ο Χατζής έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα απίστευτο κλίμα αγάπης και σεβασμού στην πρόβα. Όλοι οι συνεργάτες του και η ομάδα των ηθοποιών είναι άνθρωποι που εκτιμώ και, φυσικά, ήταν χαρά μου να βρεθώ μαζί τους. Κατάφερε, λοιπόν, να έχει ένα team ανθρώπων που εκτιμά ο ένας τον άλλον. Είναι, θα έλεγα, πέραν της καλλιτεχνικής του ιδιότητας ένας άνθρωπος ευφυής και με χιούμορ. Τον γνώριζα κυρίως καλλιτεχνικά και τώρα νιώθω τυχερός που ανήκω στο όραμα του Γλάρου του. Μας καθοδήγησε με απόλυτη συνοχή και έλεγχο στο ανέβασμα του έργου, με αγάπη και μεγάλη ελευθερία, με όραμα και έμπνευση.

Ένκε Φεζολλάρι: "Στο τέλος..."
Ένκε Φεζολλάρι: “Στο τέλος, αυτή η ζοφερή πραγματικότητα οδηγεί πάντα κάποιον να τραβήξει την σκανδάλη. Πνιγηρές υπάρξεις τραυματισμένες, σε λίμνη με γλάρους και μια πληγή που δεν κλείνει, αυτή του Έρωτα.”

Μαρία: – Έχετε τόσο την ιδιότητα του ηθοποιού, με την οποία θα σας δει το κοινό στο Γλάρο, όσο και εκείνη του σκηνοθέτη. Επιδρά η μία στην άλλη, και αν ναι, πώς;

Ένκε Φεζολλάρι: – Ξεκίνησα ως ηθοποιός και, φυσικά, κουβαλώ την ιδιότητα αυτή όσο μπορώ. Είναι σημαντικό να μην την αφήνει ένας σκηνοθέτης. Σε επαναπροσδιορίζει και δεν ξεχνάς ποτέ τί τραβά ένας ηθοποιός. Πάντα στις σκηνοθεσίες μου ο ηθοποιός είναι το επίκεντρο, χωρίς αυτόν μια παράσταση είναι ανούσια, το εκάστοτε όραμα δεν πραγματοποιείται χωρίς το έμψυχο υλικό, κάθε φορά το υλικό οδηγεί στη παράσταση, όπως και να την έχω ονειρευτεί. Οι ηθοποιοί είναι εκείνοι που δίνουν σάρκα και οστά και αλλάζουν την πορεία των πραγμάτων. Θα ήθελα να παίζω πιο συχνά, αλλά με συνεργασίες που εκτιμώ και μου δίνουν χαρά.

Μαρία: – Μπορείτε να μου πείτε μερικά λόγια για μελλοντικά σχέδια ή όνειρά σας πάνω στο θέατρο;

Ένκε Φεζολλάρι: – Αυτό τον καιρό ετοιμάζω την διασκευή της Μαντάμ Μποβαρύ που θα παιχτεί το χειμώνα. Έχω όνειρα πολλά. Θα ήθελα να συνεργαστώ με ωραίους, καλοσυνάτους και ταλαντούχους ανθρώπους και εύχομαι να σκηνοθετήσω κάποια στιγμή μια αρχαία τραγωδία.

Ένκε Φεζολλάρι | Πληροφορίες για την παράσταση Ο Γλάρος του Α. Τσέχωφ στο Θέατρο Τέχνης
Προηγούμενο άρθροΟ Νίκος Ξυδάκης σε δύο συναυλίες αφιέρωμα για το Κ. Καβάφη στο ΚΠΙΣΝ
Επόμενο άρθροΣεράγεβο 1914 – Μου είναι μικρός αυτός ο τάφος στη Μονή Λαζαριστών