Το Ενάντια στη Μέρα είναι ένα μεγάλο βιβλίο. Από όλες τις απόψεις. Είναι γιγάντιο, με τις περίπου 1200 σελίδες του να βαραίνουν το χέρι σου’ είναι πιθανό να σου δημιουργηθεί σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Η πλοκή του είναι χαοτική, αλίμονο σε αυτόν που θα προσπαθήσει να γράψει μια περίληψη – αν δοκιμάσει στο τέλος, θα βρεθεί να αλαλάζει «μισώ τον Πίντσον» μπροστά σε βιβλιοπωλεία. Είναι δυσνόητο – τόσο δυσνόητο που κάνει ακόμα και στοχαστές σαν το ‘Έγελο να διαβάζονται σαν «μίκυ μάους». Δυο ερωτήσεις προκύπτουν από όλο αυτό το παραλήρημα. Αξίζει κάποιος να το διαβάσει; Και σε τι ψυχική κατάσταση βρίσκεται αυτός ο δυστυχής μεταφραστής του βιβλίου; Απαντώντας πρώτα στο δεύτερο. Ο μόνος και επίσημος μεταφραστής του Πίντσον στην Ελλάδα, ο Γ. Κυριαζής, χαίρει άκρας ψυχικής υγείας και η δουλειά που έχει κάνει σε όλα τα βιβλία του Πίντσον είναι σεμιναριακή. Πάμε τώρα στο πρώτο ερώτημα. Και η απάντηση είναι …
Πες μου. Να το διαβάσω;
… δεν ξέρω. Εάν δεν έχετε ξαναδιαβάσει Πίντσον ίσως είναι καλύτερο να ξεκινήσετε με κάποιο άλλο πιο «εύκολο» έργο του (π.χ το Έμφυτο Ελάττωμα). Αν η επαφή σας με τον Πίντσον έχει περιοριστεί στο Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας, στο πιο διάσημο βιβλίο του δηλαδή και δεν αναζητήσατε πιο πριν να ξαναέρθετε σε επαφή με την πένα του, τότε δεν υπάρχει λόγος να ξεκινήσετε και το Ενάντια στη Μέρα. Αν τέλος είστε φανατικός αναγνώστης του, τότε σίγουρα δεν θα χρειαστεί να διαβάσετε αυτή την κριτική, αφού θα το έχετε ήδη διαβάσει. Το να διαβάζεις Πίντσον είναι κάτι ιδιαίτερο. Δεν αφορά κάποιους λίγους «μύστες» της λογοτεχνίας, αλλά σαφέστατα ο Πίντσον δεν είναι για όλους. Δεν έχει –ακόμα τουλάχιστον- την αίγλη του κλασικού αναγνώσματος, αλλά από την άλλη θεωρείται ήδη μαζί με τον Ντε Λίλο και τον Ρόθ, ο μεγαλύτερος της αμερικανικής λογοτεχνίας. Το όνομά του παίζει συχνά για Νόμπελ, αλλά πιο πιθανό είναι να ξανατιμηθεί ο Ελύτης, παρά ο Πίντσον. Θεωρείται ο πάπας του «μεταμοντέρνου», αλλά κινείται σε εδάφη που κάνει το «μεταμοντέρνο» να φαίνεται τόσο πρωτοποριακό όσο και ένα Nokia 3210. Στις 1000+ σελίδες του Ενάντια στην Ημέρα, πολλές φορές θα βαρεθείτε, θα πιάνετε τον εαυτό σας να έχει γυρίσει μηχανικά 50 σελίδες, χωρίς να έχει συμβεί τίποτα σημαντικό, χωρίς να έχετε καταλάβει τι γίνεται. Και ξαφνικά, μια παράγραφος, μια φράση, και το στόμα χάσκει σαν ιπποπόταμου. Λένε πως μονάδα μέτρησης στα γραπτά του Πίντσον, είναι η παράγραφος και ειδικά στο Ενάντια στη Μέρα, αυτό γίνεται πιο εμφανές από ποτέ.
Να πας να αλαλάξεις
Θα προσπαθήσω να αναφέρω την πλοκή. Εστιάζει στην σάγκα της οικογένειας Τράβερς, διατρέχοντας την περίοδο ανάμεσα στην Παγκόσμια Έκθεση του 1893 στο Σικάγο μέχρι και το Χόλιγουντ του βωβού κινηματογράφου. Ο πατέρας Τράβερς είναι ένας αναρχικός, που μπαίνει στο μάτι ενός καπιταλιστή τύπου Ροκφέλερ, που βάζει κάποιον να τον δολοφονήσει. Ως εδώ καλά; Ωραία. Και από εδώ και ύστερα τα πράγματα αρχίζουν να μπλέκουν. Οι υιοί Τράβερς ξεκινάνε την δική τους πορεία στην ζωή, με απώτερο στόχο να καταφέρουν να εκδικηθούν τον θάνατο του πατέρα τους. Ταυτόχρονα συμβαίνουν ένα τρισεκατομμύριο πράγματα. Μια ομάδα αγοριών σε ένα μπαλόνι ταξιδεύει και ζει περιπέτειες σε όλα τα σημεία της υφηλίου. Τρελοί μαθηματικοί και φυσικοί διατρέχουν τον χώρο και τον χρόνο. Κατάσκοποι περιπλανώνται στα εμπόλεμα Βαλκάνια. Σεξομανείς, αναρχικοί, μεξικάνοι επαναστάτες, παραθρησκευτικές οργανώσεις, ντετέκτιβς, όλος ο κόσμος μες τις άπειρες ιδιότητές του χώρεσε στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Όπως πολύ επιτυχημένα αναφέρεται στο οπισθόφυλλο «… αυτό που περιγράφεται ίσως να μην είναι ο πραγματικός κόσμος, αλλά με μια-δύο προσαρμογές, ο κόσμος όπως θα μπορούσε να είναι».
Εν κατακλείδι
Το Ενάντια στη Μέρα δεν είναι τo καλύτερο βιβλίο του Πίντσον, όχι όσο υπάρχει το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας και το Μέησον και Ντίξον. Κατά πάσα πιθανότητα είναι το πιο απαιτητικό και δύσκολο. Δεν είναι ένα βιβλίο που μπορείς απλά να το «ξεπετάξεις», ενώ χρειάζονται επαναλαμβανόμενες αναγνώσεις για να αποκαλύψεις όλα του τα μυστικά. Παρόλαυτα το κείμενο δεν είναι αδιαπέραστο. Το χιούμορ και η ειρωνεία διευκολύνουν την ανάγνωση, ενώ το στυλ και το ύφος του Πίντσον παραμένει ανυπέρβλητο. Ακόμα και αν αποφασίσετε πως δεν θέλετε να το «ξεκοκαλίσετε», μπορείτε απλά να το διαβάσετε για την χαρά της ανάγνωσης και μόνο.
Από εκεί και πέρα η ελληνική κοινότητα πιντσονόφιλων είναι αρκετά δραστήρια στο διαδίκτυο, με αρκετά blogs (σας προτείνουμε αυτού του μεταφραστή του Πίντσον, Γ. Κυριαζή), ενώ κυκλοφορεί και το αφιερωμένο στο έργο του αμερικανού συγγραφέα ελληνικό e – magazine, το The Zone.
Αποσπάσματα
Έτσι, η πόλη έγινε η υλική έκφραση μιας συγκεκριμένης απώλειας της αθωότητας –όχι της σεξουαλικής ή πολιτικής αθωότητας, ,αλλά ενός κοινού ονείρου για το πώς θα μπορούσε να είναι μια τέλεια πόλη-, και οι κάτοικοί της έγιναν, και παρέμειναν, μια φυλή που μαστιζόταν από πίκρα και αμνησία. Πληγωμένη αλλά ανίκανη να συνδεθεί μέσω της μνήμης με εκείνη τη στιγμή της πληγής, ανίκανη να θυμηθεί το πρόσωπο του βιαστή της.
Α, ποτέ δεν κάνει αστεία
Με του Κάντορ την θεωρία
Ούτε έχει στο μαστέλο
Το αξίωμα του Τσερμέλο
Έχει όμως εραστές
Τους Φρομπένιους θαυμαστές
Και τους έχει όλους μαζέψει
Σαν του Πουανκαρέ τη σκέψη
Και … παρόλο που αγνοεί
Την κατανομή Κοσί
Και του Ρίμαν τις διαστάσεις
Δεν χρειαζόμαστε συστάσεις
Το ηλιοβασίλεμα είναι κόκκινο, βίαιο, περίπλοκο, ο ίδιος ο ήλιος είναι ένας μόνιμος πυρήνας μιας έκρηξης αφάνταστης μέχρι τότε. Για κάποιο λόγο, σ’ αυτό το όνειρο η Αψίδα έχει αντικατασταθεί από τον ίδιο τον Κιτ, και στο ξύπνημα νιώθει στους μυώνες και στις αρθρώσεις του την προσπάθειά του να γίνει η γέφυρα, η αψίδα, το πέρασμα.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
