Ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου του 1973 και η εξέγερση του Πολυτεχνείου φτάνει στο αποκορύφωμα της. Πρόκειται για γεγονότα βαθιά χαραγμένα στη μνήμη εκατομμυρίων πολιτών, γεγονότων που άφησαν ισχυρό το στίγμα τους στην σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας και διέδωσαν το μήνυμα της απαίτησης του ελληνικού λαού για δημοκρατία, στα πέρατα του κόσμου…“

Δεν πέρασαν πολλές μέρες από τότε που μου δόθηκε η ευκαιρία να περιηγηθώ στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο επί της οδού Πατησίων. Στα ιστορικά κτήρια που συνέβησαν τα  γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου του 1973 και σήμερα στεγάζονται η σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών καθώς και  η Πρυτανεία μαζί με κάποια από τα γραφεία της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.

 

Η πρόσοψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Η πρόσοψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Έπειτα από τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου, η Κεντρική πύλη επί της οδού Πατησίων παραμένει σφραγισμένη, ενώ ανοίγει μια φορά το χρόνο κατά την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου ως φόρος τιμής στους αγωνιστές φοιτητές του 1973. Στις μέρες μας, σπουδαστές,  καθηγητές και επισκέπτες εισέρχονται καθημερινά στο χώρο μέσω δύο πυλών επί των οδών Στουρνάρη και Τοσίτσα. Κεντρικά του οικοπέδου δεσπόζει το ιστορικό κτήριο Αβέρωφ το οποίο περατώθηκε έπειτα από πολλές προσπάθειες το 1876 από τον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου. Μπροστά από το κεντρικό αυτό κτήριο, από την πλευρά της οδού Πατησίων δεσπόζουν δυο μικρότερα μονώροφα κτήρια του ίδιου αρχιτέκτονα σε σχήμα κάτοψης Ταυ. Τα τρία στο σύνολό τους κτήρια συγκροτούν ένα αρχιτεκτονικό εξαίρετο δείγμα του νεοκλασικού Ελληνικού ρυθμού, με πρόπυλα ιωνικού ρυθμού στην κύρια όψη, ενώ τα δυο εμπρόσθια κτήρια χαρακτηρίζονται από δωρικό ρυθμό και συγκροτούνται από στοές με πεσσούς επί στηθαίων, κατά πιστή μίμηση του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην πίσω πλευρά του συγκροτήματος αυτού, κατασκευάστηκαν, κατά τον 20ο αιώνα, κτήρια κατά τα πρότυπα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, για να επιτευχθεί η στέγαση όλων των τμημάτων του Πολυτεχνείου και να φιλοξενηθεί ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών.

 

Άποψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Άποψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Σε όλα τα ντοκουμέντα της  εξέγερσης του Πολυτεχνείου, τα βασικά κτήρια που διαφαίνονται είναι αυτά του Καυταντζόγλου στην κύρια όψη του συγκροτήματος, πίσω από την πύλη την οποία κατέρριψε το τανκ. Συνοπτικά, σύμφωνα με μαρτυρίες και ντοκουμέντα, όλα ξεκίνησαν κατά την 14η Νοεμβρίου του 1973. Μετά από μυστικές συνάξεις και φοιτητικές συνελεύσεις στα κτήρια της Νομικής, 1.500 φοιτητές ξεκίνησαν από την οδό Σόλωνος και έπειτα από σύγκρουση με τις αστυνομικές δυνάμεις, αρκετοί από αυτούς κατάφεραν να εισέλθουν στο χώρο του Πολυτεχνείου. Μέχρι τις 21:00,  την ίδια μέρα, το Πολυτεχνείο ήταν ήδη υπό κατάληψη από τους φοιτητές και άμεσα συγκροτήθηκε συντονιστική επιτροπή. Την επόμενη μέρα, αστυνομία μαζεύτηκε γύρω από τα υπό κατάληψη κτήρια,  ενώ από το χάραμα άρχισαν να ακούγονται τα πρώτα συνθήματα και αργότερα να μοιράζονται προκηρύξεις της φοιτητικής επιτροπής. Δεν άργησε να μπει σε λειτουργία και ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου. Τόσο στα ηχητικά ντοκουμέντα ακούμε τις προκηρύξεις, όσο και στα βίντεο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, βλέπουμε τους φοιτητές να κρεμάνε πανό με συνθήματα από τα παράθυρα των κτηρίων, να κρατάνε πλακάτ και να φωνάζουν συνθήματα για την ελευθερία, κρεμασμένοι στα παράθυρα των κτηρίων και στα κάγκελα. Πολλά άτομα βοηθούσαν στην τροφοδοσία των φοιτητών με φαγητό, νερό, τσιγάρα, λεφτά και φάρμακα και συμπαραστέκονταν στον αγώνα τους. Σύμφωνα με μετέπειτα μαρτυρίες φοιτητών – καταληψιών, το Πολυτεχνείο τις μέρες της κατάληψης είχε γίνει το δεύτερο σπίτι τους. Έτρωγαν ότι τους έστελναν  απέξω, κοιμόντουσαν εκεί και κατέβαλλαν διαρκώς όλες τους τις δυνάμεις για την διεκδίκηση της ελευθερίας. Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Ιωάννινα, όπου φοιτητές οργάνωσαν αντίστοιχες διαδηλώσεις.

 

εξέγερση πολυτεχνείου 17/11/1973
εξέγερση πολυτεχνείου 17/11/1973 – Μετά την εισβολή

Μέχρι τις 16 Νοεμβρίου, ο φοιτητικός αγώνας είχε μετατραπεί  σε εξέγερση στο Πολυτεχνείο κατά του χουντικού καθεστώτος στην οποία συμμετείχαν πολίτες όλων των ηλικιών: από τους αγρότες των Μεγάρων που διαμαρτύρονταν για τις απαλλοτριώσεις και άτομα των εργατικών συνελεύσεων, μέχρι και μαθητές. Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου ακουγόταν σε όλη σχεδόν την Αθήνα και πολλά Γυμνάσια – τότε τα Γυμνάσια ήταν εξατάξια- είχαν μείνει άδεια, καθώς μαθητές και καθηγητές συγκεντρώνονταν στο κέντρο. Κατά τις 15:30 της ίδιας μέρας οι φοιτητές κάλεσαν δημοσιογράφους σε συνέντευξη τύπου. Από τις 16:30 το απόγευμα ξεκίνησαν οι συγκρούσεις με τους αστυνομικούς στην Αλεξάνδρας και στα Χαυτεία. Μέχρι της 20:00 η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική από τα δακρυγόνα, ενώ πολλοί τραυματίες είχαν μεταφερθεί στο Πολυτεχνείο και σε νοσοκομεία. Κατά τις 21:00 στήθηκαν οδοφράγματα και διαδηλωτές άρχισαν να επιτίθενται στη νομαρχία και σε άλλα κτήρια υπουργείων. Πάρα την απαγόρευση της κυκλοφορίας στις 21:30, oι διαδηλώσεις σταδιακά κορυφώθηκαν. Αργότερα, η αστυνομία έσπασε τα οδοφράγματα και άρχισε τη ρίψη δακρυγόνων μέσα στο Πολυτεχνείο. Τα ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού παραλάμβαναν διαρκώς τραυματίες και νεκρούς από το χώρο. Οι συγκρούσεις ανάμεσα σε διαδηλωτές και αστυνομία  συνεχίστηκαν  μέχρι τα μεσάνυχτα, όταν άρματα μάχης ξεκίνησαν από το Γουδί και το Διόνυσο για το Πολυτεχνείο. Λίγο μετά τη 01:00 της 17ης Νοεμβρίου τα τανκς κατέφθασαν στην Πατησίων και οι περισσότεροι διαδηλωτές εκτός του Πολυτεχνείου υποχώρησαν έντρομοι. Πολλοί τραυματίες και νεκροί μεταφέρθηκαν στον Ευαγγελισμό, ενώ διαδηλωτές βρήκαν καταφύγιο στις γύρω πολυκατοικίες. Οι φοιτητές καλούσαν από τα μεγάφωνα όσους ήθελαν να αποχωρήσουν από το Πολυτεχνείο, πριν κλείσουν οριστικά οι Πύλες. Στις 2:00 τα δυο άρματα του στρατού M-48 και Μ-113 στράφηκαν στην πύλη του Πολυτεχνείου.   Η ώρα ήταν 3:00 τα ξημερώματα όταν το ένα από τα τανκ κατέρριψε την πύλη του Πολυτεχνείου πάνω στην οποία κρεμόντουσαν άοπλοι φοιτητές φωνάζοντας συνθήματα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες. Τραυματίες και νεκροί παντού. Ο στρατός και η αστυνομία συνέχισαν να ξυλοκοπούν τον κόσμο και οι ελεύθεροι σκοπευτές στις απέναντι πολυκατοικίες να γαζώνουν τους έντρομους φοιτητές που προσπαθούσαν να ξεφύγουν. Αξιοσημείωτη είναι η μαρτυρία ενός τότε φοιτητή εκ του πλήθους, ο οποίος θυμάται χαρακτηριστικά πολλούς στρατιώτες και αστυνομικούς, μετά την κατάρριψη της πύλης, να εκτελούν τις διαταγές των ανωτέρων κι όμως παράλληλα να δακρύζουν ή να κλαίνε σπαρακτικά.

 

εξέγερση πολυτεχνείου 17/11/1973
εξέγερση πολυτεχνείου 17/11/1973 – Η ιστορική πύλη

Σήμερα, στα δεξιά της κύριας εισόδου του Πολυτεχνείου θα δει κανείς τα κάγκελα της πύλης την οποία ισοπέδωσε  τότε το τανκ. Περνώντας τόσο από το μνημείο δίπλα ακριβώς στο σημείο της εισβολής του τανκ όσο και από το υπόλοιπο κτηριακό συγκρότημα, είναι λογικό να αισθανθείς μια ανατριχίλα και να μπεις σε βαθιές σκέψεις. Σκέφτεσαι ότι βρίσκεσαι σε ένα χώρο ο οποίος δημιουργήθηκε ήδη από τον 19ο αιώνα, σε μια εποχή ανασυγκρότησης για τη χώρα, με κύριο στόχο την εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση των νέων. Ένα χώρο ο οποίος έχει φιλοξενήσει από σπουδαίους καθηγητές και φοιτητές που διέπρεψαν, μέχρι και έναν από τους μεγαλύτερους αγώνες για τη διεκδίκηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας του Ελληνικού έθνους. Το Πολυτεχνείο έγινε ένα σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία, την παιδεία και την δημοκρατία.

 

Προηγούμενο άρθροΒιργινία Ταμπαροπούλου: “Στο Μαυροπούλι δύο αγρίμια ψάχνουν τη λύτρωση”
Επόμενο άρθροΟμαδική έκθεση Arte y Diseño