Σε ηλικία 88 ετών απεβίωσε στη Ρώμη την Κυριακή 15 Απριλίου, ο μεγάλος σκηνοθέτης Βιτόριο Ταβιάνι, ο οποίος μαζί με τον αδελφό του, Πάολο δημιούργησαν μερικά από τα αριστουργήματα του ιταλικού κινηματογράφου. Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης αντιμετώπιζε εδώ και χρόνια σοβαρά προβλήματα με την υγεία του. Το θάνατο του Ταβιάνι ανακοίνωσε η κόρη του, Τζιοβάννα, στο πρακτορείο Ansa. Με απόφαση της οικογένειας του η σορός του μεγάλου σκηνοθέτη θα αποτεφρωθεί σε μια αυστηρά ιδιωτική τελετή.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Βιτόριο Ταβιάνι
Ο Βιτόριο Ταβιάνι γενήθηκε στο χωριό Σαν Μινιάτο της Τοσκάνης το 1929, δύο χρόνια μεγαλύτερος από τον αδερφό του Πάολο. Τα δύο αδέρφια ακολούθησαν αρχικά διαφορετικούς δρόμους. Ο Βιτόριο Ταβιάνι σπούδασε Νομική και ο Πάολο Μουσικολογία και Ιστορία της Τέχνης. Ξεκίνησαν την καριέρα τους ως δημοσιογράφοι. Στη συνέχεια, μπήκαν στον κόσμο του κινηματογράφου το 1960 και ασχολήθηκαν με τη σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ. Στην πρώτη τους δουλειά συνεργάστηκαν με τον σπουδαίο Δανό ντοκιμαντερίστα Γιόρις Ίβενς («L’Italia non è un paese povero», 1960), και αμέσως μετά με τον Βαλεντίνο Ορσίνι σε δύο ταινίες μυθοπλασίας.
Η πρώτη τους αυτόνομη ταινία ήταν το «I sovversivi» («The Subversives», 1967), με την οποία προέβλεψαν τα γεγονότα του 1968. Οι Αδερφοί Ταβιάνι απέκτησαν διεθνή προσοχή με τον ηθοποιό Gian Maria Volontèthey και την ταινία «Sotto il segno dello scorpione» (1969), στην οποία παρατηρούνται αποσπάσματα του Μπρεχτ, του Παζολίνι και του Γκοντάρ.
Το 1971 συμετείχαν στην εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης της Ιταλίας ενάντια του αξιωματικού της Μίλαν Λουίτζι Καλαμπρέσι, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό L’espresso.
Οι ταινίες σταθμοί των αδερφών Ταβιάνι
Το επαναστατικό ύφος των αδερφών Ταβιάνι παρουσιάζεται σε δυο ταινίες τους. Η πρώτη είναι το «San Michele aveva un gallo» («Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκκορα») του 1971, διασκευή του μυθιστορήματος του Τολστόι «The Divine and the Human», ταινία που εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους κριτικούς κινηματογράφου.
Η δεύτερη ταινία ήταν το «Allonsanfan» του 1974, στην οποία ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι έχει τον ρόλο ενός πρώην επαναστάτη ο οποίος υπηρέτησε για μεγάλο διάστημα στην φυλακή και τώρα βλέπει την νιότη του υπό μια πιο ρεαλιστική οπτική, ενώ παρόλα αυτά μπλέκεται σε μια νέα επιχείρηση στην οποία δεν πιστεύει πλέον. Η ταινία θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ταινίες του πολιτικού κινηματογράφου της δεκαετίας του ’70, με μουσική του Ένιο Μορικόνε.
Η επόμενη ταινία τους, «Padre padrone» (1977), βασισμένη στο μυθιστόρημα του Γκαβίνο Λέντα, περιγράφει τον αγώνα ενός βοσκού της Σαρδηνίας απέναντι στους σκληρούς κανόνες της πατριαρχικής κοινωνίας. Οι αδερφοί Ταβιάνι παραδίδουν μία ανατριχιαστική σπουδή στον αυταρχισμό μέσα από τη σχέση πατέρα και γιού, σε μια ταινία που βραβεύτηκε με Χρυσό Φοίνικα.
Ακολουθεί η ταινία «La notte di San Lorenzo» («Saint Lorenzo’s night») του 1982. Αφηγείται ένα περιθωριακό γεγονός στην Τοσκάνη κατά τις ημέρες λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ταινία βραβεύτηκε με το Special Jury Award στις Κάννες.
Το 1982 υπογράφουν το αριστούργημά τους «Η Νύχτα του Σαν Λορέντζο», μια ταινία που επίσης βραβεύτηκε στις Κάννες. Πρόκειται για μια σκιαγράφηση στη μορφή του παραμυθιού των αντιθέσεων της ιταλικής ψυχοσύνθεσης στο πλαίσιο ενός χωριού που αντιστέκεται στους Ναζί το 1944. Προκαλεί, μάλιστα, θαυμασμό μέχρι σήμερα το θάρρος και η μαγεία με την οποία οι Ταβιάνι διαχειρίστηκαν μια σειρά πολύπλοκων θεμάτων σε αυτήν.
Ακόμα δύο σταθμοί στην πολυσυλλεκτική φιλμογραφία των Ταβιάνι είναι οι εικαστικά εξαίσιες ταινίες «Χάος» (1984), βασισμένη σε ιστορίες του Πιραντέλο, και «Φιορίλε»(1992). Χρειάστηκε όμως να περάσουν είκοσι χρόνια για να βρεθούν ξανά στην πρώτη γραμμή του σινεμά. Τότε, με το ευρηματικά αιχμηρό «Ο Καίσαρας πρέπει να Πεθάνει» του 2012 βραβεύτηκαν με Χρυσή Άρκτο στην Μπερλινάλε.
Η συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Το 2015 ανακηρύχθηκαν επίτιμοι διδάκτορες του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Κατά την αναγόρευσή τους, εκφώνησαν τον δικό τους απόλυτα κινηματογραφικό λόγο, με τίτλο «Εκ του σύνεγγυς στην ελληνική γη». Πρόκειται για μια μαρτυρία απευθείας μέσα από το εργαστήρι τους, με ό,τι πιο προσωπικό μπορούσαν να προσφέρουν.
«Κοιτάζοντας μέσα στο πηγάδι του παρελθόντος, αισθανόμασταν ανέκαθεν εγγύτερα στον ελληνικό πολιτισμό παρά στο ρωμαϊκό». Αυτά τα λόγια χρησιμοποίησαν τότε οι δυο Ιταλοί δημιουργοί, ταξιδεύοντας σε σκηνές, τοπία και λόγους από το σύνολο των ταινιών τους που έχουν ιδεολογικές αλλά και ιστορικές αναφορές στην ελληνική γραμματεία, τα ελληνικά τοπία, τους μύθους και τις έννοιες που «πλήττουν» και «τρέφουν» την ανθρώπινη περιπέτεια.
Βιβλιογραφία
- http://www.lastampa.it/2018/04/15/spettacoli/cinema/addio-a-vittorio-taviani-maestro-del-cinema-italiano-67teISQyumv3xvxFn6jNrM/pagina.html
- https://www.theguardian.com/film/2018/apr/15/italian-film-director-vittorio-taviani-dies-aged-88
- Imdb