Ο Τσαρλς Μπουκόφσκι (16 Αυγούστου 1920 – 9 Μαρτίου 1994) είναι, αναμφίβολα, ένας από τους πιο πολυσυζητημένους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Κυνικός, προκλητικός, αντικομφορμιστής, ταλαντούχος είναι μερικά επίθετα που τον περιγράφουν ως ποιητή και συγγραφέα. Ο Μπουκόφσκι, 22 χρόνια μετά το θάνατό του εξακολουθεί να είναι επίκαιρος, προβληματίζοντας με τα έργα του το αναγνωστικό κοινό, ενώ παράλληλα αποτελεί το μήλο της έριδος για πολλούς κριτικούς.
Πρώιμα χρόνια Μπουκόφσκι
Γεννημένος στο Άντερναχ της Δυτικής Γερμανίας και μεγαλωμένος στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ, ο Μπουκόφσκι περνά δύσκολα παιδικά χρόνια. Ο ίδιος παραδέχεται ότι ο πατέρας του τον κακοποιούσε συστηματικά κατά την παιδική του ηλικία. Οι αναμνήσεις από τα σχολικά του χρόνια είναι εξίσου οδυνηρές, καθώς τόσο η γερμανική του καταγωγή όσο και η έντονη ακμή του, τον καθιστούν εύκολη λεία χλευαστικών σχολίων, οδηγώντας τον στην περιθωριοποίηση. Στην ηλικία των 13 συνειδητοποιεί την αγάπη του για τη γραφή και αποφασίζει να σπουδάσει δημοσιογραφία και λογοτεχνία, όμως η αντίδραση των γονιών του τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τις σπουδές και το σπίτι του. Ασχολείται με περιστασιακές δουλειές, ταξιδεύει συχνά και παράγει πλούσιο συγγραφικό υλικό, το οποίο παραμένει ανέκδοτο για πολλά χρόνια.
Στο δρόμο προς την αναγνώριση
Παλεύοντας ήδη με τις καταχρήσεις του αλκοόλ, την εξάρτησή του από τον ιππόδρομο και ανάμεσα σε πολλές εφήμερες σχέσεις , ο Μπουκόφσκι κατορθώνει να δημοσιεύσει το 1944 το πρώτο του διήγημα με τίτλο “Aftermath of a Lengthy Rejection Slip” στο περιοδικό Story Magazine της Νέας Υόρκης, το οποίο όμως, δεν αποσπά καλές κριτικές και δεν γνωρίζει ιδιαίτερη επιτυχία. Τα επόμενα δέκα χρόνια αφήνεται στη δίνη του αλκοόλ και των ουσιών, κινδυνεύοντας να χάσει αρκετές φορές τη ζωή του, ενώ γνωρίζει την πρώτη σημαντική γυναίκα της ζωής του, Τζάνετ Μπέικερ, η οποία αντιμετώπιζε παρόμοια προβλήματα εθισμού, από τα οποία και υπέκυψε.
Η επιτυχία έρχεται για τον Μπουκόφσκι τη δεκαετία του ’60, όπου γίνεται γνωστός στο ευρύ κοινό ως αρθρογράφος στην εφημερίδα του Λος Άντζελες “Open City”. Τα άρθρα της στήλης του, «Σημειώσεις ενός Πορνόγερου» δημοσιεύτηκαν στο ομώνυμο βιβλίο το 1969, πουλώντας πάνω από 20.000 αντίτυπα από τους πρώτους μήνες. Ακολουθούν πάνω από 45 ποιήματα. Στη συνέχεια, καταπιάνεται με την πρόζα, συγγράφοντας 6 νουβέλες. Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα είναι οι Ερωτικές Ιστορίες Καθημερινής Τρέλας, Η Λάμψη της Αστραπής Πίσω Από το Βουνό, Ταχυδρομείο, Γυναίκες, Τοστ Ζαμπόν και Χόλυγουντ. Αναμφίβολα, ο ποιητικός του λόγος υπερέχει του πεζού, με τον Ζαν Ζενέ και Ζαν-Πολ Σαρτρ να τον χαρακτηρίζουν ως το «μεγαλύτερο ποιητή» της Αμερικής.
Η ιδιοφυΐα του πλήθους
Υπάρχει αρκετή προδοσία, μίσος, βία, παραλογισμός στο μέσο άνθρωπο
για να προμηθεύσει οποιοδήποτε στρατό, οποιαδήποτε μέρα.
Kαι οι καλύτεροι στο φόνο είναι αυτοί που κηρύττουν εναντίον του.
Kαι οι καλύτεροι στο μίσος είναι αυτοί που κηρύττουν αγάπη.
Kαι οι καλύτεροι στον πόλεμο είναι τελικά αυτοί που κηρύττουν ειρήνη.
Eκείνοι που κηρύττουν θεό, χρειάζονται θεό.
Eκείνοι που κηρύττουν ειρήνη, δεν έχουν ειρήνη.
Eκείνοι που κηρύττουν αγάπη, δεν έχουν αγάπη.
Προσοχή στους κήρυκες,
προσοχή στους γνώστες,
προσοχή σε αυτούς που όλο διαβάζουν βιβλία,
προσοχή σε αυτούς που είτε απεχθάνονται τη φτώχεια,
είτε είναι περήφανοι γι’ αυτήν,
προσοχή σε αυτούς που βιάζονται να επαινέσουν
γιατί θέλουν επαίνους για αντάλλαγμα,
προσοχή σε αυτούς που βιάζονται να κρίνουν,
φοβούνται αυτά που δεν ξέρουν,
προσοχή σε αυτούς που ψάχνουν συνεχώς πλήθη
γιατί δεν είναι τίποτα μόνοι τους,
προσοχή στο μέσο άνδρα και τη μέση γυναίκα,
η αγάπη τους είναι μέτρια,
ψάχνει το μέτριο.
Αλλά υπάρχει ιδιοφυΐα στο μίσος τους,
υπάρχει αρκετή ιδιοφυΐα στο μίσος τους για να σας σκοτώσει,
να σκοτώσει τον καθένα.
Δεν θέλουν μοναξιά,
δεν καταλαβαίνουν τη μοναξιά,
θα προσπαθήσουν να καταστρέψουν οτιδήποτε
διαφέρει από το δικό τους.
Μη βρισκόμενοι σε θέση να δημιουργήσουν έργα τέχνης,
δεν θα καταλάβουν την τέχνη,
θα εξετάσουν την αποτυχία τους, ως δημιουργών,
μόνο ως αποτυχία του κόσμου.
Mη βρισκόμενοι σε θέση να αγαπήσουν πλήρως,
θα πιστέψουν ότι και η αγάπη σας είναι ελλιπής
και τότε θα σας μισήσουν
και το μίσος τους,
θα είναι τέλειο…
Σαν ένα λαμπερό διαμάντι,
σαν ένα μαχαίρι,
σαν ένα βουνό,
σαν μια τίγρη.
Όπως το κώνειο.
Η καλύτερη τέχνη τους…
Χαρακτηριστικά έργων Μπουκόφκσι
Τόσο τα πεζά του έργα όσο και τα ποιητικά, έχουν βαθύτατα αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Επηρεασμένος από τους Χέμινγουέϊ, Τσέχωφ και Ντοστογιέφσκι, ο Μπουκόφσκι αναφέρεται σε περιθωριακούς και κατατρεγμένους από τη ζωή ανθρώπους και μιλά για τον πόνο, την απελπισία και τη φτώχεια. Στις νουβέλες του επινοεί τον Χένρυ Τσινάσκι, ή αλλιώς Χανκ, ο οποίος είναι το alter ego του ίδιου. Πρόκειται για έναν μποέμ τύπο, που αποστρέφεται την κοινωνία και τις μεσοαστικές της αξίες. Σαρκαστικός, καχύποπτος με τους γύρω του, θυμωμένος με τον πατέρα του κρύβει με το αλκοόλ και με τις άσκοπες συνουσίες με τυχαίες θαυμάστριες, την πληγωμένη του ψυχή από την απόρριψη που βιώνει, τόσο από την κοινωνία όσο και από την πραγματική αγάπη των γυναικών.
Ο Μπουκόφσκι, ουκ ολίγες φορές, έχει χαρακτηριστεί ως μισογύνης, κυρίως εξαιτίας του βιβλίου του Γυναίκες, που αποτελεί ίσως το πιο αυτοβιογραφικό του έργο. Αφορά την ιστορία του Χένρυ Τσινάσκι, ενός άσημου συγγραφέα και αμετανόητα αλκοολικού, ο οποίος ύστερα από χρόνια στο περιθώριο, σε αδιέξοδες δουλειές και σε άθλια διαμερίσματα, γνωρίζει στα πενήντα του τη δόξα ροκ σταρ ως ποιητής. Περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τις εκατοντάδες περιπτύξεις του με γυναίκες, νέες, ώριμες, όμορφες και μη, έξυπνες και μη, πόρνες, ναρκομανείς, παντρεμένες, καταστροφικές. Τις αντιμετωπίζει μάλλον ως σώματα, που του προσφέρουν συντροφιά και ηδονή, δραπετεύοντας έτσι από την μοναξιά αλλά και από την ουσία, που τόσο πολύ φοβάται.
Η ταινία Barfly (1987) με πρωταγωνιστή τον Μίκι Ρουρκ και γραμμένο από τον ίδιο τον Μπουκόφσκι, βασιζόταν στη ζωή του, με το βασικό χαρακτήρα να είναι το alter-ego του, Χένρι Τσινάσκι. Το μυθιστόρημα Hollywood βασίστηκε στις δοκιμασίες της κατασκευής της ταινίας.
Λογοτεχνικά ρεύματα και συγγραφικό ύφος Μπουκόφσκι
Ο Μπουκόφσκι γράφει την εποχή που μεσουρανούσε το αμερικανικό όνειρο. Διάχυτος συντηρητισμός, ατομικισμός, απόκτηση υλικών αγαθών και αύξηση κέρδους ως βασική αξία, καθώς και καταδίκη σε οτιδήποτε αντισυμβατικό χαρακτηρίζουν το κλίμα της ψυχροπολεμικής εκείνης εποχής. Τη δεκαετία του ’50 και του ’60 ως αντίδραση σε αυτή την κατάσταση, εμφανίζεται το λογοτεχνικό και κοινωνικό ρεύμα των Μπητ. Η γενιά των Μπητ καταδίκασε τον κοινωνικό καθωσπρεπισμό και τον αντιπαρέβαλε με την απελευθέρωση του πνεύματος από στερεότυπα και καταπιέσεις. Πολλοί επιχείρησαν να εντάξουν τον Μπουκόφσκι στη γενιά αυτή, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε ότι τα έργα του έχουν σκόπιμα επαναστατικό χαρακτήρα. Το κίνημα στο οποίο μάλλον εντάσσονται τα περισσότερα έργα του είναι αυτό του βρώμικου ρεαλισμού. Τραχύς και ευθύς λόγος με μεγάλα νοήματα, γλαφυρές περιγραφές, αφαιρετικός λόγος και ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού αυτού ρεύματος, του οποίου ο Μπουκόφσκι θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος.
Χαρακτηρίζεται ωμός ρεαλιστής και αντιλυρικός, με μόνη εξαίρεση ελάχιστα ποιήματα, στα οποία κατακρίνει την κοινωνία, την πολιτική και τη ζωή. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πίσω από το προσωπείο του κυνικού και απαισιόδοξου Μπουκόφσκι, κρύβεται ένας ιδιαίτερος ρομαντισμός και λυρισμός, μια ευαισθησία κάποιου που αποδέχεται τον κυνισμό της μεταμοντέρνας εποχής χωρίς να θέλει να τον ενστερνιστεί. Ίσως, η κατανόηση των έργων του Μπουκόφσκι να κρύβεται στην αντιπάθεια του ίδιου στο Μίκυ Μάους, δηλαδή στην αποστροφή του σε έναν ποντικό, που εξιδανικεύει τη ζωή, αποκρύπτει τα προβλήματα της καθημερινότητας και εν τέλει στερεί τη δυνατότητα της επίτευξης ουσιαστικής ευτυχίας.
Ο Μπουκόφσκι πεθαίνει στις 9 Μαρτίου του 1994 από λευχαιμία σε ηλικία 73 ετών. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες. Παρ` όλα αυτά μεγάλο μέρος παρέμενε ανέκδοτο μέχρι πρόσφατα.
Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του στο ντοκιμαντέρ “Charles Bukowski – Born into this”.
Ένα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο Bukowski: Born Into This βγήκε στους αμερικανικούς κινηματογράφους στις 9 Ιουλίου, 2004, με γενικά καλές κριτικές. Ο ηθοποιός Σον Πεν όπως και οι μουσικοί Τομ Γουέιτς και Μπόνο, φίλοι και θαυμαστές του Μπουκόφσκι, εμφανίζονται στην ταινία.
