Φώτα, λάμψη, κόκκινο χαλί. Η Μπερλινάλε, το κινηματογραφικό φεστιβάλ του Βερολίνου σε λίγους μήνες «ανοίγει τις πόρτες της» και είναι έτοιμη να σκορπίσει χρυσόσκονη στο φιλοθεάμον κοινό. Συμμετέχοντες, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι ξεσκονίζουν από τώρα τα καλά τους για να είναι έτοιμοι. Ο Φεβρουάριος άλλωστε είναι κοντά…
Γένεσις
Το τέλος του Β’ ΠΠ βρίσκει το Βερολίνο ρημαγμένο τοπίο, ξεπεσμένο από το πάλαι ποτέ κύρος του. Αμερικανοί που καταλάμβαναν μέρος του Βερολίνου μετά τη λήξη του πολέμου απεφάσισαν να χρηματοδοτήσουν και να εγκαινιάσουν ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ ύστερα από πρόταση του αξιωματικού του αμερικανικού στρατού και ειδικού στον κινηματογράφο Oscar Martay με σκοπό να επαναφέρουν τη «διαλυμένη» από τον πόλεμο πόλη στο περασμένο κλίμα της δόξας της. Η πρόταση αυτή εγκρίθηκε από επιτροπή που περιελάμβανε μέλη του γερμανικού κοινοβουλίου, αλλά και μέλη της γερμανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, στις 9 Οκτωβρίου του 1950, και ο καταξιωμένος ιστορικός κινηματογράφου Alfred Bauer κατέλαβε τη θέση του διευθυντού της Μπερλινάλε.
Η έμπνευση του Martay ήταν μεγαλειώδης, το αποτέλεσμα όμως ξεπέρασε κάθε φαντασία. Ούτε καν οι ίδιοι οι ιδρυτές του δε θα μπορούσαν να διανοηθούν ότι δημιουργώντας τη Μπερλινάλε στην πραγματικότητα ξεκινούσαν ένα θεσμό· ένα φεστιβάλ που θα γινόταν με το χρόνο ένα από τα πιο περίβλεπτα και ευυπόληπτα κινηματογραφικά φεστιβάλ, που θα συγκέντρωνε ετησίως τους περισσότερους επισκέπτες και θα « μετρούσε» εκατοντάδες συμμετοχές.
Για να καταφέρουν εν τη γενέσει της Μπερλινάλε να προσελκύσουν κόσμο, απεφάσισαν οι ιδρυτές της να «ανοίξουν» το φεστιβάλ με μία ταινία που «μετρούσε» ήδη πάνω από μία δεκαετία ζωής. Δεν πρόκειται για άλλη από τη « Ρεμπέκα» ( 1940) του A. Hitchcock, μία αριστουργηματική ταινία που οι περισσότεροι Βερολινέζοι δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν παρά μετά το πέρας του πολέμου και με την πρωταγωνίστριά της J. Fontaine να αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο της Μπερλινάλε.
Εξαρχής ως βραβείο του φεστιβάλ ορίστηκε η Χρυσή Άρκτος. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία, καθώς η αρκούδα αποτελεί το οικόσημο της σημαίας του Βερολίνου.
Αέρας αλλαγής
Η Μπερλινάλε για τα πρώτα 27 χρόνια ζωής της λάμβανε χώρα στις αρχές του Ιουνίου. Ο Bauer, ανήσυχος για τη μικρή χρονική απόσταση που υπήρχε με το φεστιβάλ των Καννών (ξεκινούσε τον Μάιο), προσπαθούσε για χρόνια να πετύχει τη μετακίνηση του φεστιβάλ. Η αλλαγή επήλθε μόλις το 1978 υπό τη διευθυντική καθοδήγηση του Wolf Donner, όπου και η Μπερλινάλε ξεκινά να διεξάγεται στις αρχές Φεβρουαρίου.
Η Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεως Παραγωγών Κινηματογράφου (FIAPF) έθεσε ορισμένους κανόνες στη Μπερλινάλε, μέχρι αυτή να μπορέσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη της FIAPF και να αναχθεί σε πρωτοκλασάτο φεστιβάλ. Αρχικά τόνισε την ανάγκη αλλαγής της κριτικής επιτροπής( τον πρώτο χρόνο αποτελείτο από μέλη της γερμανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας) και τα βραβεία πλέον θα δίνονταν από το ίδιο το κοινό. Όταν τελικώς έλαβε την αναγνώριση της FIAPF το 1956, τα μέλη της κριτικής επιτροπής της Μπερλινάλε προέρχονταν από διεθνώς αναγνωρισμένους ειδικούς, γεγονός που παραμένει ως και σήμερα.
Με τη διεθνή αναβάθμιση της Μπερλινάλε αναγκαστικά έπρεπε να επέλθει και η ανάλογη αναβάθμιση στα απονεμόμενα βραβεία της. Ούτως ειπείν,την ίδια χρονιά το βραβείο της Αργυρής Άρκτου έπαψε να δίνεται στη δεύτερη καλύτερη ταινία,αλλά αποσχίστηκε τελείως από τη «μεγάλη της αδελφή»- τη Χρυσή Άρκτο- και άρχισε να απονέμεται στον καλύτερο σκηνοθέτη, α’ ανδρικό και γυναικείο ρόλο. Έπαψε να τιμάται μόνο η ταινία στο σύνολό της και ο παραγωγός αυτής , αλλά αναγνωρίστηκαν και πλέον βραβεύονται και οι ξεχωριστές πτυχές που απαρτίζουν κάθε ταινία.
Κάποιες γνωστότερες στο ευρύ κοινό σπουδαίες ταινίες, που τιμήθηκαν με το κορυφαίο βραβείο της Χρυσής Άρκτου, είναι οι ακόλουθες: « Οι 12 ένορκοι» , « Άγριες φράουλες», « Ο άνθρωπος της βροχής», « Λογική και ευαισθησία», « Η λεπτή κόκκινη γραμμή», “Magnolia”.
Μπερλινάλε – Κατηγορίες ταινιών
Η Μπερλινάλε περιλαμβάνει διάφορες κατηγορίες ταινιών, διαφορετικές μεταξύ τους, τις σημαντικότερες από τις οποίες θα αναφέρουμε παρακάτω:
- Διαγωνισμός: Στην κατηγορία αυτή διαγωνίζονται ολοκληρωμένες ταινίες και προβάλλονται νέες παραγωγές από όλα τα μέρη του κόσμου. Είναι η κατηγορία με την περισσότερη λάμψη, αφού όλα τα μεγάλα και διάσημα ονόματα του χώρου επιλέγουν και τιμούν το φεστιβάλ είτε με τη συμμετοχή τους είτε απλά με την εμφάνισή τους.
- Πανόραμα: Ανεξάρτητες ως επί το πλείστον παραγωγές, νεωτεριστικού τύπου, που πραγματεύονται κατά βάση αμφιλεγόμενα και ριζοσπαστικά θέματα.
- Φόρουμ: Πειραματικές ταινίες, ντοκυμαντέρ πολιτικού και μη περιεχομένου με εκφραστές κυρίως νέους εκπροσώπους του χώρου.
- Ταινίες μικρού μήκους: ριζοσπαστικές προσεγγίσεις για επίκαιρα ζητήματα απασχολούν συνήθως τις ταινίες της κατηγορίας.
- Γενιά: Ταινίες για τις νεώτερες ηλικίες. Είτε στρέφονται γύρω από παιδιά είτε και οι ίδιοι οι δημιουργοί μπορούν να ανήκουν σε μικρότερες ηλικίες.
- Perspektive Deutsches Kino: Γερμανικές ταινίες που αποτελούν το μέλλον του γερμανικού κινηματογράφου όπως παρουσιάζονται από τη νέα γενιά δημιουργών.
- Αναδρομή- Homage: Αφιέρωμα σε ταινίες παλαιότερες συγκεκριμένης κατηγορίας. Κάθε χρόνο το θέμα που γιορτάζεται είναι διαφορετικό, με το κυριάρχο θέμα στη Μπερλινάλε του 2017 να είναι οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Στο Homage τώρα το αφιέρωμα αφορά σημαντικούς σκηνοθέτες, ηθοποιούς και άλλα σημαίνοντα πρόσωπα του χώρου.
Ταλέντα της Μπερλινάλε-Ευρωπαϊκή κινηματογραφική αγορά
Κάθε χρόνο, κατά τη διάρκεια ζωής της Μπερλινάλε, ένα χειμερινό σχολείο ανοίγει τις πόρτες του και υποδέχεται νέα ταλέντα, προερχόμενα από τον κινηματογραφικό χώρο και τη δραματουργία, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Τα άτομα που γίνονται δεκτά φτάνουν τα 250 ετησίως και απολαμβάνουν ιδιαίτερα προνόμια, όπως να διδάσκονται σε εργαστήρια από φτασμένους καλλιτέχνες και δημιουργούς, να παρακολουθούν σεμινάρια, αλλά και να παρουσιάζουν οι ίδιοι τη δική τους δουλειά μπροστά σε επαγγελματίες.
Κάποια από τα γνωστά ονόματα, που έχουν τιμήσει τα ταλέντα της Μπερλινάλε με την παρουσία τους, είναι οι Paul Verhoeven, Holly Hunter, Isabella Rossellini, Tilda Swinton κ.ά.
Κάποιες από τις εργασίες των συμμετεχόντων που ξεχωρίζουν παραδίδονται για παρουσίαση στην αγορά συμπαραγωγής της Μπερλινάλε, όπου και έχουν τη δυνατότητα χρηματοδότες και παραγωγοί να γνωρίσουν το νέο αίμα στον κινηματογράφο και να προχωρήσουν, εάν φυσικά το κρίνουν σκόπιμο, στη χρηματοδότηση κάποιας ελπιδοφόρας εργασίας.
Εκτός όμως από τον ιδεαλισμό, στον κινηματογράφο κυριαρχεί και η ανάγκη εμπορευματοποίησης της δημιουργίας. Άλλωστε χωρίς την απαραίτητη χρηματοδότηση ένα αριστούργημα δε θα βρει ποτέ το δρόμο του από το συρτάρι στη μεγάλη οθόνη. Με αυτό το σκεπτικό η Μπερλινάλε κινήθηκε ώστε μέσα από την ευρωπαϊκή κινηματογραφική αγορά να φέρει σε επαφή παραγωγούς, σπόνσορες, εταιρείες διανομής με δημιουργούς που ενδιαφέρονται να διαπραγματευθούν τα δικαιώματα των έργων τους, να τα πουλήσουν ή απλά να παραχωρήσουν μέρος των δικαιωμάτων τους αυτών σε μεγάλες εταιρείες παραγωγής.
Ελληνική πορεία στο φεστιβάλ
Η Ελλάδα δε θα μπορούσε να απόσχει από αυτή τη φαντασμαγορική γιορτή του κινηματογράφου. Μετράει 100 συμμετοχές στο διαγωνισμό, είτε καθαρής ελληνικής παραγωγής είτε συμπαραγωγής με άλλη χώρα, έχοντας κατορθώσει να αποσπάσει 5 βραβεία στα 65 χρόνια ζωής της Μπερλινάλε. Ο Νίκος Κούνδουρος το 1965 έφυγε με το βραβείο της Αργυρής Άρκτου στην αγκαλιά του για την καλύτερη σκηνοθεσία στην ταινία του «Μικρές Αφροδίτες», ενώ η ταινία του Κώστα Φέρρη « Ρεμπέτικο», του 1984, απέσπασε το βραβείο της Αργυρής Άρκτου.
